Fiodor Dostojewski - Idiota

Romanse Paul de Kocka, których akcja toczyła się przeważnie wśród tzw. ówcześnie "nizin społecznych", uważane były za szczególnie niemoralne i niestosowne dla młodych panien.

Aluzja do wspomnianej już wyżej (por. przyp. 25 do cz. I) sprawy Mazurina o zabójstwo jubilera Kałmykowa. Mazurin ukrył trupa w swoim domu i postawił wokół niego cztery wiadra z tzw. płynem Żdanowa, używanym wówczas do odkażania i usuwania przykrych zapachów.

Bohater dwuaktowej komedii Gogola Ożenek (Żenit'ba).

Słynne powiedzenie tytułowego bohatera komedii Moliera Georges Dandin ou le mań confondu, akt. I, sc. 9. W tekście oryginalnym: Vous l'avez voulu etc. Boy-Żeleński w swoim tłumaczeniu dokonał spolszczenia zarówno imienia, jak i nazwiska Georges Dandin na Grzegorz Dyndała.

Bohater opowieści Gogola Prospekt Newski (Niewskij prospiekt).

Zapewne pisane z myślą o niepowodzeniach wojny krymskiej (1854-1856).

Jedna z postaci występujących w Martwych duszach (Miortwyje duszy) Gogola.

Sztof, dawna rosyjska miara wina lub wódki; odpowiadał 1/10 wiadra.

Według przypisu w wydaniu rosyjskim mowa, tu o artykule ogłoszonym w czasopiśmie "Russkij Archiw", 1864, nr 4.

Według przypisu w wydaniu rosyjskim (t. 6, s. 733) epitafium pióra Karamzina; w r. 1837 Dostojewski i brat jego Michał kazali wyryć to epitafium na płycie grobowej ich matki.

Tak w oryginale (archiw). Por. przyp. 7.

Aluzja do Aleksandra Hercena, którego -autobiograficzne dzieło (Byloje i dumy) rozpoczyna się od wspomnień roku 1812 w Moskwie. (Część pierwsza, rozdz. I. Moja niania i La Grande Armée. Pożar Moskwy (...) Podróż z jeńcami francuskimi...')

Por. przyp. 9 do cz. II.

Mowa o Janie Baptyście bar. Bazancourt (1767-1830), generale napoleońskim.

Jan Baptysta Adolf Charras (1810-1865) ogłosił m.in. Histoire de la campagne de 1815. Waterloo o tendencji antynapoleońskiej.

Ludwik Mikołaj Davout (1770-1823) — marszałek Francji, jeden z najwybitniejszych generałów napoleońskich.

Rustan a. Rustam (1780-1845) był jeńcem szejka Kairu, który podarował go Napoleonowi podczas kampanii egipskiej. Był służącym Napoleona aż do wygnania cesarza na Elbę.

Natychmiastowa odpowiedź generała Iwołgina świadczyć tu ma o jego rzeczywistej znajomości rzeczy, co nadaje pozór prawdziwości jego zmyśleniom. W istocie Constant (Constant Wairy, zw. Constant, 1778-1845) był służącym Napoleona od r. 1800 do r. 1814.

Mowa o Orderze Św. Anny, ustanowionym przez księcia hol-sztyńskiego Karola Fryderyka, a włączonym do rzędu orderów rosyjskich przez cara Piotra III.

Aluzja do opowieści Mikołaja Karamzina Biedna Liza. Utwór miał wielki rozgłos w Rosji w pierwszej połowie XIX w.

Mowa o popularnej w drugiej połowie XIX w. Historii powszechnej Fryderyka Schlossera, historyka niemieckiego (1776-1861). Przekład rosyjski ukazał się w r. 1868.

Stiepan Glebow (ok. 1672-1718) był kochankiem pierwszej żony Piotra Wielkiego, Eudoksji Łopuchin. Wbity na pal 15 marca 1718 r. na placu Czerwonym w Moskwie.

Andrzej Osterman (1686-1747), Niemiec w służbie rosyjskiej, w r. 1707 na polecenie Piotra Wielkiego rozpoczął pracę w jego kancelarii przybocznej. Następnie zajmował się dyplomacją. Za panowania cesarzowej Anny był wielkim kanclerzem. Po śmierci Anny, za panowania Elżbiety, zesłany dożywotnio do Berezowa.

Tomasz Morus (1478-1535), humanista angielski, jeden z teoretyków utopijnego socjalizmu. W r. 1529 mianowany wielkim kanclerzem. Był przeciwnikiem zerwania z Rzymem i w r. 1532 ustąpił i urzędu. Gdy odmówił wzięcia udziału w koronacji Anny Boleyn, został na rozkaz Henryka VIII uwięziony. Oskarżony o zdradę stanu, został skazany na śmierć w r. 1535. Przed śmiercią prosił kata, by oszczędził jego brodę, która, według jego słów, nic nie zawiniła.

Sekta religijno-mistyczna, powstała w Rosji w połowie w. XVII.

Z wiersza Puszkina Elegia (1830; Biezumnych let ugasszeje wiesielje...).

Terminu "nihilizm" użył po raz pierwszy Turgieniew w powieści Ojcowie i dzieci (Otcy i dieti, 1862).

Ewangelia według św. Jana, 8,3-11.

Por. przyp. 69.