Томас Ман: Навелы

Зала затаіла дыханне. Усе напятыя, чакаюць першага гуку… Як гэта пачнецца? Пачалося! Бібі ўказальным пальцам здабывае гук з сярэдняга рэгістру, нечакана моцны гук, які нагадваў трубны. Новыя гукі сплятаюцца з ім, узнікае інтрадукцыя — зала пераводзіць дыханне.

Гэта шыкоўная зала ў адным з самых модных першакласных гатэляў, з сценамі, пазамазванымі ружовымі целамі, з люстрамі ў мудрагелістых завітках, з грувасткімі калонамі і незлічонай процьмай, цэлай зорнай сістэмай электрычных лямпачак, якія гронкамі, суквеццямі распускаюцца ўсюды, пранізваюць памяшканне куды больш яркім за дзённае, тонкім, залацістым, нябесным святлом. Ніводнага вольнага месца, нават у бакавых праходах і каля дзвярэй — людзі. У першых радах, дзе месца каштуе дванаццаць марак (імпрэсарыо ўзяў за прынцып трымацца высокіх цэн), размясціліся самыя выбраныя. Вундэркінд зацікавіў сабою высокі свет. Куды ні глянь — парадныя мундзіры, выштукаваныя ўборы паняў… Ёсць тут і дзеці: прыстойненька звесіўшы ногі з крэслаў, яны бліскучымі вачыма ўляпіліся ў свайго памечанага ласкай і мілатою божай, белашаўковага равесніка…

Наперадзе, злева, сядзіць вундэркіндава мама, дзябёлая мама з двайным падбароддзем і з пяром у прычосцы. Побач з ёю — імпрэсарыо, мужчына ўсходняга кшталту, з масіўнымі залатымі запінкамі, якія ладна вылазяць з рукавоў. А яшчэ бліжэй, пасярэдзіне рада, сядзіць прынцэса. Гэта малюпасенькая, сухенькая, зморшчаная прынцэса, але апякуецца мастацтвамі, калі толькі тыя вытанчана-далікатныя. Яна сядзіць у глыбокім аксамітным крэсле, а пад нагамі ў яе персідскі дыван. Склаўшы рукі пад грудзямі, на шаўковай у шэрую палоску сукенцы, прынцэса сузірае працоўнага вундэркінда і ўсёю сваёю пазітурай увасабляе спакой. Каля яе прыдворная дама. У гэтай на сукенцы палоскі ярка-зялёныя, але тым не меней яна ўсяго толькі прыдворная, якой нават не дазваляецца ямчэй умасціцца на крэсле. Як уладна гэтае малое распараджаецца раялем. Вушам сваім не верыш! Тэма марша — натхнёны ўзлёт палкай мелодыі — узнікае яшчэ раз у поўнай гарманічнай завершанасці — шырокая, дзёрзка-пераможная, і Бібі ў кожным такце адкідваецца назад, быццам сам маршыруе ва ўрачыстым шэсці. Магутны заключны акорд, — ён бачком спаўзае з табурэта, усміхаецца і чакае апладысментаў.

І яны грымнулі — аднадушныя, расчуленыя, шалёныя. Паглядзіце толькі на абрысы сцягенцаў у гэтага дзіцяці, калі яно схіляецца ў жаноцка-манерным паклоне! Пляскайце! Пляскайце! Чакайце, я здыму пальчаткі! Брава, малютка Саколафікс, ці як там цябе! Ну й пракуда!

Бібі тры разы выходзіць з-за сваёй шырмы, перш чым публіка супакойваецца. Некалькі запозненых слухачоў, націскаючы ззаду, прадзіраюцца ў залу. Канцэрт ідзе далей.

3-пад пальцаў Бібі струменяцца яго «Reverie», яны ўсе складаюцца з арпеджыо, над якімі час-пары ўспырхваюць на кволых крылах фрагменты мелодыі. А потым ён грае «Le hibou et les moineaux».

Гэтая штучка мае грымучы поспех, яна заўсёды выклікае самае гарачае захапленне. «Le hibou et les moineaux» — сапраўдная дзіцячая музыка, у ёй усё дзівосна празрыста. У басах так і бачыш саву, — вось яна сядзіць і лыпае круглымі вачыма, тым часам як у верхніх галасах дзёрзка і палахліва чывікаюць вераб’і. Чатыры разы Бібі выклікаюць пасля гэтай п’ескі. Гатэльны служка з бліскучымі гузікамі выносіць яму на эстраду вялізныя лаўровыя вянкі і стаіць каля Бібі, пакуль той дзякуе. Нават прынцэса бярэ ўдзел у авацыі, і гэта выяўляецца ў тым, што яна бязважка-пяшчотна складвае плоскія далонькі, не робячы пры гэтым аніякага шуму…

Як гэты маленькі хітрулік умее падаграваць публіку! Ён не адразу выходзіць з-за шырмы, прымушае чакаць сябе, крыху прыпавольвае на прыступках, з дзіцячай непасрэднасцю любуецца стракатымі стужкамі на вянках, хоць яны ўжо даўным-даўно абрыдлі яму, чароўна кланяецца, дае публіцы часу пашалець, каб не ўпусціць ніводнага каштоўнага пляску. «„Meditation“ — гвозд маёй праграмы, — думае ён; гэтаму выразу навучыў яго імпрэсарыо. — Потым я зайграю вам фантазію, якая, калі ўжо на тое, лепшая за „Саву“, асабліва тая мясціна, пераход у до-дыез. Але ўсе вы звіхнуліся на гэтай саве і нэндзаецеся з ёю, хоць яна — мая самая першая, самая дурная рэч». — І ён грацыёзна выходзіць на камплімент.

Потым грае «Meditation» [4] «Роздум» (фр.). , а там яшчэ і эцюд. Праграма ў Бібі даволі ёмістая. «Meditation», праўда, дужа нагадвае «Reverie», але ў Бібі гэта не загана, бо ў эцюдзе вундэркінд ззяе тэхнікай, якая, зрэшты, крыху саступае яго кампазітарскаму таленту. Але вось нарэшце і «Фантазія». Гэта яго любімая рэч. Яе ён грае кожнага разу крышачку інакш, дазваляе сабе маленькія вольнасці, і выпадаюць шчаслівыя вечары, калі ён сам бывае здзіўлены, як адкрыццём нябесным, раптоўным нечаканым паваротам мелодыі.