Алесь Пашкевич - Рух

За ім прысеў і Віктар Аляксандравіч, то надзяваў, то знімаў пенснэ і неўразумела азіраў ваенную і жандармскую форму зáйшлаў.

— Скажыце, калі ласка, дзе вашая жонка, Елізавета Мікадзімаўна?

Нечакана Віктар Аляксандравіч усміхнуўся.

— Яна… яна засталася пажыць-палячыцца ў Італіі. Пецярбургскі клімат, ведаеце, не для яе далікатнага здароўя…

— А дзе, дазвольце пацікавіцца, яна там пражывае?

— Сціплы прыватны гатэль у Беладжыа… А што здарылася? — і ён нахмурыўся.

— А, дык гэта яна адтуль нядаўна сваёй хроснай у Маскву пісьмо даслала? Пазнаяце? — абудзіўся начальнік выведкі і з робленай абыякавасцю перадаў канверт.

Віктар Аляксандравіч наструніўся, як працяты токам. Вусны пачалі ўздрыгваць, а дымныя датуль зрэнкі — астываць, як перагарэлі.

— Пачытайце ўважліва, асабліва пра вашыя ваенныя гешэфты… — начальнік выведкі закінуў нагу на нагу, скрыпнуўшы пры тым партупеяй, і холадна дадаў: — Нам жа, думаю, яна яшчэ і не такое раскажа.

— Дык яна… жывая?! — не стрымаўся Віктар Аляксандравіч і зразумеў, што тоне.

Далей начальніка выведкі вучыць не трэба было.

— А вы што, яе пахавалі ўжо? — прыўзняўся ён над абвялым шпіёнам. — А толькі што запэўнівалі, нібыта пакінулі яе лекавацца… Вось дык навіна! Дарагі Віктар Аляксандравіч, думаю, не мне вам нагадваць, што за здраду айчыне і гасудару імператару, якая выяўляецца ў злачынным продажы замежнай дзяржаве таемнай інфармацыі аб ваеннай абароне, паводле артыкула 111 Крымінальнага ўлажэння Расійскай Імперыі прысуджаюцца восем гадоў катаргі. І гэта — асобам цывільным, а ваенных, да якіх маеце гонар адносіцца і вы, чакае катарга пажыццёвая. Так што мая вам шчырая…

— Не трэба, палкоўнік… — перабіў яго Віктар Аляксандравіч. — Я стаў ахвярай… Я гатоў дапамагчы следству… — ён паспрабаваў устаць, але толькі ўзняў галаву і, страціўшы прытомнасць, зваліўся на лакаваную падлогу…

Вецер слізгаў па Фінскім заліве, разрываў над ім авечыя хмары, гохкаў у пустыя байніцы старых фортаў, прарываўся на вуліцы Кранштата, гарэзіў у паддашках ганарыстых дамоў, шамацеў у абуджаных траўнем шатах паркавых дрэў — і аціхаў.

Адам і Ханым павольна дайшлі па доўгіх прысадах да цэнтра Плац-парада і спыніліся перад помнікам Пятру І. Агароджай манументу служылі ўкапаныя жароламі ўніз гарматы. Цар прывычна глядзеў у мройную далеч, паставіўшы правую нагу на сцягі шведскай эскадры…

Яны пабачыліся яшчэ ў Пецярбурзе. Адам даведаўся, што Ханым вучыцца ў Смольным інстытуце, і вырашыў сустрэць яе там падчас прагулкі. Доўга сядзеў на бліжэйшай да ўваходных дзвярэй лаве, пакуль на прыступкі павольна выплыла група старэйшых курсістак: усе ў белых сукенках і капялюшыках, у аднолькавага крою карычневых плашчыках. Але Ханым ён пазнаў адразу. Усхапіўся, узняў руку з букецікам і ніякавата апусціў… Дзяўчаты прайшлі паўз яго, некалькі з іх зацікаўна скасілі вочы, а Ханым, трымаючы за рукаў сяброўку, дрыготка спытала па-французску:

— Вы… тут?

— Ханым… — у Адама раптам змяніўся голас. — Я тут па працы. Ужо больш чым два месяцы… І не мог не пабачыць. Праз два дні я вяртаюся дамоў…

Яны прыселі на лаву, а дзяўчаты здзіўлена паўсміхаліся нечаканаму «французу» і адышлі.

Назаўтра была субота, калі студэнткі вольныя ад заняткаў, і ранішняй кананеркай (якая перавозіла не толькі маракоў, але і цывільных, — калі тыя маглі прад’явіць пашпарт) яны і дабраліся да Кранштата. Заканчвалася вясна, але сіверны балтыйскі вецер, які скрутна гойсаў па палубе, паспеў не на жарт застудзіць, і цяпер яны ў абдоймах астраўных вулак ды прысадаў радаваліся зацішку і цяплу.

Ад помніка Пятру прайшлі да Якарнай плошчы з новаўзведзеным Марскім саборам, схаваным пакуль яшчэ ў рыштаванні. Пляц быў выкладзены роўным часаным камнем, і Ханым спынілася, пастукала чаравічкам і ціха прамовіла:

— Некалі мой тата быў каменячосам. Уяўляеш, ён рукамі высякаў вось такое…

Яны загледзеліся на залачоны купал сабора, адкуль ім усміхнулася сонца.

— Які незвычайны арнамент! — прашаптала Ханым і паказала ўверх.

Медны купал храма, зменшанай копіі Святой Сафіі ў Канстанцінопалі, быў аблямаваны якарамі і выратавальнымі кругамі.

— Хадзем, я табе яшчэ нешта пакажу! — прапанаваў Адам і за руку павёў Ханым да недалёкага яру, праз які быў перакінуты незвычайны пешаходны мост.

Яго дзіўныя металічныя канструкцыі з ажурным пераплётам балак і цягаў стваралі ўражанне лёгкай павуты, але кляпаныя формы надзейна застывалі на гранітных сваях-быках.