Jean-Dominique Bauby - Vlinders in een duikerpak

Op het grote plein voor de ingang van de grot slingerde een kilometer lange rij op het obsederende ritme van de Ave Maria's. Ik had nog nooit zo'n lange wachtrij gezien, behalve misschien in Moskou voor het mausoleum van Lenin.

'Kom op, zeg, ik ga niet in die rij staan!'

'Jammer,' antwoordde Joséphine vinnig, 'dat zou een ongelovige als jij goed doen.'

'Helemaal niet, en het is zelfs gevaarlijk. Stel je voor dat een gezond iemand aankomt als er net een verschijning is. Een wonder en hij blijkt verlamd.'

Tien hoofden draaiden zich naar me toe, om te zien wie er zulke godslasterlijke taal uitsloeg. 'Idioot,' fluisterde Joséphine. Een stortbui bracht afleiding. Vanaf de eerste druppels zag je een spontane vermenigvuldiging van opengaande paraplu's, en er hing een geur van warm stof in de lucht.

We lieten ons meevoeren tot in de ondergrondse, door paus Johannes xxm ingewijde basiliek, een reusachtige gebedenloods waar ze van zes uur 's-ochtends tot middernacht de mis opdragen en na elke twee of drie diensten van priester wisselen. In een gids had ik gelezen dat het betonnen schip groter was dan de Sint-Pieter in Rome en dat er verschillende jumbojets in pasten. Ik volgde Joséphine in een rij banken met lege plaatsen, onder een van de talloze luidsprekers die de plechtigheid met heel veel echo's overbrachten. 'Ere zij God in den hoge...den hoge...hoge...' Bij de elevatie haalde mijn buurman, een pelgrim met vooruitziende blik, een verrekijker van de paardenrennen uit zijn rugzak om in de gaten te houden wat er gebeurde. Andere gelovigen hadden provisorische kijkertjes bij zich, zoals je die op 14 juli ziet als het défilé voorbijtrekt. Joséphines vader vertelde vaak hoe hij zijn loopbaan was begonnen met de verkoop van dat soort artikelen, bij de uitgang van de metro. Dat had hem er niet van weerhouden een radioberoemdheid te worden. Zijn straatventerstalent gebruikte hij nu om prinselijke huwelijken, aardbevingen en bokswedstrijden te verslaan. Buiten was het opgehouden met regenen. De lucht was opgefrist. Joséphine nam het woord 'winkelen' in de mond. Om op die mogelijkheid voorbereid te zijn had ik de hoofdstraat gelokaliseerd, waar de souvenirwinkels als in een oosterse soek dicht op elkaar gepakt stonden en de meest buitensporige uitstalling van religieuze kitsch te zien gaven.

Joséphine verzamelde: oude parfumflesjes, landelijke schilderijen met één koe of een kudde, borden met nagemaakt eten die in de vitrines van restaurants in Tokio als menu dienen, en meer in het algemeen alles wat ze bij haar vele reizen aan zo kitscherig mogelijke spullen kon vinden. Daar in Lourdes was het echt liefde op het eerste gezicht. In de vierde winkel op het linkertrottoir leek ze te midden van een berg gewijde medailles, Zwitserse koekoeksklokken en kaasplanken op Joséphine te wachten. Het was een aanbiddelijk gipsen borstbeeld met een stralenkrans, die knipperde als een kerstboomversiering.

'Daar is ze, mijn Maria!' danste Joséphine.

'Die krijg je van me,' zei ik meteen, zonder enig idee te hebben van het bedrag dat de winkelier me zou aftroggelen met de bewering dat het een uniek stuk was. Die avond vierden we de aankoop in onze hotelkamer en werd ons liefdesspel door haar heilige knipperlicht verlicht. Op het plafond tekende zich een fantastische schaduw af.

'Weet je, Joséphine, ik denk dat we uit elkaar moeten als we weer in Parijs zijn.'

'Dat hoef je mij niet te vertellen!'

'Maarjo...'

Ze was in slaap gevallen. Ze bezat de gave om in een onmiddellijke, beschermende slaap weg te zinken als een situatie haar niet beviel. Voor vijf minuten of een paar uur nam ze afstand van het bestaan. Een ogenblik lang keek ik hoe het stuk muur boven het hoofdeinde van het bed donker en dan weer verlicht werd. Welke kwade genius kon mensen ertoe brengen een hele kamer met oranje jute te bespannen?

Omdat Joséphine nog steeds sliep, kleedde ik me stilletjes aan om me aan een van mijn favoriete bezigheden te wijden: een nachtwandeling. Dat was mijn manier om problemen aan te pakken: doorlopen tot ik niet meer kon. Op straat sloegen Hollandse jongeren lawaaiig grote glazen bier naar binnen. Ze hadden gaten in vuilniszakken geknipt om er regenjassen van te maken. Zware hekken verhinderden de toegang tot de grot, maar erdoorheen kon je het licht zien van honderden kaarsen die daar stonden op te branden. Veel later voerde mijn zwerftocht me naar de straat van de souvenirwinkels. Inde vierde etalage had een identieke Maria de plaats van de onze alweer ingenomen. Toen ging ik terug naar het hotel, en van heel ver zag ik het raam van onze kamer, knipperend in de schemering. Ik nam de trap naar boven en zorgde ervoor de nachtportier niet in zijn dromen te storen. La Tracé du Serpent was op mijn kussen neergelegd, als een sieraad in zijn doosje. 'Hé,' mompelde ik, 'Charles Sobhraj, die was ik helemaal vergeten.'

Ik herkende Joséphines handschrift. Een enorme 'I' stond dwars over bladzijde 168. Het was het begin van een boodschap die twee hoofdstukken van het boek besloeg en deze volledig onleesbaar maakte.

Ik hou van je, stommeling. Kwel je Joséphine niet zo .

Gelukkig was ik al verder.

Toen ik de Heilige Maagd uitzette, begon de ochtend te gloren.

HET GORDIJN

In elkaar gezakt in de rolstoel die hun moeder door de gangen van het ziekenhuis duwt, kijk ik tersluiks naar mijn kinderen. Al ben ik een beetje een zombie van een vader geworden, Théophile en Céleste zijn wel degelijk echt, druk en mopperig, en ik krijg er geen genoeg van om te kijken hoe ze naast me lopen, gewoon lopen, terwijl ze met een vastberaden blik het onbehaaglijke gevoel verbergen dat op hun kleine schouders drukt. Met papieren zakdoekjes veegt Théophile tijdens het lopen de straaltjes speeksel weg die tussen mijn gesloten lippen door sijpelen. Zijn gebaar is vluchtig, zowel teder als bang, alsof hij tegenover een dier met onvoorspelbare reacties staat. Zodra we stilhouden, knelt Céleste mijn hoofd tussen haar blote armen, bedekt mijn voorhoofd met luidruchtige kusjes en herhaalt: 'Dit is mijn papa, dit is mijn papa,' als een bezwering. We vieren vaderdag. Vóór mijn beroerte vonden we het niet nodig die geforceerde afspraak op onze affectieve kalender te zetten, maar nu brengen we deze hele symbolische dag samen door, waarschijnlijk om te bevestigen dat een aanzet, een zweem, een stukje van een papa nog steeds een papa is. Ik voel me verdeeld tussen de vreugde ze een paar uur lang te zien leven, bewegen, lachen of huilen, en de angst dat de aanblik van al die ellende, om te beginnen de mijne, niet het ideale vermaak is voor een jongen van tien en zijn zusje van acht, ook al hebben we samen de wijze beslissing genomen niets te verbloemen.

We installeren ons in de Beach Club. Zo noem ik een stukje duingebied waar zon en wind vrij spel hebben en waar het bestuur zo vriendelijk is geweest tafeltjes, stoelen en parasols neer te zetten en zelfs een paar boterbloemen te zaaien, die tussen de duinplanten in het zand groeien. In die luchtsluis aan de rand van het strand, tussen het ziekenhuis en het echte leven, kun je dromen dat een goede fee alle rolstoelen in zeilwagens verandert. 'Zullen we galgje doen?' vraagt Théophile, en ik zou hem graag antwoorden dat ik rolstoeltje al mooi genoeg vind, als mijn communicatiesysteem het niet onmogelijk maakte ad rem te antwoorden. De scherpste opmerking wordt flauw en mist doel wanneer het een aantal minuten duurt om die op schrift te stellen. Als het klaar is begrijp je zelf niet meer goed wat er zo grappig leek voordat je het moeizaam letter voor letter dicteerde. Het beste is dus om misplaatste grapjes te vermijden. Daardoor verliest de conversatie haar kwikzilverige vaart, de geintjes die je als een bal tegen een gevel naar elkaar terugkaatst, en dat gedwongen gebrek aan humor reken ik tot de nadelen van mijn toestand.