Сергей Пясецкий - Ніхто дабром не дасць збаўлення...

Гэта была перасцярога для блатных: апісанне таго, што іх чакае ў выпадку арышту. Сотні куплетаў «Яблычка» адначасова высмейвалі бальшавікоў:

Гэтак з’едліва і саркастычна крытыкавалі злодзеі савецкі лад і выстаўлялі на смех бальшавіцкіх лідараў — Леніна ды Троцкага. «Яблычак» па-заліхвацку каціўся па ўсёй Расіі, і справіцца з ім не маглі ніякія забароны ды рэпрэсіі. Ён быў няўлоўны і бессмяротны. Калі яго вынішчалі ў адным месцы, ён з’яўляўся ў дзесяці іншых. «Яблычак» гучаў у турмах, яго напаўголасу спявалі ў казематах ЧК, у войску, на вёсцы і ў горадзе.

Назаўтра Старцаў, спаткаўшы Крывашэіна, расказаў яму, што ў «Еўропе» спыніўся дэлегат з цэнтра. Хоць Старцаў не паважаў хамаватага і беспрынцыповага выскачку, аднак палічыў патрэбным папярэдзіць яго пра гэта. Крывашэін быў яму патрэбны, бо як камендант горада мог дапамагчы абжыцца ў Менску і паспрыяць у нялёгкай місіі. У дадзены момант яму важна было знайсці прыстойную кватэру. Паколькі ў горадзе панаваў гармідар, толькі камендант быў у стане хутка і ўдала вырашыць гэтае пытанне. Хоць Старцаў не зносіў ніякай няшчырасці, да нахабнага і хітрага каменданта ён мусіў паддобрывацца, прыкідваючыся ўслужлівым і зычлівым.

— Аз якой мэтай прыехаў? — занепакоіўся Крывашэін.

— Не ведаю… Я не размаўляў… Мяркую, што ён мае нейкую сакрэтную місію.

Камендант задумаўся. На ягоным камуністычным сумленні было шмат грахоў рознай цяжкасці. Ён падзякаваў Старцаву і ўміг з ім развітаўся. Кватэрнае пытанне ён паабяцаў уладзіць асабіста, як толькі надарыцца вольны час. І неўзабаве стрымаў сваё слова.

Крывашэін у спешным парадку пазваніў у гатэль «Еўропа». Да тэлефона папрасіў дзяжурнага. Размова з ім яшчэ больш яго ўстурбавала. З яе вынікала, што дэлегат з цэнтра жыве інкогніта, цікавіцца гарадскімі парадкамі і мясцовымі ўладамі, паводзіць сябе вельмі загадкава і фанабэрыста.

Камендант ужо не на жарты спалохаўся. «Пэўна, былі нейкія даносы! А хто мог зашасцярыць? Можа, старшыня гарвыканкама Родзін?.. Не любіць мяне, мярзотнік!»

Раптам у ягонай галаве нарадзілася думка, ад якой ён аж падскочыў у крэсле. Ён успомніў, што акурат заўтра спаўняецца другая гадавіна лютаўскай рэвалюцыі. Камендант пастанавіў выкарыстаць нагоду, каб запрасіць да сябе на вячэру дэлегата ЦК Азію. Размова з ім дала б Крывашэіну магчымасць, як ён спадзяваўся, ацаніць сур’ёзнасць сітуацыі.

Неўзабаве пад парадны ўваход гатэля «Еўропа» пад’ехаў шыкоўны аўтамабіль гарадскога каменданта. Зайшоўшы папярэдне ў дзяжурку, Крывашэін праверыў асабістыя звесткі дэлегата. Запомніў ягонае імя і імя па бацьку: Іван Андрэевіч.

Прозвішча Азія напаўняла асаблівай трывогаю. Яно падавалася Крывашэіну маскай, што хавае небяспечную таямніцу. Камендант моцна захваляваўся. Пад нейкай выдуманай прычынай выслаў з пакоя дзяжурнага. Выняў з унутранай кішэні цынкавую плоскую пляшачку з разведзеным вадою спіртам. Двума глыткамі асушыў палову ёмістасці. Потым запаліў цыгарэту, каб перабіць пах алкаголю. Выйшаў у хол.

— Таварыш Азія ў сябе? — запытаў у дзяжурнага.

— Так.

— Які пакой?

— Трыццаць чатыры.

Крывашэін пругкім крокам патупаў уверх па сходах. Спыніўся каля дзвярэй Філіпавага пакоя. Хвілю пастаяўшы, пастукаў. Знутры раздалося гучнае:

— Запаўзай!

Адчыніў дзверы і пабачыў перад сабой высокага і самавітага элеганта ў паліто і капелюшы, з тэчкай у руцэ, бо Філіп акурат хацеў выйсці па справах. Фасоніста апрануты мужчына ўважліва, нібы нават крыху іранічна, глядзеў у вочы каменданту, у якога ажно халадок прабег па спіне. Аднак алкаголь дадаў яму адвагі. Салодка ўсміхаючыся, ён перарваў маўчанне:

— Прашу прабачэння, што турбую, але я палічыў сваім абавязкам… Увогуле я хацеў запытацца, як вы сябе адчуваеце пасля такога цяжкага падарожжа…

— А вы лекар, таварыш? — перапыніў яго Філіп.

— Не… зусім не лекар…

— Тады, можа, вы магілы капаеце… Ну, калі вы далакоп, то вы прыйшлі зарана. Я прашу мяне не падганяць, а спакойна дачакацца.

Крывашэін адчуў, што на ягоным ілбе выступіў пот. «Вось жа ўкляпаўся». Амаль з роспаччу ў голасе ён прамовіў: