Людмила Рублевская - Авантуры Пранціша Вырвіча, здрадніка і канфедэрата

Самым лепшым мячом кітайцы лічаць той, што выплаўлены з сэрца і нырак зайца, які харчуецца металам у гарах Куньлунь.

Не хацеў бы Пранціш Вырвіч спаткацца з тым зайцам, Паядальнікам Металу.

Прынамсі, меч князя Глеба быў выкаваны з самага звычайнага жалеза, здабытага дзесь непадалёк, і тутэйшым кавалём. Яшчэ ў тыя часы, калі каваль лічыўся жрацом бога агню Жыжаля, практычна ведзьмаком, які можа загадваць цмоку і злавіць за язык Бабу-Югу.

Былы прафесар Віленскай акадэміі Баўтрамей Лёднік глядзеў на сваю новую зброю, як пражскі раві Бен Бецалель на Галема, што ніяк не хоча ажываць. Ён паспрабаваў ужо вытварыць з мячом князя Глеба свае звыклыя практыкаванні, вынік адлюстроўваўся на ягоным твары. Князь Глеб ціха змагаўся з ікоткай пад тоўстым слоем менскага замчышча.

Пранціш сам узяўся за двуручнік… І хутка з раздражненнем кінуў на падлогу двухметровую жалезную паласу: рукі нылі, у галаве быццам узрываліся нясвіжскія феерверкі.

— Ды што за нязграбная калаціна! Думаю, ім і не ваявалі толкам — а выкарыстоўвалі для якіх-небудзь цырыманіялаў, альбо людзей адным выглядам адпалохвалі. Баланс пасярэдзіне ляза сустракаў — але тут у ім сэнсу няма!

Лёднік, сціснуўшы зубы, зноў падняў цяжэнны меч, крутануў ім у паветры — выглядала сапраўды застрашліва. У пакоі, хоць пустым, малавата месца было для такіх замахаў.

— Што ж, за чатыры дні дужэйшым за Ватмана я стаць не змагу, але хаця б нейкія прыёмы прыдумаю, зразумею, як найлепей з гэтай штуковінай упраўляцца… — мармытаў доктар, кусаючы тонкія вусны.

Уздыхнуў, уклаў спадчыну князя Глеба на лаўку, як п’янога сябрука — не кінуў на падлогу, сапраўдны ваяр заўсёды паважае сваю зброю.

— Ведаеш, мне гэты меч нагадвае адну кнігу… Калі я вучыўся ў Празе, у Карлавым універсітэце, амаль не выходзіў з тамтэйшай бібліятэкі — Клеменціюма. Дык вось, там захоўваецца «Кодэкс гігас», альбо «Біблія д’ябла». Цяжэнная таміна, надрукаваная на аслінай скуры, у вокладцы з дрэва. Пяць пудоў вагі! Я так марыў яе вывучыць… А нас, студыёзусаў, не дапускалі. Бо там шмат малюнкаў чарцей ды іншай нячыстай сілы. І, ведаеш, я тую Біблію аднойчы скраў. Ненадоўга. Завалок ноччу на гарышча канвенту — сам не разумею, як. Ледзь не падарваўся… Праз тыдзень на месца падкінуў. Вядома, погаласка пайшла, што сам Люцыпар падазроны том чытаў, дык кнігу ланцугамі прыкавалі.

Та-ак, Лёднік і ў юнацтве дзеля навукі кніжнай мог пяць пудоў панесці і таго не заўважыць.

— Для трэнінгу напарнік трэба, — задумліва прагаварыў Пранціш. — Паспрабую знайсці двуручнік…

— Табе яшчэ нельга моцна напружвацца! — устрывожыўся Бутрым. — Сам жа казаў, галава часам баліць.

— Ну, а ў мяне галава баліць толькі хіба ад гарэлкі! — у пакой уваходзіў пан Валенты Гараўскі, як заўсёды, вясёлы ды дабрадушны. — І двуручнік у мяне ёсць, цвайхандэр… Яшчэ з тых часоў, калі я служыў у войску ягамосці вялікага гетмана літоўскага Міхала Сервацы Вішнявецкага. Заўтра раніцай прывязуць з Капанічаў, так што ўспомню маладосць…

Вырвіч здзіўлена глядзеў на цесця. Пан Гараўскі ў яго аніяк не вязаўся з вайсковай славай ды фехтавальным майстэрствам. Пан Валенты ўсміхнуўся ў абвіслыя вусы.

— А што ж вы думалі, князёўна Багінская звязалася б з недарэкам, які не ўмее зброю трымаць ды на двубоях за сваю даму біцца? Я ў ягамосці Вішнявецкага гвардыяй камандаваў…

Пан Гараўскі ўздыхнуў, відаць, успомніўшы каханне ўсяго свайго жыцця, пані Антаніну, маці Дамінікі, і вельмі сур’ёзна зірнуў на Лёдніка.

— Хачу папрасіць прабачэння ў васпана. Там, на судзе, можна было лёгка прыціснуць паскудніка Ватмана. Я мог заявіць пра выкраданне ім сваёй дачкі. І… дзякую, пан Лёднік, што вы самі пра тое не згадалі, хаця магло б дапамагчы вам выратаваць жонку.

Лёднік паціснуў плячыма з неразуменнем.

— Мне і ў галаву такое не прыйшло, вашамосць. Паведамляць публічна, што перажыла панна Дамініка… Каб ёй давялося яшчэ ў суд ісці, сведчыць, на сваё добрае імя цень кідаць? Я б ніколі так не зрабіў, і Саламея таксама.

Гараўскі з палёгкай выдыхнуў, прыгладзіў вусы.

— Але ў любым разе двубой пана — і мая асабістая справа. Вашамосць не толькі за волю жонкі, але й за гонар маёй дачушкі адпомсціць. Таму вось што… Зараз ужо позна… Памаліцеся ды кладзіцеся спаць, пан Лёднік. Добра адпачніце, каб вярнуліся сілы. А заўтра з раніцы перабірайцеся да мяне разам з гэтым мячом. У нашым доме зручны дворык.