Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 5. Сөембикә ханбикә һәм Иван Грозный. Айбиби / Избранные произведения. Том 5

– Тик син бит кяфер, Искәндәр, кяфер кеше.

– Аллабыз бит бер, Жамилә туташ, бер. Аллага ышануыбыз гына төрлебезнеке төрледер.

Ул арада вәзир Тәби килеп җитте.

– Сөембикә, балакай, бире кил әле, бире кил! – дип, Җангалинең кәләшен үз янына чакырып алды.

Кая алып бара аны язмыш, әле йомычка итеп елгага ата, әле өермәгә элеп һавада очыртып йөртә. Сөембикә яхшы аңлый иде, атасы аны Казан ханлыгы белән якынлашу өчен Җангалигә кияүгә бирә. Ни исәбенә корбан итте атасы сөекле кызын?! Ә бит былтырларны гына «җаның теләгән кешеңә кияүгә чыгарсың» дигән иде. Билгеле инде, Казан мәркәзендә атасы теләгән кеше утырмый. Казан каласына, Казан иленә урыс кенәзе кул салган. Мәскәү кенәзе Казанны үз йортым дип бара һәм ханны да үзе утырта. Әнә шул хакта тәфсилләп сөйләде аңа яучы Ибраһим морза, Җангали турында түгел. Бернәрсәне дә яшермәде, хәтта: «Казан халкы сиңа зур өмет баглый, балам», – диде. Нинди өмет, ни кыла алыр ул Казан тәхетендә утыручы ире янында… Сөембикә яшенә хас булмаган уйларга чумды. Айдан артык инде Казан иленә сәфәр кылалар, ә нурлы Казан каласы күренми дә күренми. Саны-хисабы булмаган авыллар, базарлы калалар үттеләр, елгалар кичтеләр, әллә ниткән моңа кадәр Сөембикә күрмәгән кара урманнар аша уздылар. Балачагын далада уздырган Сөембикә карурманга килеп кергәч, шомланып, куркынып киткән иде. Әмма Җәмилә аны тынычландырды. Бу якларда кара урманнар еш очрый, бер дә гаҗәпләнмә, дигән булды. Мөгаллимәсе Сөембикәне тынычландырса да, биредәге манзара ятрак иде аңа. Җиде-сигез яшеннән атта кыю йөрергә өйрәнеп, иге-чиге булмаган далада җил куып атта чапкан Сөембикә өчен еш кичәргә туры килгән инеш-елгалар, мөлдерәп тулган төнбоек чәчкәле күлләр очрату, чытырманлы әрәмәлекләр аша узу, сукаланган басулар, дулкынланган игеннәр, авыл саен буралап күтәргән өйләр күрү, текә ярлардан төшеп, биек тауларга менү, күл-елга буйларында туктап ял итү, тарлавыклар аша үтү үзе бер могҗиза, үзе бер дөнья вә ачыш иде.

«Казанга якынлашабыз» дигәч, Сөембикә үзе дә аңлап җиткермәгән ашкыну тойды. Ә инде биек-биек манаралы мәчетләрне күргәч, «Әнә Казан!» дип кычкырып җибәрүен сизми дә калды. «Мишә» дигән елганы кичкәч, ат тотучылар дугаларга бәйләгән көмеш кыңгырауларны чиштеләр. Җиз вә көмеш кыңгыраулар төрле моңнар чыгарып зеңли башлагач, җитмәсә, атлар да каланы күреп ашыга төшкәч, күңелләр күтәрелеп китте. Ибраһим морза калын тавышы белән җырлап ук җибәрде. Әйе, аңа җырларлык, ул үз дигәненә иреште – кыз-кәләшне алып кайта. Тик, Казанга якынайган саен, Сөембикәдә сагышлы дулкынлану арта барды.

Шулай шактый юл үткәч, көтелмәгән хәл булды. Калага якынлашып килгәндә, кала яклап тузан туздыра-туздыра аларга каршы килүчеләр күренде. Вәзир Тәби арба чүпрәген ачтырды, Җәмилә белән Сөембикә бихуш килеп, тирә-юньне күзәтеп бара башладылар. Ул да түгел, хан кәләшенең арбасын ыспай киенгән, билләренә кылыч таккан, җәяләрен иң аша ташлаган, ук-садаклары көмеш тәңкәләр белән бизәлгән мәргәннәр уратып алдылар. Кәләш арбасы гаскәриләр уртасында калды. Атлар җилле генә юырталар, кыңгыраулар зеңли, күңелләр дулкынлана, Сөембикәнең исә йөрәге күкрәк челтәренә сыймый башлагандай тибә… Атлар шактый зур булган күл буена төшүгә, каршы алучылар килеп җиттеләр, кәләш арбасын туктаттылар. Вәзир Тәби арбадан төште, гаскәриләр биргән ара юлдан каршы алучыларга таба китте. Аңарга олпат гәүдәле Ибраһим морза иярде. Каршы алучылар өлкәннәрне атларыннан төшеп сәламләделәр. Шунда каршы алырга килүче карачы агай күл буенда торган бакалдактагы корабны күрсәтте. Ак җилкәнле кораб йөзеп барган аккошны хәтерләтә, җилкәнне беренче күргән Сөембикә аһ итте. Кораб аңа шулхәтле матур күренде ки, ул, Җәмиләгә сыенып:

– Әллә шул кораб белән барабызмы, Җәмилә, дим? – дип сорады.

«Нугай капкасына, Нугай капкасына!» дип кычкырсалар да, каршы алырга килүчеләр күл бакалдагындагы корабны күзәттеләр. Ул да түгел, Ибраһим морза белән вәзир Тәби кызлар янына әйләнеп килделәр.

– Кинәнәсе ит, Сөембикә, Җангали хан сиңа кораб төзеткән һәм әнә суга да төшергән. Күрәсеңме, күрәсеңме күл уртасындагы утраудагы өйне – сиңа салганнар, сиңа, балакай.

Кай тарафтандыр кәләш туктаган җиргә халык җыела башлады. Вәзир Тәби аларның аяк асларына акчалар сипте.

– Кызым, Сөембикә, сине хан һәм Казан түрәләре вә карачылары Нугай капкасында көтәләр икән. Өс-башыңны рәтлә дә, Аллага тапшырып кузгалыйк, – диде Ибраһим морза. – Вәзир Тәби, сиңа да әйтүем. Акчаң капка янына да калдыр. Халык тәгаен җыела башлап, кыен хәлгә калмыйк. Халык арасында яхшысы, яманы бар дигәндәй.