Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 6. Чоңгыллар. Сулар үргә акса да… / Избранные произведения. Том 6

Тамчының күзләрендә усал чаткылар кабынып китте.

– Мин биредән беркая да китмәячәкмен, Зарифабый. Ялгышмагыз, ашламасыз бер гектар җирне дә чәчтермәячәкмен!

Зариф өнәми генә кечкенә буйлы Тамчыга карап алды, әмма сүз катмады, гүя янында ул да басып тормаган бер кыяфәттә, җир башына килеп туктаган агрегатка кул изәде.

– Кузгал инде, кузгал, пешмәгән нәстә! Мәгъсүм, дим!

– Ничек инде кузгал? – дип сорады Тамчы. – Ничек инде башла, Зариф абый? Ә ашлама?!

Тамчы җавап көтеп тормастан урыныннан купты да агрегатка таба йөгерде, трактор алдына чыгып басты.

– Кузгалма, кузгалмый тор, Мәгъсүм абый!

Бу хәлне көтмәгән Мәгъсүм ярты гәүдәсен трактордан чыгарды.

– Кит трактор алдыннан, кычыткан чыпчыгы. Тапталасың киләме әллә?

– Китмим! Өстемнән үтсәң үт, баскан җиремнән кузгалмаячакмын!..

Бу тамашаны күреп, кинооператор аппаратын чажлатып төшерә дә башлады.

– Карамалыда җыен килде-китте, әтрәк-әләм, чүп-сәлән. Нишли тагын бу Тамчы анда? – дип сорады Зариф янәшәсенә килеп баскан Равилдән.

– Агрегатны җибәрмәскә маташа. Ашламасыз чәчтермим, ди ич!

– Бар әйт үзенә, ашлама булмый, диген. Агроном, райүзәктән табып җибәрәм дип, ике машина алып киткән иде, әле булса кайтып җитә алганнары юк. Көнозын ашлама көтеп ятыйкмы? Иртәгә бәйрәм, Талип абый, чәчүне кичкә тәмамлыйбыз, дип сводка да биргән иде.

Зариф, сабыры төкәнеп, Мәгъсүмгә янә:

– Кузгал диләр сиңа, туң баш! Котың алынмасын, яшисе килсә, күрәләтә трактор астына кермәс! – дип кычкырды.

– Башың ике булса таптат, явыз! Барыбер китмим, ашламасыз бер гектар да чәчтермим! – дип кычкырды, моңа каршы тагын да гайрәтләнә төшеп, кыз.

Мунча хәтле машина өстеңә ажгырып килгәндә, терсәк буе кыз түгел, типсә тимер өзәрдәй егетең дә шүрләп калыр иде. Мәгъсүм, күрәсең, Тамчыны куркыр, читкә тайпылыр дип уйлады, тракторын кызның күкрәгенә терәгәнче китерде. Бу хәлне күреп, журналга төшерүче оператор да, төшерүдән туктап, кулын күтәрде, янәсе, уеннан уймак чыгарып куюың бар, туктат!

– Кит диләр сиңа, кычыткан чыпчыгы! – дип җикерде тракторчы.

Тамчыны авылда шулай дип үрти торганнар иде, бу аның икенче исеме кебегрәк, кушаматы сыманрак нәрсә иде. Тамчы, буе тәбәнәк булгангамы, бу сүз белән үзен үртәүләрен яратмый – ярсып китә, ачуы чыга торган иде. Менә хәзер дә ул Мәгъсүм җикергәнгә читкә тайпылмады, киресенчә, тагын да үҗәтләнебрәк, тураебрак, башын чөебрәк басты.

– Китмим! Үт өстемнән! Чәчмисез ашламасыз!..

Тракторчы түзмәде, рулен ташлап, җиргә сикерде.

– Башымны чапмага бирәм, хатын-кыз затыннан түгел бу. Тфү!

– Төкермә җиргә, Мәгъсүм абый, авызың кутырлар, – диде аңа Тамчы.

Шулчакны трактор каршында озын буйлы Равил күренде. Ул акрын гына килде дә Тамчыны ипләп кенә култык астына кыстырып алды һәм, кызның чырыйлап чәбәләнүенә дә игътибар итмәстән, бер читкә алып китте. Моны күреп, Мәгъсүм, шыр-шыр көлә-көлә, тракторына сикереп менде, гөрелтәп кузгалып та китте. Журналга төшерүче, Равил белән Тамчының кыланышларына карап, авыз ачып калды, иң мөһим вакытны— тракторның чәчә башлавын төшерә алмады.

Тамчы чәбәләнде-чәбәләнде дә, башка чарасы калмагач, аягына басу белән ике куллап Равилнең күкрәген төяргә кереште, ахыр, егетнең авыз ерып торганына күңеле китеп:

– Комсорг, оят түгелме! – дип, күз яше белән елап җибәрде.

Равил күз яше белән елаган кызны кызганыпмы, үзенең ярамастай эш эшләп ташлавын аңлапмы, бригадир янына килде дә:

– Зариф абый, ашлама килгәнне көтикме әллә? Киночылар ни ул, алар төшерерләр дә китәрләр, моның өчен җавап бирергә туры килмәгәе. Усаллык ягыннан бу агрономыбыз Садыйковтан да уздырачак, белмисеңмени? – диде.

– Талип абый ашламасыз чәчәргә кушты, дидем түгелме соң. Бүген бу кишәрлекне таш яуса да чәчеп кайтырга боерык алдым мин председательдән. Ашламаны аны чәчкәннән соң да сибеп була, таптың син дә сәбәп.

– Шулаен шулай да…

– Шулай булгач, авызында ана сөте кипмәгән кыз белән курчак уены уйнап торма. Әйдә, кузгала башлагыз. Кичкә участок чәчелеп бетәргә тиеш. Төнгә калырга исәбеңме әллә тагын? Бел аны, көндез бетермәсәк, Талип абый төнлә булса да чәчтереп бетертәчәк…

…Көн кичкә авышкач, участок тәмамланып барганда, кишәрлек янына Гариф белән Вафа килеп җиттеләр. Бригадир белән әйтешә, тарткалаша тамагы карлыгып, күзләре кызарып беткән Тамчы аларга булган хәлне түкми-чәчми сөйләп бирде.

Гариф бер сүз әйтмәде, берсе артыннан берсе тезелеп чәчкән агрегатларга, Таз тауга җитәр-җитмәс өзелеп калган урман полосасына, офык читендә кабара башлаган күк болытларга күз йөртеп чыкты һәм туры чәчкән җир өстенә кереп китте. Галимнең плащы җилбәгәй киткән, аягындагы кирза итегенә балчык ябышкан иде. Җир өстенә керүгә, ул иелде, бөртекләрнең чәчелү тирәнлеген тикшерде, аннары тураеп басты, уч төбенә салган кара туфракка карап торды, шуннан соң гына үз янына килеп баскан Вафага: