Алесь Аркуш: Варона (на белорусском языке)

Алесь Аркуш

Варона

Гэтая гiсторыя зусiм i не гiсторыя, так сабе, нейкая прыдумка. Бывае, уталопiцца штосьцi ў галаву й вярэдзiць, i вярэдзiць, i дробна зумкае. Ня тое, каб замiнае жыць. Проста ведаеш - недзе ёсьць, прысутнiчае ў нетрах сьвядомасьцi. Калi заманiцца - прыслухаесься, дык i пачуеш. А не - дык не. Бо хто гэта будзе адмыслова прыслухоўвацца да розных недарэчных дробязяў?

Карацей, усё гэта глупства. I гiсторыя ня вартая асобнага расповеду. Аднак, надарылася мне пазнаёмiцца з адным чалавекам. Быў ён мастак i меў такiя-сякiя амбiцыi. Увогуле, я люблю амбiтных людзей. Бо калi ты ня маеш жаданьня зьдзiвiць сьвет, дасягнуць вяршынi, дык жыцьцё папросту марнуецца. Ходзiш на працу, зарабляеш на хлеб, нэрвуесься з-за дробязяў, змагаесься за месца пад сонцам - гэткая вавёрчына каруселя. Здаецца, бяжыш некуды, напружваеш цяглiцы, а сам ведаеш выдатна - нiкуды ўсё адно не патрапiш. Можна ня бегчы, а пацiху нечым займацца, нетаропка, з асалодай, з прыемным хваляваньнем у сярэдзiне - проста дзеля справы, проста каб уцерцi ўсiм нос. Зробiш, азiрнесься, а тыя, што беглi, далёка-далёка ззаду. Безнадзейна адсталi. Змарнавалi толькi час. А ўсё з-за чаго? Ня мелi амбiцыяў. Яны думалi: вось зараблю на машыну, або стану начальнiкам - i буду вялiкiм чалавекам. Аўто разаб'ецца ў аварыi або заржавее, з пасады звольняць або адправяць на пэнсiю i зноў нi хаты, нi лапаты. А час уже ня вернеш. Таму гэта не амбiцыi, калi нехта хоча стаць начальнiкам. Гэта пыха. Вось калi ён iмкнецца вынайсьцi лекi ад AIDSу або намаляваць генiяльную карцiну - гэта амбiцыi. Вызначыць розьнiцу мiж iмi нескладана. Сапраўднае застаецца тваiм назаўжды. Нават пасьля сьмерцi.

Дык вось гэты мастак меў амбiцыi. Ня ведаю, цi меў ён на iх падставы. Бо наўрад цi вы адразу тут i ўзрадавалiся, пачуўшы таямнiцу сапраўднага. Не такiя вы прастакi. Можна мець вялiкiя амбiцыi там, дзе нiчога табе ня сьвецiць. Гэтак найчасьцей i бывае. Вой як ня проста - мець рэальныя амбiцыi.

Мастака завуць Георг. Родам ён з Арменii, але гадоў шэсьць жыве ў Менску. Я меў зь iм працяглую гутарку. Вiдавочна, гэта адукаваны чалавек, ён вольна цытаваў гiшпанскую паэзiю, слушна разважаў пра эўрапейскi жывапiс i ўсходнюю культуру, бо, як прызнаўся, належыць да руху прыхiльнiкаў фiлязофii ёгi. Апошняе, мне падаецца, i сфармавала яго як асобу. Георг доўга разважаў пра лёс i наканаванасьць. Маўляў, i тое, што жыве зараз у Менску, i тое, што апынуўся ў Полацку - наканаваньне. Гэта зусiм ня значыць, што iншага не магло быць, проста дзеля ягонага духовага разьвiцьця тое патрэбнае.

Прызнаюся, Георг - сымпатычны мне чалавек, i я зь цiкавасьцю яго слухаў. Аднак у нейкую хвiлiну мне ўзгадалася варона, якую колькi тыдняў таму бачыў са свайго вакна. Птушка павольна ляцела ля самага майго пятага паверху, зусiм побач, i я пасьпеў яе добра разглядзець. Пёры на крылах, вока, якое не выдавала нiякiх эмоцыяў, падкурчаныя лапкi, графiчнасьць дзюбы. Узгадаў, i птушка не выходзiла з маёй галавы. Тады, калi я яе ўбачыў, мне падумалася: вось ляцiць некуды й ведае куды, бо, вiдавочна, ня проста так кружляе. У чым палягае матывацыя яе палёту? Бязглуздае пытаньне, але яно засела ў маёй галаве, i я некалькi разоў вяртаўся да гэтай гiсторыi, спрабуючы прааналiзаваць усе прычыны й вынiкi гэтага. Я разважаў пра пошукi ежы, будаўнiчага матар'ялу для гнязда... Але нечакана мне падумалася зусiм аб iншым. Што здарылася б iз сусьветам, калi б кожная варона страцiла разуменьне таго, куды i навошта трэба ляцець?

Я слухаў Георга, а перад вачыма стаяла тая варона, якая, нясьпешна махаючы крыламi, упарта ляцела да нейкай, невядомай мне мэты. Цi кiравала ёю ў гэтым палёце наканаваньне? Па вялiкiм рахунку - так. Бо жыцьцё патрабуе выкананьня запраграмаваных прыродай адпаведных дзеяньняў - сну, харчаваньня, клопату пра патомства. Але варона ляцела менавiта ў тым накiрунку, менавiта ў той час, менавiта з той хуткасьцю, менавiта на той вышынi...

Я й дасюль не разьвiтаўся з пытаньнем пра варону. Прайшло столькi часу, а яно ўсё не дае мне спакою.

2000 г.