Владимир Федосеенко - Віхры на скрыжаваннях

- Малайцы, хлопцы, а тыя няхай бягуць, - сказаў камандзір.

- Апранайцеся, пойдзем з намі.

Усе хуценька апрануліся.

- Зброю пакуль мы вам не дадзім, - сказаў Валодзя.

- Некаторым можна даць, бо мы яе не занясём, - зморшчыўся вартавы.

- Дык выдай таму, у кім упэўнены.

Вартавы выдаў дзевяць вінтовак, а траім паліцэйбкім не рашыўся даць. Тыя так паглядзелі на Валодзю, што ён паднёс і сам даў ім у рукі вінтоўкі. Тады вартавы раздзяліў паміж паліцэйскімі астатнія вінтоўкі, а сам узяў кулямёт. Камандзір разрэзаў некалькі сеннікоў на нарах і падпаліў.

- Цяпер пайшлі, хлопцы!

На двары Данілаў падбег да Валодзі і сказаў, што трэба дзейнічаць хутчэй, бо каменданта ён упусціў.

- Як гэта?

- Увайшлі мы ў пакой, а камендант сядзіць супраць завешанага акна за сталом у сподняй сарочцы і штосьці піша. Я яму гавару, што так позна нельга працаваць. Камендант паглядзеў на мяне і адказвае: «Калі трэба - дык трэба». Ён толькі працягнуў руку, каб узяць прамакатку, а я стук - і адчуў, што куля не паляцела. Гітлеравец не разгубіўся і скокнуў у акно пад занавеску. Я здагадаўся, што забыўся перазарадзіць вінтоўку, і ляпнуў па пустым патроне. Пакуль я даслаў другі патрон, камендант ужо закрычаў за акном. Я расчыніў дзверы ў суседні пакой і там прыстрэліў яшчэ двух гітлераўцаў.

З птушкафермы данеслася кулямётная чарга. А полымя ўжо вырвалася вонкі і папаўзло па даху. На мосце стала зусім відна. Баннік з Калошам аблілі яго бензінам і не ведалі, што рабіць далей. Трасіруючыя кулі па-над рэчкай роем ляцелі на мост. Пыліла з коньмі не з'яўляўся. Камандзір вылаяўся і як мага хутчэй пабег за пясчаны ўзгорак. Пыліла назіраў за мостам і толькі калі заўважыў, што нехта бяжыць, кінуўся да калёс. Валодзя выхапіў у яго з рук лейцы і хутка пагнаў коней.

Узмацняўся кулямётны і вінтовачны агонь з боку птушкафермы. Адна за адной узвіваліся ў чорнае неба ракеты. На мосце нікога не было відаць, усе заляглі. З грукатам узбеглі на яго коні, і толькі пасярод моста Валодзя іх спыніў. Стаў на калёсы, прагнаў Паўла, кульнуў бочку са смалой, скінуў мяшкі са смалякамі і кулі саломы на мост. Затым злез з калёс і завярнуў коней. Валодзя паглядзеў на мост. Хлопцаў там не было. Коні ківалі галовамі, тапталіся, ірваліся бегчы, але камандзір моцна трымаў за лейцы. Затым ён прысеў і падпаліў куль саломы. Партызан не ўлічыў, што мост ужо абліты бензінам. Полымя імгненна ахапіла ўвесь мост. Коні рвануліся на шашу. І не паспеў камандзір ускочыць на калёсы, як за яго спіной грымнуў выбух. Але не хваля выбуху кінула Валодзю на зямлю. Ён працягнуўся на лейцах за калясьмі і адарваўся сам. Грукат аддаліўся па шашы ў напрамку да прыдняпроўскай вёскі, у якой размяшчаўся нямецкі гарнізон.

Валодзя ссунуўся ў адхон, дзе былі палонныя паліцэйскія і яго хлопцы. Не было толькі Пылілы.

- На мосце ж яго не было, калі я падпальваў, - здзівіўся камандзір.

- Ну і ў гэты бок ён не бег, - адказаў Анатоль.

- Застаўся, мусіць, недзе на тым баку, цяпер ён тут цераз рэчку не перабярэцца, - сказаў камандзір. - А нам трэба ісці хутчэй.

Здараецца, што і на пажар бывае глядзець цікава і радасна. А ён быў прыгожы, і асабліва тады, калі гарэў мост. Здавалася, што палінялыя ружовыя хусткі калышуцца не толькі над вадою, але і глыбока ў рэчцы. Полымя асвятляла пясчаны круты бераг і дрэвы з пажоўклымі лісцямі. І бераг не быў шэрым, як пры дзённым святле, а здаваўся нейкім казачным і таямнічым сярод густой цемры.

Не назіраў за пажарам толькі Пыліла. Ён сапраўды застаўся на тым баку і, напалоханы выбухам, які аглушыў яго, без аглядкі бег каля рэчкі. Затым прысеў на беразе адпачыць крыху і задумаўся, як перабрацца на другі бок. І раптам ён заўважыў на вадзе каля берага нешта чорнае, накшталт лодкі. Пыліла кінуўся туды. На рачной плыні ледзь пагойдвалася вялікая лодка, але ад яе на бераг спаўзаў ланцуг, канец якога быў абкручаны вакол жалеза і замкнёны вялізным замком.

Як толькі Павел ні стараўся адчапіць ланцуг, нічога не атрымлівалася. Ён падкапаў жалеза, біў па ім прыкладам, расхістваў, і ўсё ж сілы не хапіла, каб выцягнуць. Доўга завіхаўся Павел каля лодкі, і нарэшце ў яго з'явілася думка: разбіць замок куляй. Ён падвёў ствол вінтоўкі да замка і стрэліў. Але першая куля не прынесла поспеху, замок яшчэ нельга было зняць. Павел хацеў яшчэ раз стрэліць і раптам заўважыў, што па беразе рэчкі па яго ж слядах нехта ідзе. Ён сагнуўся і колькі было сілы пабег да кустоў. Вырашыў ісці ўверх каля рэчкі, а там, ён ведаў, ёсць кладкі. Праўда, гэта будзе намнога кружней, каб трапіць у Дубовую Граду, але ж нічога не зробіш, трэба ісці.