Михаил Зарецкий - Двое Жвiроўскiх (на белорусском языке)

I будзе чакаць, пазяхаючы, сын, цi скора бацька кончыць маленне, каб легчы хутчэй i яшчэ хоць трошкi, хоць паўгадзiнкi памарыць.

II

Бывае так, што адна i тая самая думка гадуецца доўга ў двух чалавек уцiшку, затоена - i баiцца, не важыцца кожны сказаць другому аб ёй, зацiскае яе ў самы глыбокi куток iстоты свае, беражэ, як патаемную нейкую схову.

I бывае потым, што думка гэта раптам сама па сабе выслiзае наповерх i робiцца простай, звычайнай. Бывае тады адзiн момант, што звязвае думка гэта двух чалавек блiзкасцю шчырай, сагравае цёплай сяброўскай лучнасцю.

Бывае гэты момант прыгожы i шчасны.

Так гадавалася думка адна ў двух Жвiроўскiх.

Маладое сэрца Жвiроўскага-сына на волю рвалася. Душыў шэры гнёт жыцця нуднага, жыцця тупога i вузкага, як сляпая нара. Нязбытныя мары - далёкiя, як небасхiл, як ружовыя ценi вячэрняй зары, цягнулi некуды, пенiлi ў сэрцы дзiцячым шчымлiвыя няясныя парываннi.

Нязбытныя мары, далёкiя... Яны толькi акраса, толькi ружовы свет, у якi можна на час акунуцца, каб аквяцiць хоць у думках, хоць на момант адзiн шэрасць жыцця.

А хочацца часам блiжэйшага нечага. Хочацца, каб у жыццi было трохi пярэстасцi, каб не драўляная гэтая аднастайнасць заўсёды, штодня. Хочацца смеху, песень хоць трошкi. Каб вырвацца на часiнку з-пад бацькавай волi цяжкай, жалезнай, - быць такiм, як iншыя дзецi, як большасць дзяцей.

У школе Жвiроўскi ад усiх старонiцца, у школе няма ў яго блiзкiх сяброў. Прыйдзе i заб'ецца ў куток свой, стулiцца, сцiснецца, як птушанё адзiнотнае, i пазiрае нясмела, водзiць спалохана востранькiм носам, дзюбкай птушынай.

У школе заўсёды поўна жывога дзiцячага тлуму. Сплятаецца ў бязладдзе дружнае звон галасоў - смелых i рэзкiх, працятых свежым задорам дзяцiнства вольнага.

Гоман, пiск, смех, песнi. I ўсё - абрыўкамi ўзмыўнымi, усё - выбухi, узлёты напорнай бурлiвасцi маладога жыцця.

Жвiроўскаму тлум гэты сэрца сцiскае. Жвiроўскаму ён спакуса вечная цяжкая, невымоўная спакуса. Часамi ледзьве стрымаецца, каб не ўбiцца ў гурму дзяцей, каб не злiць свой цiхенькi слабенькi голас з гэтай пярэстай жывой сумятнёй. Хочацца ж i яму гэтага звону вясёлага. Хочацца ж i яму хоць трошачкi смеху, хоць трошачкi песень. I падмывае нешта ўнутры, i цяжка ўседзець на месцы - у куточку сваiм. I тады сэрца даўка сцiскаецца, а ў востра ўзнятым носе, у дзюбцы птушынай пачынае шчыпаць нешта, выцiскаць на вочы балючыя слёзы.

Тады скрозь зацятую злосць, скрозь шчымлiвую боль унутры праразаюцца жорсткiм рыпеннем сухiя бацькавы словы:

- Трымайся сам па сабе, не зводзься нi з кiм, кампанiя да дабра не давядзе. Сыдзешся з iмi, яны i падвядуць цябе, ашукаюць. Iм што, яны выкруцяцца, чыстымi выйдуць адусюль. А ты i ўлiпнеш, як мухiна ў цеста. Не глядзi, што яны дружакi такiя...

Разам з сухiмi жорсткiмi словамi выплывае злосны i едкi бацькаў твар, ашчэраны дзiкай усмешкай-грымасай.

Страшна Жвiроўскаму, што бацька агiдным здаецца, што злосць на яго мiмаволi ўцiскаецца ў сэрца. Гонiць тады, як мага гонiць вон з галавы спакусныя думкi, сiлком прымушае сэрца радзiць пачуццё адданай пакорнасцi. Шэпча настойна, упарта, каб заглушыць iншыя думкi, iншыя словы:

- Татачка... татачка... Даруй мне... Я буду слухаць... Я не буду крыўдзiць цябе...

I нецярплiва чакае, ахмелены тлумам, збянтэжаны роiлам думак напружаных, каб хутчэй скончылiся заняткi, каб не было ўжо нi тлуму таго, нi звону дзiцячага, каб пабегчы, сцiснуўшы сэрца, да бацькi i стулiцца ў норцы сваёй, забыцца на ўсё, толькi ўцiшку, непрыметна для ўсiх пацяшаць сябе глыбока-нязбытнымi марамi.

Думка тая прыйшла к Жвiроўскаму-сыну перш як далёкая палахлiвая мара. Прыйшла ў той дзень, як было нейкае рэвалюцыйнае свята, як разам з бацькам хадзiў ён па вулiцы i з захапленнем углядаўся смаглымi вачыма ў чырвоныя сцягi, у блiскучыя трубы аркестраў, у стройныя рады людскога натоўпу, як пiў нутром усiм песнi бадзёрыя - звонкiя i шырокiя, як бязмежны прастор.

Бацька бурчаў тады, але цiшэй, як звычайна, i голас яго быў убогi, сiпучы - слабы ў злосцi бяссiльнай.

Сын тады бацьку не слухаў. Сын думаў сваё. Сын марыў аб нязбытным, аб немагчымым i разам такiм простым, даступным, марыў аб чырвоным гальштуку.

О, каб знаў тады бацька сынавы думкi!

Вось з таго часу чырвоны гальштук закрасаваў у ваччу Жвiроўскага-сына, стаў яго таемнай марай. Ужо ў час пасля полудня ён не брадзiў па дзiкiх зараслях лесу адвечнага, не змагаўся са звярамi крыважэрнымi, а з чырвоным гальштукам на шыi, з радасным боем у грудзях хадзiў у стройных радах пiянераў, пад задорны ядраны гул барабанаў, пад бязмежна-шырокiя, вольныя спевы.