Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

Прускавец падумаў і вырашыў ехаць — да станцыі Гудзон. І, як заўсёды, цюкнула думка: «Можа, дзядзька Васіль сустрэнецца? Згубіўся недзе, небарака…» Білет каштаваў тры даляры дзевяноста пяць цэнтаў.

Гудзон, дзе ён выйшаў з цягніка, — драўляны гарадок на ўзбярэжжы аднайменнай ракі, пры ўпадзенні яе ў возера Эры — адно з Вялікіх азёр. На тым баку — штат Нью-Джэрсі. Азёры толькі што вызваліліся ад зімовага лёду. Ад вады несла водарасцямі і рыбнай луской. Многія насельнікі Гудзона займаліся рыбацкім промыслам. Развешаныя на скасабочаных слупах, сохлі рыбацкія сеці. Прайшоўшы па ўзбярэжжы, убачыў купку страката апранутых людзей, якія стаялі ля прычаленага невялічкага карабля і (відаць, на падпітку) спрабавалі спяваць нейкую песню. Асабліва гучна гарланіў чалавек у капелюшы з абвіслымі палямі, размахваючы доўгімі, амаль да калень, рукамі.

«Гэта ж рыбакі-матросы з прычаленага карабля», — зразумеў прускавец, падыходзячы бліжэй.

— А вам не трэба памочнік?

— Ду ю дрынк віскі? [10] Віскі п'еш? (англ.) — замест адказу спытаў даўгарукі ў капелюшы з абвіслымі палямі. Яго самазадаволена надзьмутыя губы выказвалі ўласную перавагу і нічога болей. Шырокія шлейкі, на якіх віселі штаны, перакрыжоўваліся на грудзях і на спіне.

— Спачатку зарабіць трэба, — адказаў Лявонка.

— Гэта так! — пагадзіліся прысутныя.

— Спайдэр, — адрэкамендаваўся дзяцюк у капелюшы і працягнуў Лявонку шклянку з пітвом. — На, выпі! — прапанаваў ён, ссунуўшы на патыліцу капялюш і шырока ашчэрыўшы белыя дзёсны.

Яго таварышы весела глядзелі на незнаёмца. Бесцырымоннасць ужо не здзіўляла. Прускавец зрабіў некалькі глыткоў. Спайдэр стаяў, схаваўшы за спіну свае доўгія, нібы клешчы, рукі, потым узяў са стала сухую рыбіну і ўдарыў ёю аб край.

— У эл?

З палубнай надбудовы выйшаў чалавек, круглатвары і шыракагруды, з адтапыранымі вусамі, зірнуў на іх:

— А можа, чалавек і сапраўды не п'е! — У яго рухах адчуваліся самавітасць і стоеная сіла, вочы запытальна глядзелі на новага чалавека.

— Гэта — боцман, — ціха падказаў адзін з матросаў.

— Шукаю работы, — прадставіўся Лявонка.

— А што ты можаш рабіць?

— Усё, што загадаеце.

Следам за боцманам з'явіўся капітан з люлькай у зубах. «Бос», — здагадаўся хлопец. Грубыя складкі перасякалі яго абветраны твар з коратка падстрыжанымі вусікамі і доўгім чырвоным носам. Непаспешлівая, упэўненая паходка і ўладныя жэсты сведчылі, што гэта чалавек рашучы і валявы. Ён таксама абмацаў Лявонку пранізлівымі вачыма і абмяняўся з боцманам кароткім позіркам.

— Будзеш матросам! — сказаў боцман.

Так ён уладкаваўся на невялікі рыбацкі карабель, які называўся тут смакам, — лавіць рыбу. Атрымаў цёплы світэр, рыбацкія грубыя боты. Плавалі па азёрах. Нездарма яны называліся Вялікімі — берагоў не ўбачыш, усё роўна як мора. Ззаду ў смака непаспешліва лапатала па хвалях, распырскваючы азёрную ваду, шырокае кола. Як толькі вецер — пачыналася гайданка. Даводзілася за нешта трымацца. Але і тут ён няблага пераносіў марскую хваробу. Як і тады, колькі гадоў назад, калі з сябрамі плыў у Амерыку. Пяць гадоў прайшло, нават крыху больш. Дзе яны цяпер? Піліпко, напэўна, пайшоў уверх, а Цімоша?

На вадзе для яго было шмат новага. Рыбу тут лавілі зусім не так, як у Прусцы Захарка Руцкі з яго нязменным стаўком. Іншыя і маштабы, і падыход. Назапасіўшы лёду, выходзілі з вусця Гудзона і шукалі на шырокіх азёрных абсягах месца, дзе можна было пачаць лоўлю. Нарэшце знаходзілі, і смак спыняўся. У ваду на стальных канатах з дапамогаю лябёдкі апускаўся трал, які ўяўляў сабою даволі вялікую і ёмістую сетку. Прускавец з тым самым Спайдэрам, што пры першай сустрэчы прапанаваў яму выпіць, па камандзе капітана якраз і круцілі гэтую лябёдку.

— Апусціць трал! — махае рукой капітан, не выняўшы з зубоў нязменнай сваёй люлькі.

Містэр Лукас — так звалі капітана — ведае сваю справу.

— Хары ап! — паўтарае яго каманду боцман. — Хутчэй.

Грукоча лябёдка. Спачатку апускалася ў ваду матня, а потым і ўсё астатняе, уключаючы і стальныя канаты.

Гучыць новая каманда:

— Стоп! Замацаваць лябёдку!

Гэта зрабіць нескладана — Лявонка са Спайдэрам спраўляюцца ў адзін міг.

— Поўны ўпярод!

Смак, лапочучы колам па вадзе, набірае хуткасць, але ідзе цяжка, ажно дрыжыць, бо валачэ за сабой трал. Тралілі па дзве-тры гадзіны. Пры гэтым боцман сачыў, каб трал ішоў па самым дне, інакш рыба не патрапіць у сетку. Трэба быць пільным. Трал можа за што-небудзь зачапіцца, — тады, калі не спыніць машыну, парвецца сетка, а пра рыбу ўжо і не пытай. На вахце для пад'ёму трала звычайна знаходзілася чалавек пяць, астатнія адпачывалі. Гэтыя пяць працавалі хутка і зладжана, не дапускаючы лішніх ці адвольных рухаў. Зляталіся чайкі. Лявонка кожны раз дзівіўся, імкнуўся разгадаць, як яны прадчуваюць гэты момант. А можа, чайкам перадаецца іх хваляванне і яны бачаць рухі, жэсты рыбакоў, чуюць скрып лябёдкі і блокаў? Нарэшце смак стопарыцца, нават адыходзіць крыху назад.