Кастусь Акула - Беларусы, вас чакае Зямля

А ў гэты чырвоны будынак плыло што iншае: у рудых, партыйных мундзiрах i пераважна з шафёрамi на аўтамабiлях, прыяжджалi запраўдныя валадары паняволенай зямлi. Пры ўезьдзе таксама правярала iх варта. Гэтта, вiдаць, быў гэнэральны камiсарыят Беларусi. Але адкуль Януку было тады пра гэта ведаць? Каго спытаешся? Спрабаваў пацягнуць за язык свайго вязьнiчнага вартаўнiка.

— А табе што да таго, хто тут працуе? — буркнуў той.

I запраўды, якая розьнiца? Вось перад табой тачка, кiрка, лапата. Разьбiвай побач мёрзлы мур, кладзi на тачку, адцягвай вунь далей у гэну кучу. Трывай. Даваццаць чацьвертага сакавiка будзеш вольным. А да таго часу трывай. Падзякуй Богу, што ад каросты выжыў, што дыхаеш цяпер сьвежым, а ня смуродным удушлiвым вязьнiчным паветрам.

А ў тым чырвоным будынку, чуваць, званiлi тэлефоны, скрозь гучэла нямецкая мова. Розныя таўстапузыя партыйныя валадары гэтай паняволенай краiны наматвалi й разматвалi ўсялякiя, Януку няведамыя, клубкi, дзякуючы якiм павiнен быў жыць, мардаваць i дзеяць акупацыйны апарат гэтай зямлi.

Перад абедам да вушэй вязьняў далятаў бразгат пасуды iз сталовай, а насы казыталi пахi страваў кухнi. Пахi тыя, асдаблiва мясныя, дражнiлi вычарпаныя арганiзмы. А галава марыла пра тое, каб калi-небудзь сесьцi за добра застаўлены стол, убачыць перад сабой чыстую талерку, з ножам i вiдэльцам побач, спажыць чыстую й нармальную страву, абавязкова iзь нейкай добрай скваркай цi кавалкам мяса. Якая гэта вялiкая мара! Нешта недасягальнае.

Дзесьцi пасьля таго, як зьбiралiся на абед нямецкiя вяльможы, калi грала ў сталовай музыка й даляталi на руiны вясёлыя галасы, лёгкi жаночы сьмех, дзесьцi ў той час вязьням прынасiлi зь нейкай, а можа i з гэнай кухнi вялiкi гаршчок духмянага гарохавага супу. I кажны дзень, i абавязкова гарохавага. Суп той пахнуў мясам, быў надта густы i яшчэ адно важнае: быў вельмi й надта гарачы. А маладому, дарэшты зьняможанаму арганiзму, якi прагнуў нечага тучнага, якраз тая гарачыня была найбольш патрэбная. I хоць скупая порцыя супу з бляшанай круглай банкi занадта скора апыналася ў бурклiвым жываце, тыя некалькi хвiлiнаў, калi яго спажывалася, здавалiся найбольшай насалодай на сьвеце. Усё-ж гарачы густы гарохавы суп — гэта ня тая турэмная баланда, дзе «крупiна за крупiнай ганялася з дубiнай».

У вадзiн зiмовы дзень далёка перад полуднём, да плоту, што перад будынкам камiсарыяту, прыблiзiўся апрануты ў чырвоны, даволi палiнялы ў ужытку паўшубак, сiвыя паўсуконныя штаны, упхнутыя ў рудыя боты й баранкавую шапку на галаве высокi ростам чалавек. Пад рукой трымаў кужэльную торбачку. Затрымаўся, здалёку разглядаў групу вязьняў. Ягоны прадаўгаваты, з рудынмi вусамi, пабiты ў разоры твар паясьнеў, а ў блакiтных вачох зьявiлiся iскры радасьцi.

— Янук!

Голас, здаецца, знаёмы, даляцеў да Януковых вушэй разам з гукам кiданай у тачку цэглы. Што за капрыз гукаў. Хлапец нагнуўся, каб прадаўжаць працу, але клiканьне паўтарылася. Воддаль крокаў дзесяць вартавы спакойна круцiў з газэты й самасейкi чарговую папяросу. Янук перш зiрнуў на яго, а пасьля спасьцярог куды той пазiраў. Ля плоту стаяў чалавек, што пiльна ўзiраўся ў яго. Хлапец ня верыў сваiм вачом. Ён кiнуў працу, падыйшоў да вартавога.

— Гэта мой бацька, — сказаў ледзь чутна, з хваляваньнем.

Вартавы ўлажыў ў рот скручаную папяросу.

— Ага, — адказаў юнак i ўсьмiхнуўся да дарагога яму чалавека.

— Ты-ж знаеш, што на рабоце вiзiтаў няма, — адказаў вартавы.

Янук ня верыў сваiм вушам. Няўжож гэты мянчанiн не дазволiць яму сустрэцца з родным бацькам? У голасе вартавога ня было фiнальнасьцi.

— Бацька прыехаў з дому за дзьвесьце кiлямэтраў… Як-жа так нi спаткацца?

Канвойны стаяў i думаў, пазiраў то на бацьку, то на Янука.

— Хадзi сюды, — кiўнуў ён галавой Пракопу Бахмачу. — А вы чаго вочы паказелiлi? — зьвярнуўся да чатырох iншых вязьняў, што спынiлi працу й прыглядалiся вiзытару. — Прадаўжайце!

— Няхай сабе, спаткайцеся, але каб начальства ня бачыла, — сказаў вартавы, праводзячы Янука далей ад чырвонага дому. Пракоп абыйшоў плот i воддаль, у засягу зроку вартавога прыблiзiўся да сына.

— Тата, як ты тут? — спытаў юнак. Пасьля дакараў сябе за тое, што ня кiнуўся бацьку на шыю, не расцалаваў яго з радасьцi. Але, вiдаць, замiналi гэтаму ранейшыя суадносiны, тыя даўгiя спрэчкi, бацькава неразуменьне новага пакаленьня. Абое прыселi на кучы цэглы й бязь нiякае цяплынi, быццам учора бачылiся, пачалi гаварыць.

— Як я во тут? Прыехаў во, дый усё, — адказаў Пракоп.

— Тата, ня трэба было, такую даль…