Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

Пакуль што, аднак, трэба было пачакаць — вустрычны сезон яшчэ не наступіў…

Калі смак стаяў ля прычала, капітан Лукас амаль не выходзіў са сваёй каюты. Загады перадаваў праз боцмана. На гэты раз ён загадаў сабрацца, калі ўжо добра звечарэла.

Каманда апранула цёплыя світэры, на нагах тыя самыя рыбацкія боты. Пасярэдзіне стаяў капітан. У зубах — люлька.

— Прашу ўвагі. Ідзём за вустрыцамі,— сказаў капітан і, не вымаючы з зубоў люлькі, чмыхнуў чырвоным носам.

«Але ж і нос, — падумаў Лявонка, — як бы хто паміж шчок моркву прыткнуў».

— Уэл? — азваўся боцман, акінуўшы вокам усіх прысутных.

— Але ж гэта браканьерства, — сказаў Спайдэр.

Капітан і боцман амаль адначасова павярнуліся да яго.

Матрос адразу змоўк. Капітану падпарадкоўваліся поўнасцю і безагаворачна.

Смак скрануўся з месца і ціха адышоў ад берага.

— Поўны ўпярод! — скамандаваў капітан і пыхнуў астылай люлькай.

Лавіць вустрыц дазвалялася ў сезон — пад восень, а пакуль што — Спайдэр меў рацыю — гэта лічылася браканьерствам. Таму яны і пайшлі ноччу. Лявонка, як бы адчуваючы нешта нядобрае, супакойваў сябе: «Гэта апошні раз. Зараблю на дарогу і паеду. Хопіць! Надаела бадзяцца па свеце. Пара ўжо і да сваёй гаспадаркі вярнуцца. Тое-сёе, здаецца, зразумеў…»

Пазіраючы на хвалі, ён уяўляў, як красуе жыта на прускаўскіх палях, што падступаюць да самай Бярэзіны. А лугавая раніца над Лосьнай! Апошнім часам ізноў усё часцей яго наведвала абвостранае пачуццё шкадобы да тых, што засталіся там, далёка, дома. Адны. Без чыёй-небудзь дапамогі. А ён жа іх кармілец! Часам настальгія, з'яўляючыся невядома адкуль, пранізвала ўсю яго істоту, перахоплівала дыханне. Сёння, калі яны ішлі за вустрыцамі, гэтае пачуццё ізноў востра нагадала пра сябе.

Злева наперарэз плыла шырокая баржа, на якой грамаздзіліся горы скрынак з нейкім таварам. Капітан падаў каманду, і смак абышоў баржу, развярнуўшыся перад самым яе носам. Выплыўшы з вусця Гудзона, павярнулі на поўдзень, да мелкаводдзя. Праз якую гадзіну, калі бераг быў блізка і плысці стала небяспечна, сталі на якар і спусцілі шлюпку. Некалькі рыбакоў, у тым ліку і Лявонка, селі ў яе і падаліся ў бок берага.

— Уважліва глядзіце ў ваду! Чуеце? Уважліва! — наказваў боцман.

Побач з ім знаходзіўся капітан Лукас. Ён стаяў нерухомы і непахісны, упёршыся ў палубу нагамі, як бы ўросшы ў яе і не адчуваючы гайданкі. Люлькі не курыў, мусіць, каб не выдаць сябе агеньчыкам.

— Што можна ноччу ўбачыць? — незадаволена круціў галавой Спайдэр.

— Убачыш! — строга адказаў яму боцман, які разам з капітанам і машыністам заставаўся на смаку. — Нагой намацаеш і ўбачыш.

Спайдэр казаў праўду: убачыць ракавінку з вустрыцай цяжка — трэба будзе абмацваць дно рукамі ці нагамі. Пара. Бераг знаходзіўся побач. Яны пакінулі шлюпку і, пераваліўшыся цераз борт, апынуліся ў вадзе.

Апошнім часам здароўе ў прускаўца пайшло на папраўку, кашаль адступіў. Затое распухлі і пачалі трэскацца рукі. Праўда, трэскаліся, калі абсыхалі, а ў вадзе скура мякчэла і можна было трываць. Ракавінкі ён намацваў нагамі, потым даставаў рукою і, напоўніўшы кош, нёс у шлюпку. Так працягвалася некалькі гадзін, але стомленасці ён не адчуваў, працаваў як заведзены…

Вецер між тым мацнеў, узбуйняў і пеніў хвалі, і тыя кідаліся на збіральнікаў ракавінак усё больш варожа, як бы хацелі прагнаць іх з абсягаў гэтай воднай прасторы. Прагнаць, каб папярэдзіць што благое? Бо насоўваўся, не іначай, шторм, і трэба было вяртацца дадому. Матросаў паклікалі на смак.

— Тэмпо! Тэмпо! — прыспешваў боцман.

Лявонка ўзабраўся на палубу па вераўчанай лесвіцы, і тут жа зазвінеў якарны ланцуг. Смак нібы ажыў і загайдаўся на хвалях. Вецер дуў з паўднёвага захаду. «Той самы тарнада!» — падумаў ён і пачуў, як над ім, уверсе, голасна закрычалі нейкія птушкі. У шуме вады пазнавалася стоеная трывога. Выраслі і добра-такі ўспеніліся хвалі. Разбіваючыся аб борт, яны абдавалі веерам халодных пырскаў. Смак натужна скрыпеў усімі сваімі снасцямі. Прыбавілі абароты, і карабель стаў набіраць хуткасць. Хвалі раз'юшваліся ўсё больш, пачалі ўжо абрушвацца на палубу і з пенай перакатвацца цераз яе, губляючы сілу і знікаючы за другім бортам.

Раптам наперадзе з'явіліся нейкія агні.

— Патруль! — занепакоіўся боцман і разгублена паглядзеў у бок капітанскага мосціка.

Гэта і сапраўды быў быстраходны шлюп, які мог без асаблівых намаганняў дагнаць не разлічаны на вялікую хуткасць стары рыбацкі смак, і ў ім упаўне магла быць канадская паліцыя. Пражэктарныя агні пагрозліва абмацвалі хвалі.