Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

Грыцько расказваў, махаў рукамі, хапаўся за галаву, пазіраў на гасцей павільгатнелымі вачыма. Госці, хоць і не ўпершыню чулі гэтую гісторыю, успрымалі яе вельмі эмацыянальна, дзівіліся.

Адчуўшы падтрымку слухачоў, гаспадар пачаў новы аповед:

— Ніколі не забуду і другі выпадак. Яна якраз мелася радзіць, але роды, як бывае, усё затрымліваліся, а я ў той дзень, як на зло, паехаў у лес па дровы. Гэта, вы ж ведаеце, міль дзесяць ад фермы. Малады быў, розуму не хапіла. Адарка мая ўсё роўна як ведала, што нешта здарыцца, але — такая яна была — нічога сказаць не пасмела. А потым расказвала… Не паспеў я, значыць, схавацца за выспачкай, як адчула, што яно вось-вось пачнецца. Да бліжэйшых суседзяў, да Гэпа вось, — Грыцько паказаў у бок старога Гэпа, — тры мілі. Уявіце сабе становішча!

— Ай-яй-яй! — жахаліся жанчыны, ад перажыванняў пляскаючы далонямі.

— Але Адарка мая малайчына, не ўпала духам. Яна што зрабіла — склала адзенне для дзіцяці на крэселка, падрыхтавала ваду, нажніцы і ўсё, што трэба яшчэ. Нават пра мяне падумала… — Тут Грыцько не змог стрымаць слёз. Нявестка падала яму хусцінку, і ён, хлюпаючы носам, працягваў: — Паставіла на стол крынку малака, зрабіла некалькі сандвічаў, дастала нават з калодзежа на ўсякі выпадак вядро вады…

— Ой, гэта ж цяжка! — паспачувала нейкая з жанчын.

Грыцько яшчэ больш захлюпаў носам.

— Потым, ведаеце, паклікала Бура (сабака ў нас быў такі — усё разумеў, як чалавек, толькі што гаварыць не мог) і загадала яму дзверы сцерагчы…

За сталом устанавілася цішыня.

— Недзе апоўдні бусел зрабіў сваю справу — прынёс хлопчыка, — Грыцько зірнуў на Івана. — Я вярнуўся к вечару— з дровамі. А ён ужо ляжаў спавіты, побач з маці, спакутаванай, але, ведаеце, бадзёрай духам. Да сённяшняга дня не магу ўявіць, як яна знайшла ў сабе сілы, каб прыўзняцца і ўласнаручна перарэзаць і перавязаць пупавіну. Стаў я каля яе: губы зусім белыя і твар без крывінкі. А яна ласкава так на мяне паглядзела…

Грыцько скончыў свой аповед. Кожны думаў, мабыць, пра сваё, перабіраючы ў памяці перажытае.

Маўчанне парушыў Лявонка (узяў раптам на сябе такую смеласць):

— І ў нас быў падобны выпадак — у полі жанчына нарадзіла. Не адна, праўда, сын пры ёй быў, падлетак, гадоў пятнаццаць. Не разлічыла таксама, памылілася на колькі дзён. «Ідзі,— кажа, — сынок, радзіць буду, ідзі, сынок, ты не павінен быць пры гэтым. Можа, хто-небудзь пад'едзе, дык паможа…» Той не згадзіўся: «Я вялікі, кажа, я ўсё разумею, не саромся мяне, мама».

Грыцьковы госці здзіўлена закруцілі галовамі: «Бач, маўляў, які разумны…»

Лявонка, падахвочаны іх увагай, расказваў:

— Сышлі з дарогі ў жыта. Тут усё якраз і пачалося. Сын прымаў, а яна падказвала, што і як зрабіць, — і пупавіну адрэзаў і, казалі жанчыны, пупок завязаў. Летам усё было. Цеплыня, жаваранкі звіняць, аж заліваюцца. Сын разарваў сваю сарочку, загарнуў у яе нованароджаную сястрычку і, бедны, не ведае, што і рабіць. Маці заслабла. Ажно чуе — загрукатала па дарозе фурманка. Чалавек убачыў іх, пад'ехаў, забраў усіх траіх і хуценька павёз у вёску. «Гэта, кажа, мая знайда». Так тую дзяўчынку і празвалі — Знайда.

— Мянушку такую далі,— удакладніў хтосьці з гасцей.

— Так, мянушку.

Грыцько як бы і не чуў таго, пра што расказваў Лявонка, агорнуты быў сваімі ўспамінамі:

— На жаль, няма ўжо маёй Адаркі — падгадавала сына і памерла. Царства нябеснае!.. — перахрысціўся ён шырокім узмахам рукі.

— А давайце заспяваем! — прапанаваў нехта, глынуўшы, мусіць, кілішак віскі.

Загучала песня. З хору вылучаўся голас чарнявай прыгажуні з грыўкай — Люсі:

Эндзі і Джэсі падцягвалі, астатнія слухалі. У некаторых на вачах нагарнуліся слёзы. Потым пачаў падцягваць муж Дароткі, засяроджана паглядаючы некуды паверх галоў, у адну кропку.

даспявалі да канца яны гэтую сумную ўкраінскую песню.

— Калі ты прыехаў у Амэрыку, — дык ты ўжо амэрыканец, — задумліва прамовіла Мелані, якая прыйшла паслухаць песню.

— А што мы бачылі на радзіме той? Прыгнёт і прыгон! — махнуў рукой стары Гэп.

— Паны крыўдзілі! — падтрымаў яго, прыпомніўшы нешта, фермер з доўгімі сівымі вусамі.

— Усе крыўдзілі — і палякі, і маскалі, і аўстрыякі! Усе, хто мацнейшы… — стары Гэп паглядзеў на прускаўца: — У Расіі шмат жабракоў, Амэрыка б гэтага ніколі не дазволіла.