Сергей Пясецкий - Яблычак

Позным вечарам Баран выйшаў вузкім завулкам ля сінагогі на Лагойскі тракт. Ён рухаўся павольна, стараючыся не забрудзіць новых ботаў. Спыніўся ён каля вялізнай карчмы Шлемы Гоя, які займаўся непастаяннымі, але даволі папулярнымі сярод старазаконнага насельніцтва фургоннымі перавозамі з Менску ў Лагойск і Барысаў. Стась Рамізнік арандаваў у Шлемы малую стайню і невялікую кватэрку ў глыбіні падворку.

Баран пастаяў некаторы час перад брамай, потым зайшоў на двор, які тануў у балоце. Ён паволі пакрочыў наперад, арыентуючыся на святло, якое падала з акна старожкі.

Раптам на падворак даляцеў звонкі дзявочы смех. Гукі журчэлі і пераліваліся, нібы вада ў ручайку. А крыху пазней раздаўся нервовы жаночы голас:

— Перастань урэшце!.. Ведаеш жа, што я баюся казытання… Ой!..

І зноўку смех… Такі вясёлы, такі захапляльны, што і чужынцу нават цяжка было паўстрымацца ад усмешкі.

Баран прыпыніўся, і смех знік. Толькі чуваць было праз фортку, адчыненую ў акне старожкі, жаночую гамонку. Адзін голас быў ірваны, нібыта ягоная ўладальніца стрымлівалася, каб не зарагатаць. Другі голас быў нізкі і поўніўся раздражненнем.

Алік падкраўся да акна, якое толькі напалову было завешанае фіранкай. За ёй, на падаконні, стаялі вазоны з кветкамі. Алік зірнуў углыб пакою. Яго тыльную сцяну засланяла вялікая шырма. Яна мела пунсовы фон, на якім — у яскравым святле вялікай лямпы — блішчэлі залатыя матылі… Перад шырмай, насупраць люстэрка, кветкай расцвітала постаць дзяўчыны. Гэта была маладая пульхная бландзінка. Плечы ў яе былі голыя. А каля яе ступняў кленчыла іншая жанчына, нашмат старэйшая, імаверна, швачка. Бландзінка прымярала сукенку. Ейная адбітая ў люстры фігура была лёгкай і нерэальнай, быццам не з гэтага свету. Можа, такое ўражанне стварала блакітная сукенка, магчыма, люстэрка або яркае святло лямпы, а можа, кантраст з апранутай ва ўсё цёмнае швачкай? Хто ведае, ці не віной усяму былі лёгкія распушаныя валасы ды голыя плечы? Барану, які заглядзеўся на яе, аж заняло дыханне. Яму здавалася, што дзяўчына плыве ў паветры, блішчыць, як тыя залатыя матылі на шырме, і зараз знікне.

Зноў выбухнуў смех, які напоўніў цяплом грудзі Аліка і нібыта сціснуў ягонае сэрца. Неўзабаве раздаўся голас швачкі:

— Ну, не круціся, бо ўкалю…

— Дык і ты… не казычы…

Бландзінка, засланяючы далонню вочы ад святла, павярнулася ўлева і ўправа, назіраючы за сабой у люстры. Дзяўчына выстаўляла сцёгны, адсланяла зграбныя лыткі, любуючыся сваім адлюстраваннем. Калі б не люстэрка, што стаяла поруч, то выглядала б на тое, што яна наўмысна хваліцца сваёй прыгажосцю перад мужчынам за акном.

Баран доўга стаяў нерухома, а калі зноў раздаўся смех, уздрыгануўся і адышоў ад акна. Ссунуўшы на патыліцу шырокую шапку, ён працягла бяздумна ўсміхаўся. Ён стаяў доўга… Уздыхнуўшы, ён упэўнена рушыў, ужо не зважаючы на гразюку, у бок дому Стася Рамізніка.

У сур’ёзнасці і вучонасці Стася Рамізніка ніхто не сумняваўся. Гэтыя якасці найбольш падабаліся самым важным блатным, а Стась абы з кім зносінаў не падтрымліваў. Стась Рамізнік быў родам з Чанстаховы. Нейкі час ён быў злодзеем, але справа не спорылася: большасць часу ён сядзеў у турме, а не гуляў на свабодзе. Ён выехаў у Варшаву і там уладкаваўся вартаўніком і парцье ў змяшанай гімназіі, дзе разам вучыліся хлопцы і дзяўчаты. Дачыняючыся з педагогамі і вучнямі, ён пераняў ад іх мноства словаў ды ўжо сам стаў гаварыць мудрагеліста і напышліва — а гэта вельмі весяліла начальства і гімназістаў. Ён навучыўся нават чытаць, праблемы меў адно з пісьмом. Стась умеў пісаць толькі лічбы, ды і тое толькі арабскія. Праз нейкі час ён выехаў у Вільню. Тут ён зноў заняўся крадзяжамі, але неўзабаве трапіў у астрог. Там пазнаёміўся з Алікам Бараном, вядомым у Вільні злодзеем-медзвяжатнікам. Выйшаўшы на свабоду, Стась пакінуў Вільню і выехаў у Менск. Тут стаў працаваць рамізнікам, перавозіў пасажыраў у фурманцы. Нарэшце ажаніўся і асеў. Вядома, ён блатаваў і далей, але толькі з хвацкімі хлопцамі. Часам ён перавозіў крадзенае; у надзвычайных сітуацыях даваў прытулак багацейшым хлопцам; іншым разам ён мог і падказаць заданне, бо меў зладзейскае вока, а займаючыся цяпер перавозамі, шмат кантактаваў з людзьмі і заўважаў разнастайныя рэчы.

Баран застаў сябра ўдома.

— Што добрага чуваць? — спытаў Стась.

— Пазімак ужо… Так… — заўважыў Баран і махнуў рукою, нібы ўказваючы кірунак адыходу зімы.

Стась кіўнуў і глуха кашлянуў. Пасля доўга варушыў сківіцай і губамі, нібы рассмакоўваючы сліну ў роце. Нарэшце адкрыў рот. Але гаварыць пачаў не адразу, нібы чакаючы, што словы, якія захраслі недзе ў глыбіні чэрава, падыдуць крыху бліжэй. Тады захрыпеў глуха і таямніча: