Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 2. Кубрат хан. Илчегә үлем юк / Избранные произведения. Том 2

Биектә-биектә, күк йөзендә, берсеннән-берсе көнләшеп җемелдәгән йолдызлар арасында адашып калган ай йөзә. Ай ике яшьнең ярату-сөешүеннән агарынып көнләште, салкын нурларын чәчә-чәчә, кайнарланган йөрәкләрне сүрелдерергә теләде, мәгәр ай яшьләрне күрмәде, ахыр ул йолдызлар атарга тотынды. Әмма йолдызлар, әллә теләп, әллә теләмичә, әллә сөйгәннәрне яклап, җиргә җитәр-җитмәс янып, суынып, таралып беттеләр. Ахырда ай түзмәде, оялып, ашъяулык кадәр генә болыт астына кереп посты…

Алар Кызсарай янына килгәндә, көнләшүеннән тәмам бүртенә башлаган ай Каф тау артына кереп бара иде инде. Капка янына җиткәч, Чәчкә егетнең күкрәгенә башын салды:

– Инде синсез мин нишләрмен, баһадирым!.. Мин сине көтәрмен, көтәрмен, көтәрмен…

Илбарыс баһадир тынычлана төште. Чәчкә аны чынлап та ярата. Аны берәү дә көчләп император улы Юстинианга биреп җибәрә алмас.

Капка ачылды, яшьләр, читкәрәк тайпылып, диваргасыендылар. Әмма капкадан берәү дә чыкмады. Илбарыс биредә көндезләрен булгалый торган хәлләрне күз алдына китерде. Әкәмәт була торган иде сәүдә кораблары килгән Кызсарай янында. Сәүдәгәрләрнең кораблары килеп туктауга, тарханнар хан өлешен алырга өлгерер-өлгермәс, тауарлар карарга ханша үзе килер, аңа ияреп кавхан, буйтур хатыннары, бер тапкыр Кызкуыш туенда куылып яисә ирен яуда югалтканнан соң яңа ир таба алмаган бичәләр, матурдан-матур киенгән кала кәнтәйләре җыелыр иде. Кала кәнтәйләре, ханша теләгән әйберләрен алып китүгә, сәүдәгәрләр белән чытлыкланырлар, хатыннарның котыртып йөрүләренә каннары уянгансәүдәгәрләр йомшакҗирләренә кагылуга, рәвешен китереп, тегеләре чәрелдәп куярлар иде. Яңа кияүгә чыккан яшь хатыннар, ирләренә ярарга тырышып, матурдан-матур тукымалар сайларлар, алырга тәңкәләре җитмәгәндә аһ-уһ килерләр, сәүдәгәрләргә сырпаланырлар, парчалы тукымаларны буйларына куеп, юри әйләнгәләп, зифа сыннарын күрсәтерләр иде.

Чәчкә дә, кияүгә чыккач, шундый булыр микән? Юк, булмас. Чәчкә андый түгел. Чәчкә аларның берсенә дә охшамаган.

Кызның йомшак, хуш исле чәчләренә тансыклап кагылганда, кинәт сарай эчендә моңлы җыр ишетелде. Чәчкә дә, Илбарыс та шым булдылар. Җыр шундый моңлы, сагышлы иде ки, йөрәк кысылып куя, ә сагышлы моң ачык тәрәзәдән тышка саркып чыга, иртәнге томан булып диңгез өстенә ята иде.

Илбарыс баһадир да, Чәчкәдән аерылмас борын ук, күңелендә сагышлану хисе уянуын тоя. Чәчкәсе янында, ә ул аны сагына да башлады инде.

– Тыңла җырны, буйтурым, син миңа баһадир түгел, син миңа буйтурым. Тыңла да хәтереңә сеңдер. Кыз чагында анам бер егетне яраткан, ә бабам Тугры хан анамны атам Кубрат ханга биреп җибәргән. Яшьлектә сөйгән егетен анам әле дә булса оныта алмый. Безне инде беркем дә аера алмас, буйтурым. Өске Кирмәнне алып кайткач, атам мине сиңа бирер. Мин сине атамнан үзем сорармын. Кызкуыш туенда кудырырмын. Мин йөгереп тә тормам, килерем дә кочагыңа иңәрмен. Атам мине аңлар, буйтурым, каршы төшмәс…

– Күрче, Чәчкә, бу төптәңре түгелме? Шул бит. Яңа чыгып килә. Анаңны озатып куюымы?

Илбарыс белән Чәчкә диварга тагы да сыена төштеләр. Төптәңре Ирсан, ашыга-кабалана, кала ягына китеп барды. Шул чакта әле яңа гына алар басып торган агачлар арасыннан аңа каршы берәү чыкты. Менә алар очраштылар, бик аз гына сөйләшеп тордылар. Аннары, шулай ук кабалана-ашыга, агачлар арасына кереп киттеләр, ул да түгел, әйләнеп тә чыктылар. Бу юлы теге кешенең иңбашында нидер бар иде. Менә ул диңгезгә юнәлде, төптәңре аңа иярде. Текә яр янына җиттеләр дә әйберне суга ташладылар.

«Кемнәр болар? Берсе төптәңре. Ни ташладылар? Шик юк, Тәңре теләген кабул итсен өчен, төптәңре кемнедер корбан иткән. Кемне? Гарәп колынмы?» – шулай дип уйласа да, Илбарыс бу турыда Чәчкәгә әйтергә кыймады.

– Мин керим, баһадирым, – диде кыз, – анам югалткандыр.

Шулчак, җир астыннан килеп чыккандай, алар янында төптәңре күренде. Шым гына капкага таба узды.

– Сабыр ит, Чәчкә. Төптәңре китсен.

– Баһадирым, бәгърем, анам күрер, атама җиткерерләр, изге башың яман җәлладтан чаптырырлар, диңгезгә ташларлар.

– Олуг хан сине император угланына бирсә, мин аңа каршы чыгармын, Чәчкә.

– Каф таулары артына, далалардагы ерак җәйләүләргә күп елларга чыгып китсәң дә, мин сине көтәрмен. Чалбай ханны җиңеп кайт, атам ризалыгын бирер…

Якында гына кемдер тамак кырды, ул да түгел, яшьләркаршына төптәңре килеп басты. Моны көтмәгән яшьләр калтыранып киттеләр, чарасыздан бер-берсенең кочагына сеңделәр. Коточкыч хәл иде. Әле генә төптәңре капкадан кереп китте ләбаса. Юк, төптәңре үзе түгелдер бу, аның өрәгедер. Тылсым, сихер белгән төптәңредән барысын да көтәргә була иде.