Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 6. Чоңгыллар. Сулар үргә акса да… / Избранные произведения. Том 6

Кәнзел дәшмәде, шуннан карт, аңа карап-карап торды да:

– Хатының киткәнгә шулай уфтанасыңмы, әллә башка кайгы башыңа төштеме? – дип сорады.

– Барысы белән дә кызыксынасың тагын үзең, картлач.

– Мин белмәгән нәрсә юк бу районда, – карт тагын аракы салды, кружканы Кәнзел алдынарак этәреп куйды. – Әйдә, тот, кайгың онтыла төшәр, кайгың ю.

Картның соңгы сүзе Кәнзелнең колак түрендә зыңлап торды. «Кайгың ю, кайгың ю». Аның тизрәк эчәсе, исерәсе килде. Ул кружкадагыны бертын алуда эчеп җибәрде, аннары башын түбән иеп уйга калды, хәтта кабымлыкка да үрелмәде. Карт аның бу кыланышына гаҗәпсенеп карап-карап торды да:

– Авызыңа кап, үтең янар, – диде.

– Кирәкмәс, ни, моны гына эчеп караган бар. Күпсенмәсәң, салып бир тагын берне.

Кәнзел икенче кружканы да бушатып куйды.

– Җилле эчәсең үзең, әй. Кайда өйрәндең?

– Кайда булсын, закон йортында өйрәттеләр.

– Әйтәм, гел Себер зимагурларыча кыланасың, – диде карт, ашавын дәвам итеп. – Анда да булырга өлгердеңмени инде?

– Сиңа соң барыбер түгелмени?

– Түгел шул. Син, туган, бер хакыйкатьне аңламыйсың кебек миңа. Тормыш бит ул, энем, чәбәләнгән йомгак – бөтерелә, бутала, чәбәләнә, айкала. Менә син миңа, хатыным китте, дидең. Ни өчен китте соң ул? Шул турыда уйлап караганың бармы синең? Ә үзең, өч хатынга өйләнеп карадым, дисең. Юк, син түгел, Фәхри шулай диде. Әйт әле: синең яратып караганың булдымы?.. Белмисең. Чын мәхәббәтле хатын эзли-эзли җиде кызга өйләнеп карау зарур, дип уйлыйсыңдыр әле син. Ялгышма, энем, булса да бер генә була ул, югыйсәң изге хиснең кадере калмас иде. Яңа мәхәббәт искене үтерә, диләр. Пүчтәк сүз бу, мәхәббәтнең аның яңасы да, искесе дә юк, чын мәхәббәт искерми ул. Чын мәхәббәт ул саф алтын кебек ялтырый, гүзәлләнә генә бара. Әйе, әйе, син авыз ерып утырма, дөньядагы иң-иң изге табыш ул безгә. Ә синең кылганың… – Карт тез өстендә яткан, буыннары кантарланып каткан кулларына беравык карап торды. – Синең кылганың – кыргыйлык ул, вәхшилек.

Балыкчы карт, колбаса кисәге кабып, иренеп кенә чәйни башлады.

– Ә бит сине чынлап та утыртып куюлары бар, – дип дәвам иттерде ул, җеп очын ялгап алып. – Булмас димә. Әтиең кем синең, әниең кем?.. Әниеңне гаепләмим, ир бала, гадәттә, әнисенә охшамый. Ә менә әтиеңне гаеплим. Әллә соң заманында ул да синең кебек хатын-кыз артыннан өстерәлдеме?

Кәнзел дәшмәде, картның сүзләре җитсә җитте, җитмәсә юк. Шулай да аның күкрәген нидер көйдерә иде. Үкенү идеме бу, болай да җәрәхәтле җанга тоз сибеп, акыл сатып утырган картка карата туып килгән ачу зәһәре идеме – зиһене чуалды, аңламады. Әмма бөтен дөньясына каны кайнавы хак иде. Ул бармак буыннары агарганчы йодрыгын йомарлады, көрсенеп-ярсып, тешен шыгырдатып куйды.

– Жәл димәсәң, салып бетер әле!

– Эч, әйдә, эчеп кал. Анда бирүче булмас…

Кәнзел йодрыгы белән өстәл почмагына сугып алды, буш кружка сикереп китте.

– Менә-менә, чат җүләр син, чат тиле. Язылышмыйча, өч хатын белән торып карагансың, закон сиңа тимәгән. Ә менә монысы өчен чәпәп куюлары бар…

– Кем мине судка бирә алсын! Нәрсә телең белән тегермән тартып утырасың әле, картлач? Аннан соң ул кияүгә чыкты, ике айдан артык ир кочагында йоклады. Юк инде, син дигәнчә булмас ул!..

– Дулама, мин сиңа судья да, тикшерүче дә түгел. Хатыннарыңа кем никах укыды?

Кәнзел сүрелә төште, бертын башын иеп уйланып торды.

– Әтәй, Гайзулла мулла.

Ярый әле, Кәнзел балыкчы картның йөзен күрмәде, югыйсә исе-акылы китәр иде. Гайзулла исемен ишетүгә, карт кинәт агарынып китте, калтыраган бармаклары белән өстәлгә коелган ипи валчыкларын чүпләргә кереште.

– Димәк, син Гайзулла мулла малае? – дип сорады карт, кинәт гаҗиз калып.

– Үзе, – диде Кәнзел һәм торып басты. – Әтәйнең монда бер катнашы да юк, инәйнең дә…

Карт аның беләгенә ябышты, Кәнзелнең күзләрен эзләде.

– Тукта әле, сабыр ит!

Балыкчы карт аңа нидер әйтергә җыенды, әмма ачкан авызын ябалмыйча капыл туктап калды. Тегермән өенә Таҗылбанат килеп керде. Керде дә, өстәл янында утырган балыкчыга күз дә ташламыйча, Кәнзел янына узды.

– Балам, бәбкәм, бөтен авыл сине сөйли…

– Инәй, кирәкми, – диде ялварулы рәвештә Кәнзел.

Балыкчы карт аларга арты белән борылып утырды, ләкин ул кергән кешене аркасы белән дә күрә сыман иде – аның һәр сүзен бөтен дикъкате белән тыңлады. Таҗылбанат балыкчыга бөтенләй игътибар итмәгән иде, ләкин ниндидер бер мизгелдә аның карашы картның аркасында тукталды. Үзенә текәлгән күз карашын эчке бер сиземләү белән тоеп, балыкчы карт та аңа таба борылды.