Сергей Пясецкий - Ніхто дабром не дасць збаўлення...

— Дэлегат Цэнтральнага камітэта Азія.

Ажур зарагатаў. З ім гэта здаралася вельмі рэдка.

— А гэта, — паказаў на Запольскую, — дачка японскага імператара Еўропа. Але як ты мяне знайшоў?

— Жаба мне падказаў. У мяне важная справа.

Ён кінуў позірк на Марысю. Ажур яго зразумеў.

— Можаш спакойна пра ўсё гаварыць. Я нічога ад яе не ўтойваю. Але адкуль у цябе машына?

Філіп выпнуў грудзі і надзьмуў шчокі.

— Я канфіскаваў у каменданта горада. Калі табе будзе трэба, то магу пазычыць і так далей.

Ажур зноў усміхнуўся. Яго развесяліла Філіпава буфанада. Асабіста ён ведаў Лысага мала, але Жаба, ягоны прыяцель з Варшавы, даў Філіпу наступную характарыстыку: «…Прафесіянал першага класа! Цвёрды мужык, адважны… толькі клоўн… Але гэта нікому не шкодзіць».

Ажур даведаўся, што Філіп разам з Жабам сядзеў у Арле, што разам з Янкам Залатым Зубам быў у архангельскіх штрафных ротах, што быў у ссылцы, што двойчы сядзеў у Вільні з Манголам. Але гэта нічога не казала пра ягоныя кваліфікацыі. Толькі водгукі шмат якіх фірмовых злодзеяў, прызнанне іншых, што Філіп — свой хлопец і добры блатны, змусілі Ажура ацаніць яго вышэй.

— Ты не прыязджай сюды на машыне, бо наробіш толькі шухеру. Кіроўца ж не блатны.

— Але дурны, як пень, і так далей. Я езджу з ім, як з канём. Я іх усіх тут трымаю! — Філіп сціснуў пальцы ў кулак. — Як захачу, дык усіх разганю, што толькі пыл пад нагамі будзе курэць!

Філіп пакасіўся на Запольскую. Але ягоная рэпліка не зрабіла на яе ніякага ўражання.

— А што ў цябе за справа?

Філіп расказаў пра прычыну свайго візіту. Яго прыслаў Жаба, якому нядаўна перадалі цыдулку ад Барана з турмы. Запіска была адрасаваная Жабу, Ажуру і Філіпу. Баран напісаў, ці, хутчэй, прадыктаваў некаму, хто ўмеў пісаць, наступнае:

«Хлопцы!

Дзякуй за дапамогу. Усе перадачы я атрымаў. Але справы ў мяне дрэнь. Пэўна, аддадуць пад суд ЧК. Падумайце, што можна зрабіць. Даць дзёру няма як. А ўжо столькіх хлопцаў вывезлі на Камароўку! Можа, і мяне зараз возьмуць. Спадзяюся толькі на вас. На свабодзе маю бліт. Можа, вам удасца даць хабар некаму з ЧК, каб маю справу перадалі ў Рэўтрыбунал ці ў Народны суд. Тады будзе час на ўсё. Не шкадуйце сармаку. Парайцеся з Ажурам, Жабам, Філіпам, Панічам. Спадзяюся, яшчэ пабачымся. Прашу вас паспяшацца».

Ажур прачытаў скамечанае, абы-як нагрымзоленае пасланне і задумаўся. Маўчанне перарваў Філіп:

— Я яго і сам мог бы выцягнуць. Але потым раптам нейкая крыўда ці канфуз і так далей… Трэба было б кідаць горад…

— А як ты хацеў зрабіць?

— Прыеду ў ЧК і запатрабую спіс арыштаваных. Загадаю прыводзіць іх па некалькі. Буду нібы вывучаць іхныя справы. Выклічу і Мангола. Калі інакш будзе нельга, то дам яму ствол у рукі. Сам пальну ў лоб некаму, калі трэба будзе. Сядзем у машыну — і памінай як звалі…

Ажур глядзеў яму ў вочы і разумеў, што Філіп сапраўды гэта зробіць. Але план быў хаатычны. Ён не бачыў выразна, як гэта можна рэалізаваць. Яму самому прыйшла ў галаву іншая ідэя.

— А ты насамрэч зможаш у любы час даць мне аўтамабіль?

Філіп размашыста стукнуў сабе ў грудзі, аж задуднела.

— Гаер [23] Гаер, хаер — прысяга. даю! Каб я да гэтага месца прырос!

— Тады добра. Ідзі зараз да Жабы і скажы, каб заўтра а дзявятай быў дома. А ведаеш, дзе жыве Тоська Сарока?

— Ведаю.

— Збярыцеся раніцай у Жабы. Ягоная маліна на Вясёлай?

— Так.

— Там разам і пакумекаем. Зуб даю, што мы вырвем Мангола з цюпы.

Калегі развіталіся, і неўзабаве на дзядзінцы завурчэў матор. Філіп Лысы паехаў. Запольская падышла да Ажура і прытулілася да яго.

— Янка! Я так за цябе баюся.

Ажур усміхнуўся.

— Ні пра што не турбуйся і не бойся! Я цябе нават смерці не аддам. А мяне і халера не возьме, пакуль я табе патрэбны!

Тоська Сарока, як заўсёды, у дарагой вопратцы, магчыма, крыху занадта стракатай, хадзіла туды-сюды па вуліцы Серпухаўскай. Надвор’е было кепскае, але Сарока ўпарта не зводзіла вачэй з турэмнай брамы. Кожны раз, калі ляпала створка, Тоська вельмі пільна разглядвала таго, хто выходзіў з турмы. Ёй была даручаная вельмі важная місія, і яе аж распіраў гонар, што менавіта ёй даверылі выкананне гэтага задання.

Праз некаторы час з брамы выйшаў каржакаваты мужчына блізу 50 гадоў. У яго быў шэры васпаваты твар, малыя злыя вочкі і масіўная ніжняя сківіца. Гэта быў турэмны фельчар. Калі прыйшлі бальшавікі, лекара звольнілі, а ён заняў ягонае месца. Фельчар зусім не клапаціўся пра зняволеных. Зрэшты, калі б нават моцна захацеў гэтым заняцца, то і так амаль не меў ніякіх лекаў. Аднак здаралася, што вязні калечыліся. Былі выпадкі смерці або заражэння тыфам. Тады фельчар пераводзіў хворых у ізалятар на вуліцы Грушаўскай.