Михаил Зарецкий - Двое Жвiроўскiх (на белорусском языке)

Ад чаю цяплынь расплывалася, сагравала пакой мяккай прытульнасцю. Было ласкава на душы ў абодвух Жвiроўскiх, было цёпла на сэрцы. Бацька з сынам завялi цiхую гутарку. Сын апавядаў пра вучэнне, пра школу, пра настаўнiкаў, бацька распытваў, цiкавiўся. Бацька ўспамiнаў даўнiя-даўнiя часы, калi ён вучыўся ў школе, калi i ён жыў такiмi iнтарэсамi.

У гутарцы сын памянуў пiянераў. Мiж iншага неяк сказаў:

- Пiянерам - тым добра. Яны ўсюды ходзяць, на сходках на розных бываюць, на гуртках. Яны больш чаго знаюць за iншых...

Бацька паволi паставiў на стол недапiтае блюдца, выняў з рота недассаны кавалак цукру i спытаўся:

- А калi вышэй куды паступiць, цi лягчэй пiянераў прымаюць?

- Вядома, лягчэй... А з пiянераў у камсамольцы перавядуць, дык камсамольцаў усюды першых прымаюць.

- А ў гуртках чаму навучаюць гэтых пiянераў?

- Усяму. Ёсць спартыўны гурток. Гiмнастыку робяць. Кажуць, мацней чалавек ад гэтага робiцца. Прыгожа так, калi пачнуць вырабляць розныя штукi.

Бацька задумаўся, змоўк. Сын таксама. Усплыло памiж iмi нешта напятае, вострае i жывое, што вымагала выказу нейкага, што цяпер ужо, у гэты момант, не магло астацца затоеным.

Сын проста, нiбы аб звычайнай якой дробнай справе, сказаў:

- Я б дужа хацеў паступiць у пiянеры.

Ён не бачыў, што ў бацькi нервова дрыжала ў гэту часiнку шчака. Ён не глядзеў на бацьку, адвёў свой шырокi марудны погляд убок. Але чуў, што бацька не лаецца, што не злуе нават. I яму было добра зусiм, ён быў спакойны.

Тады бацька сказаў:

- Я ўжо троху думаў аб гэтым. Яно i праўда, не шкодзiла б.

I тож зусiм проста выйшла ў яго, быццам гаварыў аб звычайнай якой дробнай справе.

У гэты момант, можа, больш, як калi, Жвiроўскi-сын пачуў свайго бацьку. Яго сэрца растапiлася жаркай пяшчотай, хацелася ў гэты час прыгалубiць старога бацьку, пацалаваць у шызы, аброслы падстрыжанай шэрсцю, зморшчаны твар.

Ён радасна блiскаў светлымi вачыма, заўзята шморгаў вострым носам, дзюбкай птушынай, i лапатаў жвава аб тым, як будзе добра яму, як будзе весела, калi ён паступiць у пiянеры.

Бацька спынiў яго.

- Толькi во што, сынок. Паступаць ты паступай, але будзь асцярожны... Не паддавайся на iхнiя штучкi. Глядзi, каб не ашукалi цябе.

I Жвiроўскi-бацька пачаў павучаць свайго сына, як трэба трымацца яму ў пiянерах, як захаваць сумленнасць, набожнасць сваю i г. д.

Жвiроўскi-бацька бурчаў, Жвiроўскi-сын не слухаў нiчога. Яму ўсё роўна, ён згодзен на ўсё, будзе рабiць усё чыста, як бацька гаворыць.

У яго будзе чырвоны гальштук.

Ён будзе хадзiць у стройных радах пад дружныя песнi, пад звонкi, задорны гул барабана.

Што яму больш яшчэ трэба?

III

Жвiроўскi-сын прыйшоў са школы ў чырвоным гальштуку. Першы дзень у чырвоным гальштуку... Як жа тут не задраць угару востры нос, як жа не чмыхнуць лiшняга разу, не падсярбнуць задорна падцёкаў з-пад носа!

Жвiроўскаму-бацьку чырвоны гальштук на худзенькай сынавай шыi непрыемна вока ўкалоў. Ён паглядзеў скоса на гальштук, i яго зморшчаны твар раптам затросся. Скрывiўшы вусны нядобрай усмешкай, ён падышоў да сына i дрыжачымi пальцамi здзеў з сынавай шыi чырвоную стужку.

- Не трэба тут... Там насi сабе, колькi хочаш, а тут, у хаце маёй, я не дазволю.

Сын няўцямна зiрнуў на бацьку. У вачах у яго блiснулi слёзы. Глядзеў на бацьку, не зводзiў вачэй, быццам чакаў яшчэ нечага. А ў вачах дрыжала слязьмi маўклiвая горкая крыўда, i скрозь яе - тонкiя iголачкi злосцi.

Бацька схаваў гальштук у фанерную скрынку з-пад мыла, дзе было складзена рознае рыззё, дзе на саменькiм дне ляжала тужурка з блiскучымi гузiкамi.

- Нiчога, паспееш. Наносiшся...

Сын не сказаў нiчога. Моўчкi сеў за стол, моўчкi стаў палуднаваць. А як пасля полудня бацька заснуў, сын асцярожна падкраўся пад ложак i выняў са скрынкi чырвоную стужку. Ён сеў з ёй да акна, глядзеў на яе, любаваўся. I стала спакойна, не было ўжо крыўды, не было злосцi.

- Хай сабе. Не ўсё роўна? Абы там, у школе, у горадзе...

У той вечар ён добра адказаў бацьку лекцыi i перад сном шчыра малiўся за сябе, за бацьку, за пiянераў.

Назаўтра ўраннi бацька аддаў сыну чырвоны гальштук, а сын, прыйшоўшы са школы, сам вярнуў яго бацьку назад.

Так i пайшло з таго часу.

Разгарнулася шумам зялёная вясна.

Была вясна цёплая, ясная. Ахiнула яна прыроду ўрачыстасцю свежай, паслала на свеце дыван хараства маладога.

Разгарнулася вясна Жвiроўскаму-сыну. Павесялела жыццё, аквяцiлася. Далучыўся - чэзлы, слабенькi - да маладой ядранай рунi - i сам зарунеў, сам сокам свежым набраўся.

I не пазнаць стала хлапца. На твары - чырвань, на вострым носе, на дзюбцы птушынай, вяснушка ў капейку асела. Вочы - не вочы, а зайчыкi гарэзныя, спрытныя.