Андрей Федоренко - Сузіральнік. Аповесці, апавяданні, эсэ

— Трэба ж памагаць людзям! — чапляўся да пляменніцы Жэня, заклікаючы яе да своеасаблівага гуманізму. — І самой карысна… Для здароўя…

— Мне што, на гэтым ганку зараз разлегчыся? Ці на пяску пасярод двара? Хай купляе бутэльку ды прыязджае, — ужо без усмешкі адказвала Света. Вочы ў яе патухалі.

— Чуў? Аляксей! Бачыш, як проста, — шчыра радаваўся Жэня.

Але Аляксей не бачыў тут нічога простага. Гэтае дэманстратыўнае, перабольшанае самапрыніжэнне толькі насцярожвала яго. Хаця… ты іх зразумееш? Калі яны гуляюцца, а калі кажуць праўду?

V

Света прыязджала рэдка, на выхадныя. Затое Ксю ў канцы чэрвеня, здаўшы экзамены, скончыўшы школу, часцей пачала бываць у вёсцы, а потым і зусім пасялілася ў дзядзькі. Дні стаялі цёплыя, вечары — яшчэ цяплейшыя. Жэня даваў пляменніцы поўную волю. Праўда, Ксю была «жаваронкам», рана лягала спаць, але ўлетку цямнее позна, і ў іх — у яе з Аляксеем — хапала часу нагуляцца. Аляксей паступова прывыкаў да Ксю. Ён ставіўся да яе як да малодшай сястры, не забываў, што яна сірата, і яму прыемна было адчуваць сябе гэткім старэйшым братам, хацелася клапаціцца пра яе, абараняць, аберагаць. Ён трохі паблажліва зваў яе «мая маленькая пяшчотная сяброўка».

З ёю можна было гаварыць на любую тэму. Ксю жаночай інтуіцыяй адгадвала яго думкі, жаданні, наперад ведала, якіх слоў яму хочацца, якога настрою, якіх інтанацый ён ад яе чакае — і акурат такія ён атрымліваў.

— Ты незвычайны, — шаптала яна, прыціскаючыся да яго.

— Чым?

— Ад цябе прыемна пахне, — проста адказвала яна.

Ён абдымаў яе і, каб падражніць, пераводзіў размову на Свету.

— Слухай, Ксю, хачу з табой параіцца. Можа, мне ўзяць тваю сястру замуж? Ты была б мне сваячка…

Ксю сярдзіта адсоўвалася. Яго цешыла гэтая мілая, няўмелая рэўнасць.

— Нічога не атрымаецца, — сур’ёзна адказвала Ксю. — Яна за цябе не пойдзе.

— Чаму?

— А ў яе ёсць. Нейкі чэх, ці немец. Не, чэх.

— Што ён тут робіць?

— Працуе на металургічным, інжынерам. Стары, непрыгожы, — хутка дадала яна.

Канечне, ён не верыў ні ў якага інжынера. У душы ён пасміхаўся з яе. «Ты не ў курсе, дарагая. Ты не ведаеш нашых размоваў на ганку. Не ведаеш, што Света мяне сама запрашае». Але яму падабалася пацяшацца са сваёй даверлівай, наіўнай сяброўкі.

— Ну, хай сабе чэх. Мала хто ў каго ёсць. Ён жа не збіраецца жаніцца? А я ажаніўся б. Афіцыйна. Насту ўдачарыў бы…

Ксю пакрыўджана маўчала. Аляксей абдымаў яе, цалаваў у шчочкі, у лоб, гладзіў па галаве.

— Дзіўныя вы, мужчыны, — з уздыхам, задуменна казала яна. — Усё шукаеце нечага… А не бачыце таго, што пад носам. Не заўважаеце тых, хто, можа, па-сапраўднаму ўмее кахаць. Як я, напрыклад. Я — не Света. Ты мяне зусім не ведаеш. А прыязджай у госці? — Ксю не ў першы раз гэта прапаноўвала. — Пазнаёмімся бліжэй… Кавы пап’ём.

— Як гэта — узяць ды прыехаць? А тут яшчэ інжынер…

— Нашто табе інжынер? Да мяне прыедзь! Паглядзіш, як я жыву, — і заўсёды дадавала: — Кавы пап’ём.

— Малая ты яшчэ «на каву» запрашаць.

— Малая! — гмыкала яна. — Сямнаццаць хутка. Знайшоў дзяўчынку!..

Аляксей тады ўспамінаў трыццацігадовую Шуру, на якую Рэвут казаў — «старая кабыла», згадваў Свету — «я ўжо старая»; цяпер яшчэ і Ксю.

— Дык якія ж вы тады бываеце маладыя?! — шчыра ўсклікваў ён. — Калі вы дзяўчынкі?! Такія, як Наста? Як Жэневы дочкі?

— Відаць, толькі тады, — смеючыся, пацвярджала яна.

Раніцай Жэня па дарозе на станцыю даганяў Аляксея, глушыў мапед і, клыпаючы побач, вёў яго ў руках.

— Ну, прызнавайся. Вы гуляеце — а ёсць толк?

— Які толк, — чырванеў Аляксей. — Мы проста сябруем — як з табою. Мне ўвогуле здаецца, што яна яшчэ нечапаная дзяўчынка.

— Дык добра. Пашанцавала табе. Нехта ж робіць дзяўчынак жанчынамі.

— Ведаеш, я думаў пра гэта…

— А тут не трэба думаць — рабіць трэба, — параіў Жэня.

— Мне здаецца, ёсць нейкія прафесіяналы, якія толькі гэтым і займаюцца. Гэта іхняя спецыяльнасць. З адпаведным запісам у працоўнай кніжцы. Яны і бываюць заўсёды першыя — па законе, а ўсе астатнія, такія, як я, заўсёды другія.

— Не кажы, чаго не ведаеш. І запомні: хто п… пашкадуе — сам п… стане! — выдаў Жэня адну са сваіх зэкаўскіх прымавак.

Канчаўся ліпень, Ксю паехала ў горад. А ў выхадныя ў Аляксея адбылася нечаканая размова са Светаю. Яна ўсё ж зрэдку ўспамінала, што павінна апекавацца меншай сястрою. Света пачала здалёк, з рамантыкі, усё з таго ж — «зайздрошчу я вам, маладым, і табе, і Ксю… у вас будучыня, усё наперадзе, можна з’ехаць, уцячы ад гэтых п’янак, хамства, ненавіснага металургічнага…» Затым перайшла да справы.