Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

Таму не мог ад слёз паўстрымацца.

Па хвіліне Пётр, адкрыўшы твар, пачаў расказваць далей, але Вініція зноў апанаваў гарачкавы вобмарак. Усё, што цяпер чуў, памяшалася яму з тым, што гаварыў Апостал папярэдняе ночы ў Острыянуме, як Хрыстус з’явіўся на беразе Тыбэрыйскага возера. Вось жа бачыў быццам шырока разлітую вадзяную роўню, на ёй рыбацкую лодку, а ў лодцы Пятра й Лігію. Ён сам плыў за імі з усіх сіл, але боль у зламанай руцэ перашкаджаў яму іх дасягнуць. Бура пачала біць яму хваляю ў вочы, і пачаў тануць, клічучы ратунку. Тады Лігія ўкленчыла перад Апосталам, а ён завярнуў лодку й выцягнуў да яго вясло, пры дапамозе якога выдабыўся ў лодку і ўпаў на ейнае дно. Пасля яму здалося, быццам, падняўшыся, бачыць многа людзей плывучых за лодкаю. Хвалі накрывалі пенаю іхнія галовы; некаторых адно ўжо толькі рукі былі відаць з вады, але Пётр раз за разам ратаваў тонучых і забіраў іх у сваю лодку, якая пашыралася, большала, як бы цудам. Хутка напаўняла яе вялікая талака людзей, падобная як у Острыянуме, а пасля яшчэ большая. Вініць дзівіўся, як яна магла ў ёй стоўпіцца, і браў яго страх, што пойдуць на дно. Але Лігія супакойвала яго, паказваючы нейкае святло на далёкім беразе, да каторага плылі. Тут Вініціевы мары зноў памяшаліся з тым, што казаў Апостал у Острыянуме аб з’яве Хрыста над возерам. Цяпер ось выразна бачыў у тым узбярэжным святле нейкую постаць, да якое Пётр скіроўваў лодку. І чым болей да яе набліжаўся, тым надвор’е рабілася цішэйшым, водная паверхня гладзейшай, а святло яснейшым. Грамада пачала пяяць мілагучны гімн, паветра залунала пахам нарду, вада йграла вясёлкаю, казаў бы з дна праглядалі ружы ды лілеі, а ўрэшце лодка ціха носам шурхнула ў берагавы пясок. Тагды Лігія ўзяла яго за руку і прагаварыла: «Хадзі, завяду цябе!» І павяла яго ў яснагляд.

Вініць зноў прачнуўся, але мары не адразу разыйшліся, і не адразу прыйшло пачуццё рэальнасці. Праз хвіліну мроілася яму яшчэ, што ён над возерам сярод натаўпу, дзе, сам не ведае чаму, шукае Пятронія й дзівіцца, што не можа яго знайсці. Жывы водбліск ад камінку, пры якім нікога ўжо не было, ацвярэзіў яго, аднак, зусім. Аліўныя карчы ляніва тліліся пад ружовым прыскам, але затое шчэпы пініі, няйначай свежападкінутыя, стралялі ясным полымем, і ў гэтым бляску Вініць дагледзеў Лігію, сядзячую ля ложка. Прысутнасць ейная расчуліла яго да глыбіні душы. То ж мінулую ноч была ў Острыянуме, а цэлы дзень увіхалася каля перавязкі, і цяпер, бачыш, калі ўсе пайшлі спаць, яна адна не адступала ад ложа. Лёгка было здагадацца, што была зняможанай, бо сядзела без руху з заплюшчанымі вачыма. Вініць не ведаў, ці спіць, ці задумалася. Вывучаў ейны профіль, спушчаныя вейкі, рукі, зложаныя на каленях, і ў ягонай паганскай уяве з цяжкасцю пачало высноўвацца паняцце, што вобак нагае, самапэўнае й самагордае грэцкае й рымскае красы ёсць на свеце іншая, новая, беззаганна чыстая, у якой жыве душа.

Немагчыма яму было назваць яе хрысціянскаю, думаючы, аднак, аб Лігіі, не мог яе ўявіць апрычона ад навукі, якую вызнавала. Разумеў нават, што калі ўсе іншыя паляглі спаць, а Лігія адна, яна, каторую крыўдзіў, сядзела над ім, дык менавіта таму, што гэтая навука так вучыць. Думка гэная, хоць праймаючая яго подзівам да навукі, была, праўду сказаць, яму і прыкрай.

Хацеў бы, каб Лігія рабіла гэта больш з любові да яго, да ягонай урадлівасці, твару, вачэй, статнай фігуры, адным словам — з тых усіх прычын, з якіх не раз абнімалі яго снежныя ручанькі грэчанак і рымлянак.

Нагла, аднак, уявіў, што каб яна была такою, як іншыя жанчыны, дык яму б ужо чагось у ёй не хапала. Тады сумеўся і сам не ведаў, што з ім дзеецца, бо скеміў, што і ў ім родзяцца нейкія новыя пачуцці ды новыя ўпадобы, нясвомыя свету, у якім дагэтуль жыў.

Тым часам яна расплюшчыла вочы і, бачачы, што Вініць на яе глядзіць, збліжылася да яго з словамі: — Я пры табе.

А ён ёй: — Бачыў я ў сне тваю душу.

Назаўтра прачнуўся аслабленым, але з галавою халоднаю і без гарачкі. Здавалася яму, быццам прабудзіў яго шэпт гутаркі, але як расплюшчыў вочы, нікога не бачыў перад сабою, Лігіі не было пры ім, толькі Урсус, нагнуўшыся над камінкам, разграбаў попел, шукаў жару і, знайшоўшы, пачаў раздзьмухваць яго так, як бы рабіў гэта не вуснамі, а кавалёвым мяхом. Вініць, прыпомніўшы сабе, што чалавек гэны задавіў учора Кратона, з цікавасцю цырковага смакуна прыглядаўся магутным плячам, моў цыклопавым, і падобным да калюмнаў сцёгнам.

— Дзякую Мэркураму, што не скруціў карку, — падумаў у душы. — На Палукса! Калі ўсе лігі да яго падобныя, дунайскія легіёны мецімуць з імі калісь цяжкую работу!