Таіса Бондар - Гульня ў падкіднога [журнальный вариант]

Вось і цяпер, пасля тэлефоннай размовы з маскоўскім стратэгам, калі ўсё гаварылася толькі для таго, каб нічога не сказаць («Вы ж глядзіце там!» - усё, што запомнится), Ковач не стаў піць астылы чай, а крыху адсунуў крэсла ад стала і выпрастаўся ў ім ва ўвесь свой рост. Хрыбетнік - як мага прамейшы, галава - злёгку адкінутая на спінку крэсла... Прымружыў вочы, пачаў пагладжваць лоб над пераноссем, сціраючы з памяці ўсё, не вартае ўвагі сёння, цяпер - чакаючы ціхага ўсплёску святла, з якога вы­плыве спомін. Той ці іншы спомін... 3 мінулага ці з яшчэ непражытага...

Думка, крыху каструбаватая («Спомін... з непражытага...»), слізганула па краі свядомасці, не зачапіўшы, не парушыўшы засяроджанасці, і, здавалася, яшчэ міг-другі - і нішто не скране запоны цішыні. Але імгненне доўжылася, не пераходзячы ў наступнае, а ў цьмяным святле ніяк не магла акрэсліцца знаёмая далеч. Павольныя, ледзь заўважныя ў сваёй запаволенасці хвалі цяжкой непразрыстай сінечы падступалі, накочваліся бясконца - канца ім не было! - а час застыў, прыстыў да спыненага імгнення.

- Я палюбіла цябе... Люблю цябе ўсім сэрцам! А ты кінуў маё сэрца пад ногі натоўпу...

Голас прагучаў так выразна, што Ковач уздрыгнуў: там, у шэра-сініх хвалях цішыні нікога - нічога! - не было. Ды і адкуль чаму было ўзяцца, як яго самога ў гэты момант не ўгледзеў бы ніхто ні там, ні дзесьці ў іншым кутку часу?

- Ты прыйшоў... ты ўвайшоў у маё жыццё, перавярнуўшы, павярнуўшы наўстырч. Усё, чым жыла мая душа, аказалася зруйнаваным, раструшчаным, а я як аслепла: рвалася туды, куды мне ўваходу не было, куды мяне не пускалі. Ты - не пускаў! Любіў мяне - казаў, што любіў! - і не ўпускаў у сваё жыццё. Мажліва, не мог... Мажліва, не хацеў...

Ковач пазнаваў і не пазнаваў голас, узіраючыся ў цьмянае святло. Хто да яго звяртаўся? Адкуль?

- Адтуль, адкуль я ўжо не вярнуся. Не вярнуся... Хоць я так доўга чакала твайго прыходу, каб прыпасці да цябе, зліцца з табой - і стаць шчаслівай, самай шчаслівай жанчынаю ў свеце! Ты забыў, што прыходзіў... што абяцаў зноў прыйсці.... Абяцаў - і больш не прыходзіў... пасылаў іншых...

Словы часам абрываліся, не дагучаўшы, і ён быў упэўнены, што расчуць усё да канца перашкаджала раздражненне, невядома чым выкліканае.

Чым? Нежаданнем успамінаць? Раптоўна збуджаным пачуццём незразумелай віны? Ці мала каму ён штосьці некалі абяцаў!

- Ты забыў... А я рабіла ўсё так, як ты хацеў, як перадаваў праз тых, каго пасылаў у мой дом...

«Ды нікога нікуды я не пасылаў! - абурыўся ў душы Ковач. - Толькі звар’яцелай ад адзіноцтва бабы мне не ставала!»

Абурэнне было непадробным: ён не мог уцяміць, у чым яго абвінавачвалі. I хто? Жанчына? Ён - жанаты. У яго сям’я. Двое дзяцей.

- Я палюбіла цябе... Люблю! I штодня, штоміг паміраю ад любві, растаптанай тымі, каму ты мяне аддаваў... аддаў... I нават калі б сказаў, што аддаваў на пагібель, я не запярэчыла б! Любоў не можа абараняцца... абараняцца ад людзей... ад жорсткага свету... I гіне. Чуеш? Яна гіне - і губіць мяне. Пагубіць! Чуеш?

«Чуеш? чуеш?.. чуеш?..» - перакочвалася дзесьці глыбока ў ім рэха ледзь чутнага клічу, і Ковач адчуваў, як болем адгукаецца на яго сэрца.

- Што здарылася? Што павінна здарыцца?

Падумаў ён ці прамовіў, пэўна б не вызначыў. 3-за разарванай пытаннямі запоны цьмянага святла выплывала карціна сквера, звычайна бачнага з акна яго кабінета, фантан, будыніна тэатра... Яшчэ да таго, як перш на каменнай сцяне будыніны, а потым на вышчарбленым асфальце з’явілася выява жаночага твару, Ковач зразумеў, каму належаў голас, хто звяртаўся да яго з памяці. Хоць хіба толькі з памяці?

- Лю-ба?! - ці то здзівіўся, ці то перапытаў здагадку Ковач, і цішыня выбухнула, на вачах развальваючыся на кавалкі, рассыпаючыся на друзкі. Лыпнуў вачамі, тузануўся ў крэсле, вяртаючы больш зручную по­зу: задрамаў ён, ці што?

Падаўся да кубка, але піць не стаў, а ўключыў сувязь з прыёмнай і папрасіў прынесці наноў завараны чай. Потым падняўся і, перасмыкнуўшы плячамі, пайшоў да акна. Нейкі час бяздумна, бяспамятна дзівіўся на заснежаны сквер, у цэнтры якога стаяў выключаны, укрыты ад халадоў фан­тан, на амаль бязлюдныя цяпер алеі, ачышчаныя ад снегу, на гмах нацыянальнага тэатра, які нечым няўлоўна нагадваў агромністую, завешаную ад адсутных гледачоў і акамянелую ў сваёй нерухомасці сцэну. Якога спек­такля чакала яна? Чым - пражэктарамі ці вогнішчамі? - асветліцца?

***

Здавалася, ночы не будзе канца: яна то правальвалася ў цішыню - і тады ўсё вакол мярцвела, пачынала растварацца ў дрогкай цемры, то з нейкай сляпой безвыходнасцю білася ў сцены, у вокны - і тады гучнеў, нарастаў халодны, нейкі металічны звон, ад якога было не ўкрыцца, не схавацца ні пад коўдраю, ні пад падушкамі. Любу як ліхаманка трэсла: перш яна не магла сагрэцца, потым аблівалася потам, скідвала з сябе ўсе коўдры - і ўсё на працягу некалькіх хвілін, а то і адной хвіліны. Незразумела, адкуль кожны раз бралася сіла на новы pyx, але зноў і зноў яна саскоквала з ложка, каб, зрабіўшы круг па кватэры, знайсці ручнік ці любую сухую анучыну і ўцерціся, зноў і зноў пасля таго, як вярталіся дрыжыкі і пачынала ляскаць зубамі ад холаду, кідалася да ложка, накідвала, нацягвала на сябе ўсё, што трапляла пад руку.