Jodi Picoult - Jak z Obrazka

Byłam w gabinecie Alexa w wytwórni Warner Brothers. W dni, kiedy nie wykładałam albo nie miałam nastroju na badania, zwijałam się w kłębek na sofie i czekałam, aż skończy pracę, po czym razem wracaliśmy do domu. Dzisiaj Alex dogrywał głos do swojego najnowszego filmu; minie kilka godzin, nim po mnie przyjdzie. Wzdychając, wzięłam leżący na wierzchu scenariusz i zaczęłam czytać.

Dwie godziny później rzuciłam go i popędziłam przez główne przejście wytwórni. Orientowałam się mgliście, gdzie są studia dźwiękowe, ale dopiero po trzeciej próbie znalazłam Alexa. Razem z technikiem pochylał się nad konsolą; na mój widok zdjął słuchawki.

Zignorowałam jego zaciśnięte usta i spojrzenie, które obiecywało, że czeka mnie solidna bura za przerwanie mu pracy.

– Musisz iść ze mną – powiedziałam tonem, który nie dopuszczał sprzeciwu. – Mam film dla ciebie.

W pierwszej scenie „Historii jego życia” syn jest świadkiem agonii ojca. W szpitalnej sali pełnej rurek, przewodów i brzęczących urządzeń nachyla się nad wychudłą twarzą i szepcze: „Kocham cię”.

Film opowiada o ojcu i synu, którzy nigdy nie próbowali się ze sobą porozumieć, ponieważ w ten sposób obaj definiowali bycie mężczyzną. Po wielu latach bez kontaktu z apodyktycznym i nadmiernie krytycznym ojcem syn wraca do domu na pogrzeb matki, która zginęła w wypadku samochodowym. Jest fotoreporterem, zjeździł pół świata, ojciec natomiast pozostał takim samym jak dawniej prostym i niewykształconym farmerem z Iowa. Syn od pierwszego spojrzenia dostrzega, jak niewiele łączy go z ojcem, który bardzo się postarzał, i jak trudno mu mieszkać z nim pod jednym dachem teraz, gdy zabrakło matki, służącej dotąd jako bufor.

Z wielu skomplikowanych powodów syn bierze udział w sporze ojca z władzami i robi fotoreportaż z farmy, obiektywnie portretując go jako niezależnego farmera, który padł ofiarą wysokich cen i nie jest w stanie dłużej utrzymać się ze swoich zbiorów. W retrospekcjach widzimy wypadki prowadzące do powstania muru pomiędzy nimi oboma, pozostała część filmu to stopniowe jego burzenie, rozpoczynające się w chwili, gdy syn odkłada aparat i ramię w ramię z ojcem podejmuje pracę w polu, rezygnując z biernej roli obserwatora.

Punktem kulminacyjnym jest niezwykła scena pomiędzy ojcem a synem. Syn mimo ponawianych prób dotarcia do ojca wciąż trzymany jest na dystans; wydaje się, że coś ich łączy tylko wtedy, gdy wspólnie pracują przy kukurydzy. Zbulwersowany faktem, że ojciec wciąż krytykuje go za to, kim się stał, syn wybucha. Krzyczy, że dał ojcu szansę, by zobaczył, do czego doszedł syn, że inni byliby dumni z takich sukcesów, że nigdy nie musiałby uciekać na drugi koniec świata, gdyby akceptowano go w domu. Ojciec kręci głową i odchodzi, odsłaniając synowi widok za oknem: szmat ziemi, należący do rodziny. Ten uświadamia sobie, że kiedy był mały, stał w tym miejscu i patrzył na zielone pola tylko po to, by zobaczyć, co leży poza ich granicami.

A równocześnie pojmuje, że ojciec ranił go w dzieciństwie, ponieważ łatwiej mu było grać przed synem rolę surowego, wymagającego tyrana niż ujawnić, kim naprawdę jest: farmerem, który niewiele w życiu osiągnął. Ojciec wolał, by postrzegano go jako drania niż pechowca.

Podczas żniw następuje ciche, obywające się bez słów pojednanie, w przeszłości bowiem słowa tylko ich rozdzielały. Na końcu filmu syn publikuje fotoreportaż i pokazuje umierającemu ojcu: emocjonalne obrazy przedstawiają nie ofiarę czy nieudacznika, ale bohatera. Ekran się rozjaśnia i w finałowej scenie ojciec, młodszy o dziesięciolecia, unosi w ramionach śmiejące się niemowlę. Wracamy do początku. „Kocham cię” – mówi ojciec.

Czytając scenariusz, wiedziałam, że Alex musi zrobić ten film. Wiedziałam też, że igram z ogniem. Rola syna oznaczać będzie, że Alex uwolni w sobie nowe pokłady gniewu. Podczas pracy nad scenami konfrontacji z ojcem będzie musiał stawić czoło własnej wściekłości. Po powrocie z planu do domu zacznie rozładowywać ten nowy, dotkliwy ból, bijąc mnie.

Wiedziałam jednak, że nigdy nie chciał zrobić mi krzywdy. Wiedziałam też, że problem tkwi w tej części natury Alexa, która wciąż wierzy, że nie jest dość dobry. Jeśli zostanie zmuszony do spojrzenia na siebie od tej strony, może się wreszcie uwolni.

Myślałam, że mnie zabije. Z twarzą dygoczącą z furii stał nade mną w łazience, raz po raz wymierzając mi kopniaki. Postawił mnie na nogi, ciągnąc za włosy; kiedy zadawałam sobie pytanie, co jeszcze może mi zrobić, rzucił mnie na sedes i wyszedł.

Trzęsąc się cała, wstałam i spryskałam twarz wodą. Tym razem uderzył mnie w usta, co było zaskakujące – siniaki najtrudniej ukryć na twarzy, a Alex zwykle nie tracił do tego stopnia panowania nad sobą, żeby bić mnie w odsłonięte części. Przycisnęłam zwitek papieru toaletowego do strużki krwi płynącej z kącika ust i próbowałam rozpoznać kobietę, która patrzyła na mnie z lustra.

Nie miałam pojęcia, dokąd Alex poszedł, i specjalnie mnie to nie obchodziło. Spodziewałam się takiego obrotu spraw. Dzisiaj skończył czytać scenariusz „Historii jego życia” i wiedziałam, jak się będzie czuł. To był pierwszy krok do wyzdrowienia, następnym będzie zrobienie filmu.

Włożyłam koszulę i wsunęłam się pod pościel, odwrócona plecami do strony, na której sypiał Alex. Jakiś czas potem bezszelestnie wszedł i zaczął się rozbierać. Położył się, przytulił mnie do siebie i wzrok utkwił w tych samych gwiazdach, które ja usiłowałam poukładać we wzory.

– Nie poszedłem na pogrzeb ojca – oznajmił.

Wzdrygnęłam się, słysząc jego donośny głos. Prawda, w domu poza nami nikogo nie było, są jednak sprawy, o których lepiej mówić szeptem.

– Maman zadzwoniła do mnie i powiedziała, że był żałosnym skurwysynem, ale po chrześcijańsku jest iść na pogrzeb.

Zamknęłam oczy, wyobrażając sobie końcowe ujęcie ze scenariusza, przedstawiające mężczyznę unoszącego nowo narodzonego synka w powietrze. Wyobraziłam sobie Alexa siedzącego przy szpitalnym łóżku ojca. Zobaczyłam, jak przy włączonej kamerze Alex dostaje drugą szansę.

– Uznałem, że skoro ojciec był diabłem wcielonym, chrześcijańskie współczucie mu się nie należy. Nigdy nie widziałem jego przeklętego grobu. – Dłonie Alexa przesuwały się w górę i w dół po moich żebrach, po miejscach, które zranił kilka godzin wcześniej. – Będę reżyserem i współproducentem – powiedział cicho. – Tym razem będę miał kontrolę nad wszystkim.

Kiedy operatorzy i oświetleniowcy przygotowywali sprzęt, sprawdzając go na dublerze, Jack Green siedział ze mną. Był to stary aktor, mający w dorobku wszelkie możliwe gatunki, począwszy od komedii w stylu tych z Marilyn Monroe, skończywszy na dramatycznym portrecie alkoholika, za który w roku 1963 dostał Oscara. Ale potrafił też wygrać pachami „The Battle Hymn of the Republic”, tasować karty z finezją większą niż krupierzy w Vegas i wiedział, jak zestrzelić główki pałek rosnących w wysokich trawach w Iowa. Po Aleksie był moją drugą ulubioną osobą na planie.

Przyjął rolę ojca po usilnych namowach Alexa, bo od 1975 roku nie wystąpił w żadnym filmie. Na początku zabawne było obserwować miotających się na planie członków ekipy, którzy nie mieli pojęcia, czy powinni bardziej przymilać się legendarnemu Jackowi, czy bogu Alexowi. Nikt nie wiedział, jak Jack przyjmie wskazówki reżyserskie Alexa, ale ten po obejrzeniu pierwszych ujęć wstał i podszedł do młodego kolegi.

– Synu – wyciągnął do niego dłoń – jak dożyjesz mojego wieku, niewykluczone, że mi dorównasz.