Віктар Марціновіч - Сцюдзёны вырай

Я рухаўся на таксоўцы ўздоўж заліва пад акампанемент плявузгання кіроўцы, які ўсё здзіўляўся, навошта мне спатрэбілася на Гюстэпа, а сёння ж такі дождж, а вось ягоная новая аўдыёсістэма — ён зараз зробіць грамчэй, ну як, добра, гэта наш новы спявак, Амар Аль Махры, прыгожа, пагадзіцеся, вы, турысты, слухаеце Таркана, а Таркана тут ніхто не паважае, бо ён не быў у войску і, да таго ж, не мае цікавасці да жанчын, ну вы разумееце, а вось Амар Аль Махры, давайце зараз падпяем, ах, як прыгожа!

Ягоная ангельская была трохі дзіўная, але ж пазнавальная, з адной асаблівасцю: ён не разумеў ніводнага слова, сказанага суразмоўцам, а таму трашчаў бясконца, як дождж. Нас атачалі аднолькавыя пяці— шасціпавярховыя дамы, зробленыя, нібы для нейкіх клонаў, зробленыя па шаблоне, і тут, толькі тут, на ацверажальнай аддаленасці ад цэнтру, станавілася зразумела, які вялізны гэты горад. Празмернасць горада-волата вылівалася ў нейкую дзіўную форму перараджэння ягоных клетак (у сэнсе cells — Янка, неяк трэба пазначыць, што дамы гэта cells гораду), тут нават хаоса ўжо не хапала, каб запаланіць прастору да небакраю. Непрапарцыянальныя даміны, няроўныя вуглы, нявыхаванасць агульнага ансамбля, якую можна назіраць на ўзгорку ля Бейёглу, тут былі падмененыя нейкім універсальным, дастаткова геаметрычным канонам, які цягнуўся, дакуль хопіць зроку.

Адсутнасць шыльдаў на ангельскай ці рускай мовах бянтэжыла, казытала нервы, аднак на каленях ляжала разгорнутая мапа. На ёй было пазначана «Gustepa», і гэта збольшага адпавядала таму ландшафту, праз які мы рухаліся. «Збольшага» — таму, што вы ведаеце гэтыя турэцкія мапы — дакладнасці на іх не больш, чым у напісанні знакамітых лакальных брэндаў, такіх, як Naik, Abibas ці Levees. Як быццам бы туркі не надта цікавіліся правапісам, канцэнтруючыся выключна на агульным падабенстве. І калі Levees напісаны патрэбным шрыфтам, дык чалавек адразу ўцяміць намёк і набудзе свой тутэйшы Levi’s. Так і на маёй мапе: геаметрыя вуліц была пададзена вельмі прыблізна, Topkapi ператварылася ў Topcap, Beyoğlu — у Baiogliu.

У рэшце рэшт стваралася ўражанне, што ты знаходзішся ў горадзе-фэйку, у горадзе-падробцы, у таннай турэцкай версіі спрадвечнага Канстанцінопаля.

Gustepa, да якой я рухаўся вось ужо гадзіну, Gustepa, з якой усё пачалося, была ў запрашэнні пазначана як Goztepe. Аднак несупадзенне дзвюх літараў у Турэччыне — не нагода для ахтунгу. Я не браў да галавы. Я ведаў адно: горш, чым са мной ужо здарылася, — не будзе. Хай сабе ўвесь лацінскі алфавіт абляціць, як бэз у ліпені, будзе абрынуты турэцкім стаўленнем да сябе, горш мне ўжо не будзе.

— А што ў Гюстэпа? Нічога няма ў Гюстэпа! — мармытаў сабе пад нос кіроўца, а я рабіў чарговую спробу абудзіць ягоную здольнасць чуць чалавечую істоту побач і прамаўляў па літарах: C-h-a-g-a-l-l!

Яго рэакцыя была аслупяняльнай (if I can use it, Janka!). Ён спыняў сваё мармытанне, паварочваўся да мяне і пільна прыслухоўваўся, як быццам бы доктар да вар’ята. Запэўніўшыся ў тым, што гэты «Chagall» нічога яму не гаворыць, што гэта нейкая англа-саксонская бязглуздзіца (каб зрабіць гэтае слова турэцкім, трэба было б дадаць у яго якую-небудзь гукавую нечаканасць, кшталту «йю» перад «г», каб ён стаў «Chaugal»), кіроўца вяртаўся да стырна і зноў рабіўся сканцэнтраваным на сваім каштоўным унутраным свеце, з яго ўпэўненасцю ў тым, што ўсё незразумелае проста не мае значэння.

Але ж усё мае свой канец, нават вандроўка, скіраваная наўпрост у лёс, не ў прастору, а ў жыццёвую геаграфію, your future self, I do not know, how to express it (maybe, cut it out?).

— Гюстэпа, — пляснуў у далоні кіроўца.

— Дзе? Where? — здзівіўся я.

— All around, — усміхнуўся ён. — Паўсюль.

Апынулася, што яму было ўласціва нават пачуццё гумару. А хто б мог здагадацца!

Навокал з выглядам грозным ды смурным значыліся акурат усе тыя даміны, якія напужалі мяне па дарозе. Думка аб тым, што зараз прыйдзецца выйсці з адносна бяспечнай таксоўкі ды ўступіць з імі ў экзістэнцыйны кантакт, нагадала мне пра той выпадак ў каледжы, калі пасля адной асабліва яскравай перамогі нашай каманды ў футбол я знянацку апынуўся ў O’Donnels, дзе якраз сумавалі над Guinness усе 11 гульцоў, што пацярпелі паразу.

— Тут ёсць якая-небудзь плочша? — у роспачы запытаўся я, і гэта было падобна да закліку па дапамогу. Не выключаю, што Майсей прыкладна такім тонам удакладняў, ці няма навокал зямлі запаветнай — перад тым, як выправіцца ў тую самую вандроўку. Пасля такога пытання, нават калі плошчы няма, яе трэба ўзвесці. І кіроўца пакаціў, паспеўшы хуценька нагадаць асноўную думку свайго жыцця: