Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 3. Шайтан каласы. Хан оныгы Хансөяр / Избранные произведения. Том 3

– Ул хәзер ханбикә, анам, ишетәсеңме, ханбикә!

– Алды бикәдер, шикләнмим, арты Марҗадыр ич! Инде ханбикә! Булмый торсын әле! Кем өйрәтте сиңа моны?!

– Гөнаһлы булма, анам. Берәү дә өйрәтмәде. Мин – хан, әул – ханбикә.

– Син – олуг хан, ә ул – бикә, бары тик бикә! Мине җирләгәч, ханбикә булыр, – диде ханбикә Зөбәрҗәт һәм шундый иттереп угланына карады, теге чак кына артка чигенә башламады: – Җый табын. Бөтен аксакалларыңны дәштер. Алар хәл итсен!

Шулай диде дә ханбикә җилләнеп чыгып китте. Соңгы көннәрдә үз-үзенә урын таба алмый интеккән иде, угланы белән әйтешергә булган икән. Әйтешкәч, күңеле тынычланыр кебек иде, хәзер әнә җаны атылып чыгарга тора, бәгыре парә-парә килә. Ханбикә Зөбәрҗәт ятак бүлмәсенә керде дә сәкегә капланып елап җибәрде.

Анасы пырлап чыгып киткәч, Илһам хан бусагабашны чакырып алды һәм казнабаш Варданны тизрәк табып китерергә кушты. Бусагабаш эленке-салынкы гына килеп керде, керде дә туктап калды, таптанып тора башлады.

– Кая казнабаш Вардан?

– Килеп ята, ханиям.

– Ә синең нигә кәефең юк? Кем янына килеп кердең син, бозау ялаган нәмәстә! Бар, йомышчыларга әйт, берсекөнгә бөтен аксакалларны, куштаннарны табынга дәшсеннәр. Берәүсе дә килми калмасын.

– Баш өсте, шөһрәтлем.

Бусагабаш чыгып кына киткән иде, вәзир Камай килеп керде:

– Хәерле иртә, ханиям! – диде вәзир, мичкәдәй гәүдәсен тәхеткә таба тәгәрәтеп.

– Казнабаш Вардан агай кайда?

– Килеп ята, – диде вәзир Камай.

– Нәрсә сез, тутый кош сыман һаман бер сүзне кабатлыйсыз? Бусагабаш «килеп ята» диде, инде син.

– Минем сезгә әйтер сүзем бар, ханиям.

– Йә-йә, – диде Илһам хан, тәхеткә төшебрәк утырды.

– Мәрьям бикә белән очрашкан кенәз тиуны Митәй атлы булып чыкты, сәүдәгәр Яким Күчтемнең оныгы икән.

– Әнә ничек икән. Таймас баһадир кайда?

– Ул хәзер килер, казнабаш Варданны Казанга җибәрү килешерме икән, ханиям?

– Минем казна буш, азатларыма түләргә акча җитми. Казнабаш Вардан әмир Хаҗига барсын, акча сорасын. Бирми икән, атам кирмән күтәрергә биргән акчаны кайтарсын.

– Халык бай да бит ул, ханиям, ничек кеше кулыннан акчаны тартып алмак кирәк. Кара халык – кара сарык бит ул. Фетнә күтәрүе бар. Хәер, фетнәдән куркасы юк, азатлар да, корал да җитәрлек. Мине, ханиям, Мәрьям бикә белән сөйләшеп торган кенәз тиуны борчый.

– Моннан соң, вәзирем, Мәрьям бикә синең өчен дә, башкалар өчен дә – ханбикә. Мин – олуг хан, ә ул – ханбикә.

– Баш өсте, шөһрәтлем.

– Юркәй кенәздән хәбәр юкмы әле?

– Юк, ханиям, ул вәгъдәсендә торыр. Сабантуйлары үткәч тә кузгалырмын дигән иде. Үтә корылык анда, хан. Чәчкән икмәкләре чыкмаган, басуларында ком бураны. Юркәй кенәз Казанга ук килергә курка, Ибраһим каласын яуламакчы.

– Кенәз – Ибраһим каласын, без Казанны кулга төшерербез.

– Бирсен Ходай, – диде вәзир Камай, баш иеп.

– Бусагабаш! – диде Илһам хан. – Ханбикәне дәш!

– Зөбәрҗәт анагызнымы, шөһрәтлем?

– Мәрьям ханбикәне! – дип җикерде Илһам хан. – Тиз бул, бер аягың монда, икенче аягың анда булсын!

Күп тә үтми, тәхет ягына Мәрьям килеп керде. Тыенкы, сак кына ир-канаты янына килде. Килде дә җаныеның күкрәгенә башын төртте.

– Ни булды? – дип сорады Илһам хан, вәзире белән бусагабашына чыгып китәргә ым какты.

– Берни дә булмады, Илгамым, яраттым, – диде Мәрьям ханбикә.

– Сагындым, диген.

– Яраттым да, сагындым да, – диде Мәрьям ханбикә, башын күтәреп, ир-канатының күзләренә карады.

– Утыр әле, утыр үз урыныңа. Моннан соң син анам урынында, янәшәмдә булырсың.

– Мин ханбикә, Илгамым?

– Әйе, син – ханбикә, ханбикә.

– Якшы, мин ханбикә, Илгамым, анам урынында утырамын.

– Утыр, утыр инде. Менә шулай. Хәзер әйт: кичәле-бүгенле Ага Базарда кем белән очраштың?

– Кардәшемне күрдем, Илгамым. Митрий килгән, шуны очраттым. Агасына тиреләр китергән, үзенә тун тектерергә исәбе.

Шулчак тәхет ягына Зөбәрҗәт ханбикә килеп керде. Керде дә үз урынында утыручы киленен күреп, ирен чите белән генә елмаеп алды һәм, киленен тәгаен күрмәмешкә салышып:

– Углан, калага табиб Антоний килгән, сарайга дәшәр идең,– диде.

– Ярый, анам, дәштерермен, – диде Илһам хан, ханбикә Зөбәрҗәт кырт кына борылды да тәхет ягыннан чыгып китте.

Ханны күрергә килгән Яким Күчтемне Илһам хан бик озак кабул итми торды. Урыс кенәзенең бай сәүдәгәре Яким Күчтем мәрхүм Всеволод чорында илче вазифасын үтәгән иде, бүген әнә оныгы Митәй белән Болгарга тиреләр алып килгән, диләр. Янә сәүдәгәрлек эшенә керешкәнме? Ә бит Әндрәй кенәз заманында ук илче булып йөрер иде. Дөрес, соңра ул кенәзне үтерүдә катнашкан бугай, шулай да Всеволод кенәз дә аны чит итмәде – янында калдырды. Инде бүген әнә Юркәй кенәзгә хезмәт итә. Ләкин кем йөзендә? Илче булып түгел, билгеле, юкса хәбәр итәр иде. Димәк, Болгарга сәүдәгәр йөзендә генә килгән. Илчеме, сәүдәгәрме – Илһам хан аны кабул итәр. Хәтере ялгышмаса, атасы мәрхүм әйтер иде: Яким Күчтем беркайчан да Болгарга тикмәгә генә килмәс.