Анатоль Казлоў - Горад у нябёсах

(А, можа, я перабольшваю: не кожнаму выпадае адчуць такі момант. «Так, не кожнаму, — чуе Перуновіч, — гэта прыкмета чалавечай незалежнасці. Такія людзі заўсёды самі па сабе. Яны не ўмеюць, ды ім і не дадзена прагінацца перад дурнотай, няхай і пры ўяўнай ці наяўнай уладзе. Такія, як ты, ад нараджэння ўсвядомілі: нельга пражыць усё жыццё баючыся. А калі больш правільна сфармуляваць, то гучыць гэта так: не жыві баючыся кожны дзень, інакш згубіш сябе і ўжо не будзеш мець права выбару, якім надзелены ад пачатку. Бо ўсе роўныя адзін перад адным. Шкадуй тых, хто жыве ілюзорнасцю...»)

— Так і прасядзім да закрыцця? — Танька ляпнула далонькай па століку. — Сёння ты тармазнуты нейкі, а я хачу свята, цэлы абярэмак радасці, каб захлынуцца ў ёй. Зрабі для мяне гэты дзень непаўторным, запамінальным да глыбокай старасці.

— Ці не замнога хочаш, красуня? — Антак скептычна скрывіў губы.

— Я будучая маці, а цяжарным ні ў чым не адмаўляюць. Ці не вучылі цябе гэтаму, га?

— Дык што, узяць і станчыць на стале, ці набіць фэйс афіцыянту, які завошкаўся ў падсобцы з кухаркаю?

— Прымітыўна, Перуновіч. Такое выветрываецца з галавы праз пару-тройку дзён. А я хачу запомніць нашу пасядзелку да старасці. Чуеш?

— Не напружвайся, Танюш. Старасць табе не пагражае, павер на слова.

— Дубіна, — яна пасміхнулася, не зразумеўшы сутнасць сказанага. — Ведаю, што і ў семдзесят застануся такой жа прывабнай. У нашым родзе ўсе жанчыны ад старасці загавораныя. Мая маці і цяпер выглядае гадоў на дваццаць пяць маладзейшай за свой узрост. Магу пахваліцца, што і айчым усяго на сем гадоў старэйшы за мяне. А такое пра нешта ды гаворыць.

— Ого, першы раз загаварыла пра сваю сям’ю за ўвесь час нашага знаёмства.

— Спыніся. Табе няма ніякай справы да маёй сям’і.

— І я пра тое ж думаю. Толькі падкрэслю: не мною пачата гаворка.

— Надакучыла. Афіцыянт! — гукнула Танька.

У тую ж хвіліну перад столікам з’явіўся даўгалыгі, як смык, маладзён і звычна-завучана нахіліў галаву: маўляў, чаго хоча шаноўнае панства?

Танька, не пытаючыся ў Антака, рабіла заказ.

Праз некалькі столікаў ад іхняга прыглушана гаманілі дзве расчырванелыя кабеты. Цяжка было зразумець: яны нешта абмяркоўваюць ці, наадварот, — спрачаюцца.

Хлопца зацікавіла празрыста-слюдзяністая постаць, якая скрушна тулілася побач з жанчынамі. Вобраз быў настолькі расплывісты, неакрэслены, што не распазнаць: дужы мужчына тое ці стары чалавек.

У адным Антак упэўніўся — побач з кабетамі не жанчына. (Бог мой, нікуды нельга падзецца ад жыхароў верхняга горада. Жывіце вы ў сваім асяродку, не лезце, не ўбівайцеся да нас. Навошта вяртацца ў незваротнае? Трэба змірыцца з тым, што ўжо маеш. Вось і ён, небарака, горнецца да паўнацелай кадушачкі, так і хінецца, а яна, не бачачы, адмахваецца рукой і чыхае раз, другі, трэці ў ягоны бок. Постаць расплываецца цыгарэтным дымам, прыліпае, распаўзаецца па шкле акна, а праз некалькі імгненняў зноў збіраецца згусткам і набліжаецца да гаманлівай пары.)

— Цябе пацягнула ўжо на старушэнцый? — Танька касавурыцца на столік з кабетамі. — І калі паспеў у герантафіла ператварыцца? Вас, мужчын, не зразумець: старым пердунам падавай для ўцех шаснаццацігадовых пігаліц, а юнцы ды маладзёны да цэлюлітных перачніц хінуцца. Нешта ў свеце збочылася і перавярнулася. Куды падзеліся ўстаноўленыя маральна-этычныя межы дазволенага і забароненага? Скажы мне, разумнік?

— Кожнаму сваё, — буркнуў Антак дзеля прыліку.

— Не гавары ты! А я, бач, не разумею. І што, растлумач, калі ласка, азначае паняцце «сваё»?

— Прыціхні. Не чапляйся да слоў. Навошта прыкідвацца авечкай? Мяняецца час, зрушваюцца прыярытэты. Хтосьці любіць стравы з соллю, а нехта ўпадабаў прэснае і поснае. Наколькі памятаю, ты гарбату п’еш без цукру, а я балдзею ад кавы з мёдам. На кожны тавар знойдзецца пакупнік.

— Балдзей, балдзёжнік, пакуль балда не адвалілася, — Танька надзьмула і так прыпухлыя вусны, прыцмокнула імі і шматзначна падміргнула, быццам прамовіла: «Усяму свой час, прыгажунчык».

Афіцыянт прынёс графін з каньяком і пузаты бакал з чырвоным віном, паставіў посуд з салатай і бутэрбродамі ды пакет ананасавага соку.

(Сітуацыя падобная да няўдалага школьнага спектакля. Праўда, хоць і без бутафорыі. А так усё на сваім месцы. Танька з найгранай радасцю пра будучае дзіця, якога ніколі не будзе. Мяцеліца-віхура (сапраўдная) на вуліцы таксама сапраўднага горада і нязменнае мроістае і аднастайнае надвор’е ў верхнім горадзе. А я, ірэальна-рэальны Антак, быццам сувязны паміж Танькай і яе ненароджаным дзіцем, злучаю танюсенькай жылкай-дротам горад жывых і горад зданяў. Дзякуй Богу, пра гэта пакуль ніхто не ведае. Хапае розуму маўчаць, не хваліцца, а таму і не выглядаць шызанутым блазнам у вачах знаёмых ды родных. Ведаю, наколькі проста, нават блізкія, умеюць прышпіліць ярлык да твайго цела, калі, барані Усявышні, ты хоць крышачку, на макавае каліва думаеш і бачыш не так, як агульная маса (вось-вось, менавіта маса) людзей вакол цябе. І ты ўжо выгнаннік, шыз, вар’ят... ланцужок можна доўжыць, пакуль не здаволішся. Ды нічога новага ў гэтым няма. Так было ці не ад стварэння свету і наўрад ці скончыцца з другім прышэсцем Хрыста. Бо ў нас выхавана пачуццё масавасці, статку, мы баімся (ія ў тым ліку) непаўторнай індывідуальнасці, самасці, выключнасці... І далёка па прыклады хадзіць няма сэнсу. Азіраюся і бачу, што апранаюся гэтак жа, як і бальшыня. Кінулі модны кліч пра скуру, і вось усе мы ледзь не пагалоўна ўсцягваем на плечы яе, здзёртую з жывёлін. А чаму так? Мо, прычына ў простым: усе мы выйшлі з ватовак-куфаек, якранейшыя пакаленнірускіх — з шынеляў... А мо проста модна?)