Eric-Emmanuel Schmitt: Dziecko Noego

– Zakładam kolekcję.

Oczywiście nic nie jest porównywalne z Szoah i żadne zło nie da się przyrównać do innego zła, ale ilekroć jakiś naród na ziemi był zagrożony szaleństwem innych ludzi, ojciec Pons postanawiał ocalić przedmioty świadczące o zagrożonej tożsamości. Dość powiedzieć, że w swojej arce Noego zgromadził znaczną liczbę eksponatów: była kolekcja amerykańskich Indian, kolekcja wietnamska, kolekcja tybetańskich mnichów.

Czytając gazety, zwykle mogłem się domyślić, że przy następnej wizycie ojciec Pons oznajmi mi:

– Zakładam kolekcję.

Z Rudim pozostaliśmy przyjaciółmi. Przyczyniliśmy się do budowy państwa Izrael. Ja dałem pieniądze, on się tam osiedlił. Tysiące razy ojciec Pons oświadczał, że cieszy się, widząc odrodzenie hebrajskiego, tej świętej mowy.

W Jerozolimie Instytut Yad Vashem postanowił przyznawać tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” tym, którzy w czasach nazizmu i terroru uosabiali najlepsze cechy ludzkości, ratując Żydów z narażeniem własnego życia. Ojciec Pons otrzymał miano Sprawiedliwego w grudniu 1983 roku.

Nigdy się o tym nie dowiedział, umarł wcześniej. Zapewne jego skromność niezbyt dobrze zniosłaby uroczystość, którą z Rudim planowaliśmy zorganizować; zapewne stwierdziłby, że nie ma za co dziękować, że tylko spełnił obowiązek, jaki dyktowało mu serce. W rzeczywistości to nam, jego dzieciom, takie święto sprawiłoby najwięcej przyjemności.

Dziś rano poszliśmy z Rudim pospacerować po ścieżkach lasu, który w Izraelu nosi jego imię.

„Las ojca Ponsa” liczy dwieście siedemdziesiąt jeden drzewek symbolizujących dwieście siedemdziesięcioro jeden dzieci, które uratował.

Przy starszych pniach rosną teraz młode krzaki.

– Spójrz, Rudi, wyrośnie więcej drzew, to już nie będzie nic znaczyło…

– To normalne, Joseph. Ile masz dzieci? Czworo. A wnucząt? Pięcioro. Ratując cię, ojciec Pons uratował dziewięć osób. W moim wypadku dwanaście. W następnym pokoleniu będzie ich jeszcze więcej. A potem więcej i więcej. Za kilka wieków okaże się, że ocalił miliony ludzkich istot.

– Jak Noe.

– Pamiętasz Biblię, niedowiarku? Zadziwiasz mnie…

Tak samo jak kiedyś jesteśmy z Rudim diametralnie różni. I tak jak kiedyś ogromnie się lubimy. Możemy kłócić się zażarcie, a potem całować na dobranoc. Za każdym razem, kiedy odwiedzam go na jego farmie w Palestynie albo gdy on przyjeżdża do mnie do Belgii, sprzeczamy się na temat Izraela. Ja wprawdzie popieram ten młody kraj, ale nie pochwalam wszystkich jego działań, w przeciwieństwie do Rudiego, który usprawiedliwia każde posunięcie reżymu, nawet to najbardziej wojownicze.

– Ależ Rudi, być po stronie Izraela nie oznacza, że popiera się wszystko, co postanowi Izrael.

Trzeba, zawrzeć pokój z Palestyńczykami. Oni mają takie samo prawo jak ty do tego, żeby tutaj żyć. To jest także ich terytorium. Mieszkali tam, zanim jeszcze powstało państwo Izrael. Już sama historia naszych prześladowań powinna sprawić, żebyśmy przemówili do nich słowami, na które sami czekaliśmy przez wieki.

– Tak, ale nasze bezpieczeństwo…

– Pokój, Rudi, pokój, tego właśnie uczył nas ojciec Pons.

– Nie bądź naiwny, Joseph. Często najlepszym sposobem osiągnięcia pokoju jest wojna.

– Nie zgadzam się z tobą. Im więcej nienawiści narośnie pomiędzy obydwoma obozami, tym trudniej będzie potem zawrzeć pokój.

Przed chwilą, zbliżając się do plantacji drzew oliwnych, przejechaliśmy koło palestyńskiego domu zmiażdżonego przez gąsienice czołgu.

Różne przedmioty leżały porozrzucane w pyle, który wznosił się ku niebu. Dwie bandy dzieciaków biły się zażarcie wśród ruin.

Poprosiłem, żeby zatrzymał jeepa…

– Co tu się dzieje?

– Represje z naszej strony – odpowiedział. Wczoraj jakiś Palestyńczyk dokonał samobójczego ataku. Trzy ofiary. Trzeba było zareagować.

Bez słowa wysiadłem z samochodu i poszedłem po gruzie.

Dwie walczące grupy żydowskich i palestyńskich chłopców rzucały w siebie kamieniami. Ponieważ nie trafiali, jeden chwycił belkę, ruszył na najbliższego przeciwnika i zdzielił go. Odpowiedź nie dała na siebie długo czekać. W kilka sekund chłopaki z obu band okładali się deskami ile sił.

Skoczyłem ku nim, z wrzaskiem.

Czy się przestraszyli? Czy skorzystali z okazji, żeby przerwać walkę? Rozbiegli się w dwie przeciwne strony.

Rudi podszedł do mnie powoli, zdegustowany.

Schylając się, zobaczyłem zgubione przez dzieciaki przedmioty. Podniosłem kipę i palestyńską chustę. Schowałem jedną do prawej kieszeni, drugą do lewej.

– Co robisz? – zapytał Rudi.

– Zakładam kolekcję.

Przekładu dokonałam częściowo w czasie pobytu w Międzynarodowym Ośrodku Pisarzy i Tłumaczy na Rodos we wrześniu 2004 roku.

Barbara Grzegorzewska Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, ul. Kościuszki 37, 30- 105 Kraków. Wydanie I, 2005.

[1]Po francusku pierreponce; nieprzetłumaczalna gra słów: ponce wymawia się tak samo jak nazwisko Pons (przyp. tłum.).