Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

Тут стаяла ўжо сапраўдная вясна. К абеду адчувальна падпякала сонца, але паветра заставалася светлым і чыстым. Даўно ўзніклую патрэбу пад'есці ён збольшага прагнаў у станцыйным буфеціку і адчуў сябе даволі ўпэўнена. Па пероне прахаджваўся палісмен. Прускавец дастаў з кішэні лісток паперы, на якім быў запісаны адрас фермы і падышоў да яго. Палісмен прачытаў паперку і паказаў дарогу. Як аказалася, містэра Бузука ён ведаў нават асабіста. Пераходзячы чыгуначную лінію, Лявонка звярнуў увагу на некалькі высокіх будынін-веж, якія стаялі амаль што побач з рэйкамі. Потым дазнаўся, што гэта элеватар, у якім захоўваецца пшаніца. Элеватарная вежа нагадвала сабой Камянецкі стоўп. Паабапал дарогі, радуючы вока, зелянела трава, раслі нейкія кусты з чырванаватым лісцем. Пад кустамі цвілі падснежнікі і маргарыткі, ліліі і жоўтыя фіялкі. Як у папоўскім садзе! Ад прасёлачнай дарогі ён павярнуў на нешырокую сцяжынку, якая вяла на ферму. Але не адзін Бузук тут жыў! Бліжэй да лініі гарызонту віднелася некалькі ферм. Гэта было падобна на хутары. Ля кожнай сядзібы раслі магутныя вязы, якія тут, як ён даведаўся пазней, называлі ільмамі.

«Трымаюць, відаць, для красы, — памеркаваў хлопец. — А дрэвы і сапраўды прыгожыя — мажныя, выносныя».

Ён прыслухаўся. Канец сакавіка, а тут ужо спявалі салаўі. Мільганула думка: «Вось дзе, напэўна, жывуць шчаслівыя людзі». Сустрэчны чалавек у паношаным войлачным капелюшы, з шыракаскулым тварам, паказаў ферму Бузукоў — чародку будынкаў наводдаль дарогі. Побач з імі ў даволі шырокай лагчыне цякла рэчка, за якой пасвіўся, збіўшыся ў гурт, авечы статак. Пад дрэвамі, у цяньку, ляжалі каровы, ляніва абмахваючыся хвастамі.

Вакол сядзібы — каменная агароджа, каля якой расла крапіва. Хата — драўляная, але дах бляшаны, на чатыры скаты. За агароджай, побач з хатай, крытыя саломай хлявы.

«Рыхтык, як у нас, у Прусцы». Будынкі зроблены з неабчасаных бярвёнаў, перакладзеных мохам. Большы хлеў нагадваў прускаўскую клуню. Накрыты драніцай. Зверху, на каньку, тырчала вертыкальна прымацаваная жэрдка. Пазней даведаўся: громаадвод. Усе будынкі ад часу набылі замшэла-шэры колер. Побач стаяў калодзежны зруб, за ім пачынаўся зялёны поплаў, што аддзяляў сялібу ад невялічкай рэчкі. Па двары хадзілі куры. «Як у Прусцы! — зноў успомнілася родная вёска. — Праўда, нейкія вялізныя. У нас, здаецца, меншыя…» За хлявом тапталася сямейства індыкоў. «Такіх стварэнняў у Прусцы няма». На вяроўцы вісела бялізна, адзенне.

У цэнтры гэтага раю стаяў пабудаваны з бярвення дом з ганкам, абвітым дзікім вінаградам. Сонца хілілася на захад, і яго ўжо аслабелыя праменні мякка адлюстроўваліся ў аконным шкле. «А тут можна жыць» — падумаў прускавец, і пачуў звон ланцуга — першы звярнуў увагу на з'яўленне незнаёмага сабака. Лявонка спыніўся і ўбачыў, як з хлява выйшаў рослы мужчына ў ссунутым на патыліцу капелюшы, рабочым камбінезоне, скураных, заляпаных граззю ботах. За ім паказаўся другі — больш сталага веку, каржакаваты, некалі, відаць, вельмі дужы, з худым абветраным тварам, пакрытым густой сеткай сухіх маршчын, сівымі абвіслымі вусамі. Росту ён быў аднолькавага з Лявонкам — не высокі. З выгляду — засяроджаны і непаспешлівы. Апрануты таксама, як і маладзейшы. «Гаспадар з сынам, няйначай», — падумаў прускавец і павітаўся:

— Гуд монінг!

— Хэло! — адказаў старэйшы.

Ён падышоў першы і падаў руку далонню ўверх. З выгляду гэта быў бадзёры і моцны, упэўнены ў сабе чалавек, як і многія ў гэтай краіне. Войлачны капялюш насунуты на лоб. З-пад ссівелых броваў з цікавасцю пазіралі шэрыя, запалыя вочы.

— Лявон Кужаль.

— Лівінь? — здзіўлена перапытаў чалавек, перайначыўшы прозвішча на ўкраінскі лад. — Грыцько, — прадставіўся ён, яшчэ раз моцна паціснуўшы Лявонкаву руку, — Бузук. Тут мяне называюць — містэр Грыц. — Ён стаяў перад Лявонкам і пазіраў яму проста ў вочы. — А гэта мой сын Іван.

— Я так і падумаў,— прызнаўся госць.

Ля хлява стаяў яшчэ адзін чалавек — негр у выцвілай на сонцы кашулі і штанах, якія віселі на шлейках, перакінутых цераз шырокія плечы. Твар яго, чорны аж сіні, ільсніўся ў прыветнай усмешцы.

«Работнік у іх, відаць, ужо ёсць, — падумаў прускавец, убачыўшы негра, — паспелі ўжо ўзяць…»

— Адкуль ты будзеш, хлопча? — запытаў Грыцько.

— З Беларусі.

— З Білорусі?

— Ну, так, Гродзенскай губерні, з-пад Брэста. Я па аб'яве, праз біржу працы.

— Тю-ю-ю! — Грыцько ажно прысвіснуў і яшчэ раз агледзеў госця. — Ось воно шчо…