Jean-Dominique Bauby: Vlinders in een duikerpak

Ver van dat lawaai kan ik in de hervonden rust naar de vlinders luisteren die door mijn hoofd vliegen. Daarvoor is veel aandacht en zelfs diepe stilte nodig, want het fladderen van hun vleugels is bijna niet waarneembaar. Een iets te zware ademhaling overstemt het al. Dat is trouwens verbazingwekkend.

Mijn gehoor gaat niet vooruit en toch hoor ik ze steeds beter. Ik heb vast oor voor vlinders.

ZONDAG

Door het raam zie ik de gevels van okerkleurig baksteen oplichten in de eerste zonnestralen. Het steen krijgt precies de tint roze van het Griekse grammaticaboek van meneer Rat, herinnering aan de derde klas. Ik was geen briljante hellenist, verre van dat, maar ik hou van die warme, intense tint die me weer doet denken aan een aan studie gewijd universum waar je kennismaakt met de hond van Alcibiades en de helden van Thermopylae. In verfwinkels noemen ze dat 'oudroze'. Dat heeft niets te maken met het roze van het pleisterwerk in de ziekenhuisgangen. En nog minder met het zachtpaars dat in mijn kamer de plinten en de kozijnen bedekt. Dat lijkt op de verpakking van een goedkoop parfum.

Het is zondag. Zo'n verschrikkelijke zondag waarop, als per ongeluk geen enkele bezoeker zijn komst heeft aangekondigd, geen gebeurtenis van welke aard dan ook de lange aaneenschakeling der uren komt doorbreken. Geen fysiotherapeute, geen logopediste, geen psychiater. Een tocht door de woestijn, met als enige oase een kleine wasbeurt, nog summierder dan gewoonlijk. Door het nasudderende effect van drinkgelagen op zaterdagavond, gepaard met het verlangen naar picknicks met de familie of partijtjes kleiduiven schieten of garnalen vissen waaraan ze door hun dienst niet kunnen deelnemen, wordt het verplegend personeel op deze dagen in een mechanische versuftheid gedompeld, en het kattenwasje lijkt meer op haaks schaven dan op thalasso-therapie. Een driedubbele dosis van de beste aftershave is niet genoeg om de werkelijkheid te verbloemen: we stinken.

Het is zondag. Als je de tv voor je laat aanzetten, moet je de plank niet misslaan. Dat komt neer op hogere strategie. Er kunnen namelijk best weleens een uur of drie, vier voorbijgaan voordat de goede ziel die het kanaal kan veranderen terugkomt, en soms kun je maar beter afzien van een interessante uitzending wanneer die wordt gevolgd door een sentimentele serie, een saai spelletje of een schreeuwerige talkshow. Het om de haverklap opklinkende applaus doet pijn aan mijn oren. Ik geef de voorkeur aan de rust van documentaires over kunst, geschiedenis of dieren. Ik bekijk ze zonder het bijbehorende commentaar, zoals je naar een houtvuur kijkt.

Het is zondag. De klok slaat plechtig de uren. De kleine ziekenhuiskalender aan de muur, die dagelijks wordt afgescheurd, geeft al augustus aan. Door welke tegenstrijdigheid maakt de tijd, die hier stilstaat, daar een dolle rit? In mijn klein geworden wereld strekken de uren zich uit en gaan de maanden als een flits voorbij. Ik kan er niet over uit dat het al augustus is. Vrienden, vrouwen en kinderen hebben zich vanwege de vakantie in alle windrichtingen verspreid. In gedachten glip ik de bivakken binnen waar ze hun zomerkwartier hebben opgeslagen, en jammer dan als dat uitstapje mijn hart een beetje breekt. In Bretagne komt een zwerm kinderen op de fiets van de markt. Gelach doet alle gezichten oplichten. Sommige van die kinderen hebben allang de leeftijd van de grote zorgen bereikt, maar op die paden tussen de rododendrons kan iedereen zijn verloren onschuld terugvinden. Vanmiddag gaan ze met een boot een rondje om het eiland maken. De kleine motor ploetert tegen de stroom in. Iemand gaat op de voorplecht van de boot liggen, doet zijn ogen dicht en laat zijn arm door het koude water slepen. In Zuid-Frankrijk moet je je binnen in huis verschansen, onder de zinderende zon. Aquarelboeken worden volgeschilderd. Een katertje met gebroken poot zoekt de schaduwrijke plekjes in de weelderige tuin, en verderop, in de Camargue, loopt een kudde jonge stieren langs een moeras waaruit de geur van de beste pastis opstijgt. Overal zijn de voorbereidingen van de grote huiselijke ontmoeting in volle gang, die alle mama's bij voorbaat van vermoeidheid doet gapen, maar voor mij de omvang van een fantastisch, vergeten ritueel aanneemt: de lunch.

Het is zondag. Ik tuur naar de boeken die op een stapel op de vensterbank liggen en een kleine bibliotheek vormen, tamelijk nutteloos, aangezien niemand me er vandaag uit zal komen voorlezen. Seneca, Zola, Chateaubriand en Valery Larbaud liggen daar op een meter afstand, wreed onbereikbaar. Een zwarte vlieg gaat op mijn neus zitten. Ik schud mijn hoofd om hem uit het zadel te werpen. Hij klampt zich vast. Zelfs de Grieks-Romeinse worstelwedstrijden die we bij de Olympische Spelen hebben gezien waren niet zo meedogenloos. Het is zondag.

DE MEISJES VAN HONGKONG

Ik was dol op reizen. Gelukkig heb ik in de loop der jaren genoeg beelden, geuren en indrukken kunnen verzamelen om eropuit te kunnen trekken op de dagen waarop een leikleurige hemel hier elke hoop op een uitstapje doet vervliegen. Het zijn rare zwerftochten. De ranzige geur van een bar in New York. De lucht van armoede op de markt in Rangoon. Afgelegen oorden. De doorwaakte, ijskoude nacht in Sint-Petersburg of de ongelooflijk brandende zon in Furnace Creek, in de Nevada-woestijn. Deze week is het een beetje speciaal. Elke ochtend vlieg ik bij het krieken van de dag naar Hongkong, waar het werkoverleg van de internationale edities van mijn blad wordt gehouden. Ik blijf 'mijn blad' zeggen, ondanks het onrechtmatig geworden karakter van die formulering, alsof dat bezittelijk voornaamwoord een van die dunne lijnen vormt die me met de bewegende wereld verbinden.

In Hongkong kost het me een beetje moeite mijn weg te vinden, want in tegenstelling tot veel anderen ben ik nooit in die stad geweest. Bij elke gelegenheid hield een boosaardig noodlot me weg van die bestemming. Als ik niet ziek werd op de dag voor vertrek, was ik mijn paspoort kwijt of moest ik voor een reportage ergens anders heen. Kortom, het toeval verhinderde me er te verblijven. Eén keer stond ik mijn plaats af aan Jean-Paul K., die toen nog niet jarenlang in een cel in Beiroet had doorgebracht, waar hij de classificatie van grands crus uit Bordeaux opsomde om niet gek te worden. Zijn ogen lachten achter zijn ronde brillenglazen toen hij kwam aanzetten met een draadloze telefoon, wat toen het nieuwste van het nieuwste was. Ik mocht Jean-Paul graag, maar ik heb de gegijzelde van Hezbollah daarna nooit meer gezien, waarschijnlijk uit schaamte dat ik er, wat mezelf betrof, voor had gekozen om in die periode in de coulissen van een glamourwereld te vertoeven. Nu ben ik de gevangene en is hij de vrije man. En omdat ik niet alle wijnsoorten van de Medoc ken, heb ik voor mezelf een andere opsomming moeten zoeken om de leegste uren te vullen. Ik tel de landen waar mijn blad wordt uitgegeven. Die VN van de verleiding bestaat al uit achtentwintig contreien.

Waar zijn jullie trouwens, lieve collega's, onvermoeibare uitdraagsters van onze French touch? In de salon van een hotel hebben jullie de hele dag in het Chinees, Engels, Thai, Portugees of Tsjechisch uiteenzettingen gehouden om te proberen een antwoord te geven op de meest metafysische aller vragen: wie is de vrouw van Elle ? Ik stel me jullie nu buiten in Hongkong voor, lopend door straten vol neonverlichting waar zakcomputers en kommen noedelsoep worden verkocht, dribbelend in de voetsporen van onze algemeen directeur met zijn eeuwige vlinderdas, die iedereen in stormpas aanvoert. Deze halve Robbedoes, halve Bonaparte blijft alleen voor de hoogste wolkenkrabbers staan, en hij bekijkt ze zo kordaat dat het lijkt alsof hij ze gaat opslokken.

Waar gaan we heen, directeur? Springen we aan boord van de draagvleugelboot naar Macau om een paar dollar in de hel te gaan verbranden, of gaan we naar boven naar de Felix-bar in het Peninsula Hotel, ingericht door de Franse ontwerper Philippe S.? Uit een vlaag van eigenliefde kies ik voor de tweede optie. Hoewel ik er een hekel aan heb gefotografeerd te worden, bevindt mijn portret zich in dat hooggelegen, luxueuze café, afgebeeld op de rugleuning van een stoel tussen tientallen andere Parijse figuren van wie Philippe S. een portret heeft laten maken. Natuurlijk voltrok die operatie zich een paar weken voordat het lot me in een vogelverschrikker veranderde. Ik weet niet of mijn stoel meer of minder succes heeft dan de andere, maar ga vooral niet aan de barman vertellen hoe de vork in de steel zit. Die mensen daar zijn allemaal bijgelovig en dan zou er geen enkele van die verrukkelijke Chinese meisjes in minirok meer tegen me aan komen zitten.