Amélie Nothomb - Z pokorą i uniżeniem

Wreszcie i przede wszystkim, ponieważ uroda, która wytrzymała tyle fizycznych i umysłowych ograniczeń, tyle przykazań, naginań, absurdalnych zakazów, dogmatów, tłamszenia, spustoszeń, sadyzmu, zmowy milczenia i upokorzeń – taka uroda jest aktem bohaterstwa.

Nie twierdzę, że Japonka jest ofiarą, skądże znowu. W porównaniu z innymi kobietami żyjącymi na naszej planecie nie znajduje się w najgorszej sytuacji. Jej władza jest znaczna: wiem coś na ten temat.

Nie. Jeśli trzeba podziwiać Japonkę – a trzeba – to dlatego, że nie popełnia samobójstwa. Od najwcześniejszego dzieciństwa wszyscy działają przeciwko niej. Wbijają jej do głowy: „Jeśli do dwudziestego piątego roku życia nie wyjdziesz za mąż, będziesz miała powody do wstydu”, Jeśli będziesz się śmiała, dasz dowód złego wychowania”, Jeśli twoja twarz wyraża jakiekolwiek uczucie, jesteś wulgarna”, Jeśli wspomnisz, że istnieje na twoim ciele choćby jeden włosek, jesteś nieprzyzwoita”, Jeśli jakiś chłopiec publicznie pocałuje cię w policzek, jesteś dziwką”, Jeśli jesz z przyjemnością, jesteś świnią”, Jeśli spanie sprawia ci przyjemność, jesteś krową” itd. Te reguły byłyby może nawet i śmieszne, gdyby nie odciskały piętna na umyśle.

Gdyż w efekcie, za pośrednictwem tych idiotycznych pewników, wmawia się Japonce, że nie powinna liczyć na nic dobrego. Nie licz na to, że będziesz przeżywać rozkosz, gdyż ona cię unicestwi. Nie licz na to, że się zakochasz, gdyż na to nie zasługujesz. Ci, którzy mogliby cię pokochać, pokochaliby cię taką, za jaką chcesz uchodzić, nigdy taką, jaką naprawdę jesteś. Nie licz na to, że życie cokolwiek ci przyniesie, gdyż każdy rok będzie ci coś ujmował. Nie licz nawet na coś tak zwykłego jak spokój, gdyż z jakiej racji miałabyś być spokojna.

Licz na to, że będziesz pracować. Z uwagi na płeć nie ma wielkich szans, że zajdziesz wysoko, ale może staniesz się użyteczna dla swojego przedsiębiorstwa. Pracując, będziesz zarabiać pieniądze, które nie dadzą ci radości, ale może okażą się pomocne w zawarciu małżeństwa – bo nie jesteś chyba tak głupia, by sądzić, że ktoś cię zechce dla twoich wewnętrznych zalet.

Poza tym możesz liczyć na to, że dożyjesz późnej starości, co przecież nie ma żadnego znaczenia, i że nie spotka cię hańba, co jest celem samym w sobie. Na tym kończy się lista tego, na co wolno ci liczyć.

Tu zaczyna się nieprzerwany korowód twoich jałowych obowiązków. Będziesz musiała być nieskazitelna dlatego tylko, że to drobiazg. Bycie nieskazitelną nie przyniesie ci nic innego poza tym, że będziesz nieskazitelna, co nie jest ani powodem do dumy, ani szczególną przyjemnością.

Nigdy nie zdołam wymienić wszystkich twoich obowiązków, gdyż w każdej minucie życia podlegasz jednemu z nich. Na przykład kiedy znajdziesz się na osobności w toalecie z przyziemnego powodu ulżenia pęcherzowi, musisz czuwać nad tym, by nikt nie usłyszał ciurkania twojej strużki: będziesz zatem zmuszona bez przerwy spuszczać wodę.

Wymieniam ten przypadek, żebyś zrozumiała: jeśli nawet tak intymne i mało ważne dziedziny twojej egzystencji podlegają kontroli, pomyśl tylko, jak doniosłe nakazy ciążyć będą na istotnych aspektach twojego życia.

Jesteś głodna? Jedz tylko trochę, bo musisz pozostać szczupła – nie po to, żeby ludzie oglądali się za tobą na ulicy – ale dlatego, że to wstyd mieć tu i ówdzie krągłości.

Twoim obowiązkiem jest być piękną. Jeśli to ci się uda, uroda nie przysporzy ci żadnej przyjemności. Jedyne komplementy, jakie usłyszysz, pochodzić będą od ludzi Zachodu, a wiadomo, że ci pozbawieni są gustu. Jeśli podziwiasz w lustrze swoje powaby, niech towarzyszy ci strach, a nie zadowolenie: gdyż uroda przyniesie ci tylko lęk przed jej utratą. Jeśli jesteś ładną dziewczyną, nie będziesz nikim specjalnym; jeśli nie jesteś ładna, będziesz mniej niż niczym.

Twoim obowiązkiem jest wyjść za mąż, najlepiej przed ukończeniem dwudziestu pięciu lat, które stanowią jakby datę ważności. Mąż nie obdarzy cię miłością, chyba że okaże się głupcem, a być kochaną przez głupca to nie powód do szczęścia. Zresztą bez względu na to, czy kocha cię, czy nie, nie będziesz go widywała. O drugiej w nocy jakiś zmęczony i często pijany mężczyzna zjawi się w domu, by zwalić się na małżeńskie łoże, które opuści o szóstej rano, nie zamieniwszy z tobą słowa.

Twoim obowiązkiem jest mieć dzieci; będziesz je traktować jak bóstwa, dopóki nie osiągną trzech lat, to jest wieku, kiedy znienacka wygnasz je z raju i oddasz do służby wojskowej, która trwać będzie od trzeciego do osiemnastego, a potem od dwudziestego piątego roku życia aż do śmierci. Zmuszona jesteś wydawać na świat istoty, które będą tym bardziej nieszczęśliwe, im więcej zakosztują szczęścia przez pierwsze trzy lata życia.

Uważasz, że to okropne? Nie ty pierwsza tak myślisz. Tobie podobne kobiety myślą tak od roku 1960. Jak dotąd, nic to nie dało. Wiele z nich zbuntowało się i ty też może się zbuntujesz w jedynym wolnym przedziale twojego życia, między osiemnastym a dwudziestym piątym rokiem. Ale w wieku dwudziestu pięciu lat zorientujesz się nagle, że nie jesteś mężatką, i ogarnie cię wstyd. Porzucisz ekscentryczne stroje, by wbić się w schludny kostium, białe rajstopy i groteskowe czółenka, gładkie włosy poddasz żałosnemu modelowaniu i odetchniesz z ulgą, gdy ktoś – mąż albo pracodawca – cię zechce.

Gdybyś jednak przypadkiem, co jest bardzo mało prawdopodobne, zawarła małżeństwo z miłości, będziesz jeszcze bardziej nieszczęśliwa, widząc, jak twój mąż cierpi. Lepiej, żebyś go nie kochała: to pozwoli ci nie przejmować się upadkiem jego ideałów, jeśli on jeszcze je posiada. Na przykład pozwolono mu mieć nadzieję, że będzie kochany przez kobietę. A przecież szybko się przekona, że go nie kochasz. Jak mogłabyś kogokolwiek kochać, mając serce unieruchomione w gipsie? Wpojono ci zbyt wiele wyrachowania, abyś mogła kochać. Jeżeli kogoś kochasz, to znaczy, że cię źle wychowano. W pierwszych dniach po ślubie będziesz udawać mnóstwo różnych rzeczy. A trzeba przyznać, że żadna kobieta nie potrafi udawać tak dobrze jak ty.

Twoim obowiązkiem jest poświęcać się dla innych. Nie myśl jednak, że twoje poświęcenie uszczęśliwi tych, których nim obdarzysz. Sprawi tylko, że nie będą się z twojego powodu rumienili. Nie masz żadnej szansy ani na to, by być szczęśliwą, ani na to, by kogokolwiek uszczęśliwić.

A gdyby nawet, wyjątkowym zbiegiem okoliczności, twój los wymknął się jednej z tych reguł, nie wnioskuj, broń Boże, że zwyciężyłaś: wnioskuj z tego, że się mylisz. Zresztą przekonasz się o tym bardzo szybko, gdyż złudzenie zwycięstwa bywa przelotne. I nie ciesz się chwilą: pozostaw tę iluzję ludziom Zachodu. Chwila jest niczym, twoje życie jest niczym. Nie liczy się żaden okres poniżej dziesięciu tysięcy lat.

Jeśli to może cię pocieszyć, nikt nie uważa cię za mniej inteligentną od mężczyzny. Jesteś błyskotliwa, to rzuca się w oczy wszystkim, także tym, którzy traktują cię tak podle. Jednakże, gdy się dobrze zastanowić, co w tym pocieszającego? Gdyby uważano cię za gorszą, twoje piekło dałoby się przynajmniej wytłumaczyć i mogłabyś wyrwać się z niego, udowadniając, zgodnie z prawami logiki, doskonałość twojego mózgu. Tymczasem wiadomo, że jesteś równa, a nawet lepsza: twoja gehenna jest więc absurdalna, co oznacza, że nie ma z niej żadnej drogi wyjścia.

Owszem: jest jedna. Jedna jedyna i masz do niej pełne prawo, chyba że zrobiłaś głupstwo i przeszłaś na chrześcijaństwo: masz prawo popełnić samobójstwo. Wszyscy wiemy, że w Japonii jest to czyn wielce honorowy. Niech ci się jednak nie wydaje, że zaświaty są jednym z tych rajskich miejsc opiewanych przez sympatycznych przedstawicieli Zachodu. Po drugiej stronie nie ma nic nadzwyczajnego. Dla równowagi pomyśl jednak o ważnej kwestii, która jest tego warta: twojej pośmiertnej reputacji. Jeśli popełnisz samobójstwo, będzie ona znakomita i dostarczy twoim bliskim powodów do dumy. W grobowcu rodzinnym dostaniesz poczesne miejsce: to najwyższa nadzieja, jaką żywić może istota ludzka.