Віктар Марціновіч - Сцюдзёны вырай

Яна спынілася і паглядзела на мяне з прыязнай цікавасцю, як на аўтамат для жэтонаў, што спрабуе камунікаваць на санскрыце.

— Калі ласачка! Вы не падкажаце, дзе тут зала, у якой выставілі Шагала? — я неяк не надта паклапаціўся аб правільнасці сказа, палову фразы памовіўшы ў present continuous (are you going to say me?), палову — у simple past.

Дзяўчына была вымушаная клапатліва запытацца, ці не прасцей мне будзе пабалбатаць па-французску, яна ведае трохі, але ж я запэўніў яе, што я native, but little bit overwhelmed English speaker. Не ведаю, ці вартыя былі мае словы даверу пасля прадэманстраванай шызоіднай граматыкі, аднак яна канчаткова перайшла на ангельскую, з’едліва адзначыўшы, што ў гэтым горадзе прыкметай добрага густу ў самагубцы з’яўляецца элегантны скок з маста праз Басфор. І што шукаць смерці пад коламі аўто ўжо даўно тут пайшло з моды.

Я быў настолькі ўзрушаны, што нават не адрэагаваў на сарказм, зрабіўшы кволы жэст далонню, які сігніфікаваў, што не, нармуль, так таксама нядрэнна. На фізічным узроўні я дзейнічаў у адпаведнасці з паўночнаамерыканскім канонам, згодна з якім, першае, што трэба спытаць у чалавека, калі той падляціць да цябе з такой мінай, як была ў мяне, гэта «are you ok?». І жэст мой, такім чынам, быў адказам на пытанне, якое яна не задала. Яна кпіла, а я яе супакойваў — yes, I’m ok, don’t you worry! Яшчэ адной акалічнасцю, што спрычынілася да дысанансу ў гэтай уверцюры нашага знаёмства, быў выраз яе твару. Так, дзяўчына была спакойнай. Яна была і сур’ёзнай, нават не проста сур’ёзнай, урачыста сур’ёзнай. Вусны агучвалі гэтую лухту пра лепшае месца для самазабойства, а вочы пільна вывучалі, і ніводнай прыкметы жартаўлівасці, нават проста добрага настрою ў іх не было.

Прастадушна запытаўся:

— Вы таксама згубіліся, як і я?

Яна зноў тыкнула шпількай:

— Я заблукала. Але ж не так, як вы. Не, не так. Трохі незразумела, дзе тут што знаходзіцца.

І зноў я не адрэагаваў. Дарэчы, гэта назаўсёды засталося таямніцай: ці з’яўляюцца для вас, беларусаў, здзекі стандартнай методай знаёмства, ці тое быў выключна яе фірмовы стыль.

— Тут ніхто не размаўляе па-ангельску! — паскардзіўся я ёй.

— А вы што хочаце? Мы ж у самай дупе Стамбула, — пацепнула яна плячыма.

— Нават кіроўца таксоўкі не ведаў, дзе тут той Шагал! — працягваў я енчыць.

— А дзе вы тут бачылі таксоўку?

— Я на ёй прыехаў.

Яна змоўкла на палове пытання, якое рыхтавалася задаць (мяркуючы па ўсім, пытанне павінна было быць не менш з’едлівым). І задала іншае:

— Сюды? На таксоўцы? І ў вас не ўзнікла думкі, што тут робіць мастацкая галерея, дастаткова вялікая для таго, каб экспанаваць у ёй Шагала?

— А што… — я разгубіўся, але зразумеў, што адзіны спосаб размовы з гэтай дамачкай — узяць яе тон. — Паслухайце, вы так кажаце, нібыта самі сюды дабраліся на пархатым дыване з мульфільма Aladdin!

— Я прыехала на метро. Выйшла на святло, а тут такая дупа.

— Тут ёсць метро? — хутчэй гэта было пытанне «і вы не баіцеся на ім ездзіць»?

— Не, вось мне цікава: вы выехалі з прыстойных раёнаў, чухалі па гэтым аднастайным найтмэры, і нішто ў вас не заварушылася запытацца ў кіроўцы, ці туды ён вас вязе?

— Не. Ну вось неяк не варушылася, — яе пытанні былі такімі лагічнымі, што мне нават сорамна зрабілася за ўласную няўклюднасць. — Ведаеце, у мяне быў проста складаны дзень. Нават не так (я адчуў, наколькі ад гэтага тлумачэння смярдзіць нашым фірмовым моўным шаблонам). У мяне была дупа, а не дзень, — я з задавальненнем працытаваў ужо двойчы згаданы ёй ass… І нават тут застаўся незадаволеным, бо дупападобны дзень не здольны быў апраўдаць маю нязграбнасць, і няма ў свеце дупы тых памераў, з якой можна было б параўнаць тое, што здарылася. Я зразумеў, што каб сказаць пра гэта, трэба ўзяць іншы тэмбр і падабраць іншыя словы: «У мяне здарылася вялікая бяда», — я падкрэсліў, што не жартую, глянуўшы ёй у вочы.

Яна толькі здрыганула плячом: пазней я зразумеў, што гэта азначала — «што ты ведаеш пра бяду, хлопча», а тады ўспрыняў як нежаданне слухаць лухту.

— Хадзем! — яна схапіла мяне за далонь і рашуча павалакла па адной з геаметрычна сумных, шэрых ва ўласным бязліччы вулачак. Я павінен быў спытацца, куды, які план, аднак гэтая дзяўчына дабралася да Гюстэпа на турэцкім метро, што азначала, што яе IQ і здольнасць да сацыяльнага survival куды вышэйшыя за мае. Не, не тое: проста яна схапіла маю далонь, разумееце. Вы гэта разумееце? Я яе нават разгледзець не паспеў, а яе распаленая рука ўжо вяла мяне наперад, прэч з Гюстэпа, яна нібы з Гестапа мяне выводзіла патаемнымі калідорамі, і гэты выраз твару, і гэтая адданасць…