Пакінулі на храм, колькі маглі, бо мніхі дайшлі ўжо да таго, што міласціну на вуліцах прасілі.
Божы суд прызначылі на пляцы ля Ратушы — а што ж, усе паглядзець хочуць, а там лепш за ўсё відаць! Карнавал, балаган, ці смяротнае пакаранне… Абы відовішча.
Збеглася ўсё места. Карабейнікі, што насілі шаўковыя хусткі ды лазурытавыя пацеркі па Верхнім Горадзе. Гандляркі селядцамі з Ніжняга Рынку. Бакалейшчыкі з Францысканскай, юрысты з магістрата, рамізнікі ў насунутых на вочы шапках-магерках… Гарбары, рымары, цырульнікі, злотнікі… Мніхі-дамініканцы, мніхі-бернардзінцы, мніхі-францысканцы, мніхі-бенедыктынцы, базыльяне ды езуіты да кучы… Зямяне, мешчукі, жабракі… Жыхары Татарскага канца ды габрэі з Няміжскай… Шляхцюкі багатыя і не вельмі, з дыяментавымі гузамі на шапках і бутэлькамі ў руцэ… Да абурэння ксяндза Аблачынскага, які неаднойчы казані казаў на гэты конт, высакародныя гледачы як адзін паспелі падагрэць ужо сябе, хто гарэліцай, хто півам. Той-сёй дык проста на пляцы з біклагі пацягваў, каб не сумна чакалася. Сярод натоўпу шнырылі падазроныя ўвішныя персоны, ці кашалькі зразалі, ці прымалі стаўкі на таго, хто пераможа. Вялізны руды сабака, падобны да Піфагора, якога калісьці забілі найміты Ватмана ў віленскім доме Лёднікаў, пазяхаў, зусім як пабуджаны вартаўнік ля брамы на могілкі. Дзень чакаўся спякотны.
Ударыў звон на званіцы Марыінскага сабора, яму азваліся іншыя.
Ватман выйшаў, як рыцар на Грунвальдскую бойку. Сталёвыя латы-карацэна, кальчужныя пальчаткі, сталёвыя накаленнікі ды наручы. Закрыты шлем, падобны да рондаля, у вачніцах якога цямнелі бяздонныя прагалы вачэй, як у самой смерці.
Рыцара-суддзю можна было хоць зараз ставіць на пастамент і абвяшчаць помнікам.
Лёднік, у адрозненне ад Ватмана, не стаў грувасціць на сябе цяжкія латы. Казаў — лепш рызыкнуць, што параняць, чым яшчэ больш пазбаўляць сябе рухомасці. Апрануў толькі тонкую кальчугу, якую здабыў пан Гараўскі, ды лёгкі шлем з налобнікам. Пальчаткі з ласінай скуры, юфтавыя боты… У параўнанні з закаваным у загартаваны метал Ватманам Лёднік выглядаў зусім несур’ёзна, сапраўды — Давыд перад Галіяфам.
А вось і пані Саламея… У чорнай сукенцы, нібыта ўжо ўдава, і ў белым каптуры, танклявая, бледная, гожая… Нягледзячы ні на якія просьбы, мужу так і не дазволілі да яе падысці. Пані стаяла на прыступках ратушы, у атачэнні аховы, як рамонак сярод дзядоўніку.
Удаве пана Шмыгі таксама знайшлося ганаровае месца ля ратушы — але нізенькая кабета ў жалобным строі, здаецца, не надта цікавілася бойкай, якая аніяк не магла вярнуць ёй мужа. Хіба што адправіць кагось скласці яму кампанію ў завоблачнай карчомцы.
Бо ліцвінскі дробны шляхцюк і за воблакамі знойдзе сабе карчомку.
Ксёндз Аблачынскі памаліўся, згадаў пра тое, што перад Госпадам нічога не схаваецца. Намякнуў, што варта было б траціць сілы на служэнне Богу і Айчыне, а не на асабістыя разборкі, хопіць ужо шляхце буяніць, калі Айчына гіне. Але няхай здзейсніцца Божы суд.
Людзі нецярпліва пераступалі нагамі, паперхвалі, чакаючы канца казані… Нягледзячы на тое, што Ватмана не любілі, і пайшлі чуткі, што менавіта ён забіў вознага Шмыгу, каб адпомсціць кабеце, што дала яму калісь гарбуза, на волата пазіралі ўсё ж з захапленнем, а на Лёдніка з насмешкай ці шкадаваннем. Тым больш доктар трымаў меч апушчаным, амаль па зямлі валачыў, нібыта не было сіл прыўзняць. Пранціш ведаў гэтую манеру Бутрыма — ён заўсёды пачынаў бойку з падманліва расслабленай пазіцыі, трымаючы шаблю апушчанай… Так што праціўніка агаломшвала нечаканая імклівая атака.
На гэты раз першым кінуўся Ватман. Лёгка і хутка, як вялізныя вадзяныя пачвары рухаюцца ў хвалях. І здавалася, што ягоны ўдар рассек хударлявага суперніка напалам, аж у бруку застанецца выбоіна.
Але лязо сустрэлася толькі з лязом. Праўда, доктар змушаны быў крок за крокам адступаць, прысядаючы ледзь не да зямлі, каб не паваліцца пад неверагоднай сілы ўдарамі пудовага мяча.
Дамініка сціснула руку мужа, які схаладнеў ад трывогі. Ватман малаціў мячом, як цапом па таку. Здавалася проста незразумелым, як Лёднік трымаецца на нагах. Твар ліцвінскага Адысея пачырванеў ад напругі — ясна, што надоўга сіл не хопіць. Звінела ды грукатала, як у кузні, ледзь іскры не ляцелі… Доктара нават пару разоў закранула лязо… Пані Саламея трымала кулак ля вуснаў — каб не закрычаць ад роспачы.
А тут Пранціш з жахам заўважыў, што Бутрым няправільна трымае меч… Падстаўляе яго пад удар менавіта ў той пазіцыі, якую яны вызначылі найбольш слабай. Няўжо замарыўся так, што гэтага не заўважае? Ці смерці хоча?
Читать дальше