Алесь Аркуш: Вяртаньне ў 'Тутэйшыя' (на белорусском языке)

Тых жа, каго затрымалi, павезьлi ў мiлiцыю, склалi пратаколы. Бяляцкаму напiсалi: "Выкрикивал антисоветские лозунги". Потым зразумелi, што перабралi, пратакол перапiсаўся, i зноў пад подпiсам сьведкаў пайшла стандартная фармулёўка: "Участие в митинге", за якую Бяляцкi атрымаў у судзе 200 рублёў кары. Пакаралi i I.Бабкова. Судзьдзя Менскага раёну Мышкавец павучаў яго, што ён ня мае права меркаваць пра Сталiна, а калi даведаўся, што I.Бабкоў антысталiнiст, уляпiў яму ўсе 200 р."

Ёсьць у "Кантроле No1" i пра лiтаратуру: "Таварыства маладых лiтаратараў "Тутэйшыя" зьвярнулiся да ЦК ЛКСМ Беларусi i Саюза Пiсьменьнiкаў Беларусi з заявай наступнага зьместу:

"15 мая 1988 года на гадавой нарадзе Таварыства маладых лiтаратараў пры СП БССР мы - "Тутэйшыя" - прыйшлi да высновы, што нам патрэбны яшчэ адзiн - свой - маладзёвы лiтаратурна-публiцыстычны часопiс. Чаму? Бо часопiс "Маладосьць", ворган ЦК ЛКСМБ i Саюза Пiсьменьнiкаў БССР разьлiчаны пераважна на 30-40-гадовых. Збольшага, там друкуюцца людзi сярэдняга веку з поглядамi i псыхалёгiяй свайго пакаленьня".

Пра гадавую нараду "Тутэйшых" гутарка будзе iсьцi нiжэй. Зараз працытуем яшчэ адно цiкавае паведамленьне з жыцьця тутэйшаўцаў: "Яшчэ ўвесну сябры "Тутэйшых" А.Сыс, А.Мiнкiн, А.Глобус былi рэкамэндаваныя ў Саюз Пiсьменьнiкаў Беларусi. Усе трое пасьпяхова прайшлi абмеркаваньне на сэкцыi паэзii СП. 17 лiстапада адбылося тайнае галасаваньне прыймовае камiсii. Пераадолеў гэты бар'ер толькi А.Сыс. "Тутэйшыя" зьвярнулiся ў Прэзыдыюм СП з прапановаю перагледзець вырак камiсii. Пра кампэтэнтнасьць цяперашняга яе складу гаворыць тое, што ў СП разам з Сысам трапiлi З.Марозаў, А.Камароўскi, К.Жук. Знаёмая пазыцыя апаратнага чыноўнiка - новы работнiк не павiнен быць больш здольным i разумным, чым я, бо iнакш ён можа адцiснуць мяне ад карыта. I вось, у асобе Марозава, Камароўскага i Жука прыходзiць у лiтаратуру ня заўтрашнi, а ўчорашнi яе дзень". Такiм чынам, у СП падалiся амаль усе лiдэры "Тутэйшых". Iм Таварыства маладых лiтаратараў ужо не было патрэбнае. СП заставаўся адзiным легiтымным шляхам у вялiкую лiтаратуру. Альтэрнатыўны шлях нават не разглядаўся.

Бюлетэнь "Кантроль No2" (1.89) атрымаўся зусiм не цiкавым. Нумар сьведчыў аб хуткiм заняпадзе Таварыства. "У канцы сьнежня прайшла вечарына "Тутэйшых" на фiлфаку БДУ. Слабая арганiзацыя яе прывяла да сумнай колькаснай раўнавагi тых, хто выступаў, i тых, хто слухаў". Аднак "Тутэйшыя" працягвалi змагацца з "прыкарытнiкамi". Хто гэта такiя, тлумачылася наступным чынам: "ПРЫКАРЫТНIКI. Так назвала лiтаратурная моладзь банду лiтаратурных дыназаўраў, акапаўшыхся ў Саюзе Пiсьменьнiкаў БССР, якiя памагалi калянiзатарам душыць Беларускую культуру i нiшчыць Беларускую мову, ды галасiлi ў сваiх творах нiбы пра "росквiт" гэтай забiванай культуры, ды вясёлае жыцьцё падняволенага народу пад управай Крамлёўскiх стаўленiкаў. Мiхаiл Мiнскi (пражывае ў СССР) апавядае аб тым, як жыў адзiн з гэтых верных слугаў панявольнiка - "беларускi пiсьменьнiк" Пятрусь Броўка: "Дом быў стараветны, з высачэзнымi столямi, з мармуровымi сходамi... На першым паверсе быў дзiцячы садок, другi паверх займаў вялiкi паэт Пятрусь Броўка, на трэцiм паверсе жыў акадэмiк Мацэпура, а апошнi займаў архiтэктар i прафэсар Чантурыя... Кожнаму прыпадала па паверху, пакояў гэтак на 10-12... Стукаю да Петруся Броўкi. Адчынiла мне пакаёўка з чэпчыкам на валасах i павяла да памяшканьня. На ўсiм шляху тоўстыя кiлiмы, гэткiя хiба да рэвалюцыi тут ляжалi. Прывяла да вiтальнага пакою i пасадзiла ў крэсла... У дзiцячым садку скардзiлiся: яны ня могуць праводзiць музычную гадзiну, таму што паэт Броўка думае сваю вялiкую думу i не дазваляе пяяць i граць на пiянiне, таму што музыка адганяе ягоную музу... Броўка меў i некалькi дачаў, аўтар апiсвае ягоныя ходаньнi, каб адстаяць свае дачы, калi адну ў яго хацелi забраць. Так выглядалi i выглядаюць гэтыя так званыя "народныя паэты", верныя паслугачы Маскоўскага рэжыму. За верную працу калянiзатар умее шчодра плацiць!" Кватэры, дачы й ганарары "прыкарытнiкаў" не давалi спакою тутэйшаўцам. Але на iх долю гэтых шчадротаў ужо не хапiла. Як "чорная хмара", насоўвалiся часы "перабудовы".

1988 год стаўся лебядзiнай песьняй "Тутэйшых". Нават наладжаная гадавая нарада Таварыства не прынесла якiх-кольвечы вынiкаў.

3-га траўня ў Наваполацку я атрымаў паштоўку ад Бяляцкага з наступным паведамленьнем: "Шаноўны Алесь! Мабыць табе У.Арлоў трохi нешта гаварыў, але я яшчэ хачу больш дакладна перадаць. 15 траўня (мая), у нядзелю, у 11.00, у Доме Лiтаратараў будзе праходзiць рэспублiканская нарада "Тутэйшых". Вырашылi праводзiць iх раз у год-два, каб спынiцца, паразважаць, паглядзець назад i падумаць аб будучым. Абавязкова прыяжджайце зь Сержуком, вазьмiце Бурдыку, калi ён ня супраць. Праезд будзе аплочаны ў два бакi адразу ж. Трэба нам усiм хоць зрэдку зьбiрацца. Будзем мы тут прыймаць дэклярацыi, пастановы (наконт школак, мовы i г.д.), можа i ў вас ёсьць канструктыўныя iдэi - падумайце, калi ласка. Увечары будзе вечарына. Чакаем. Алесь Бяляцкi. Запрашаем гасьцей з Эстонii, Латвii, Лiтвы".