Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

— Загад? — паўтарыў, бляднеючы, Вініць.

Ваяр паглядзеў на яго спагадна й адказаў: — Так, спадару. Загад цэзара. У вязніцы багата ёсць хворых, мабыць, баяцца, каб адведнікі не разнеслі заразы па горадзе.

— Але ты казаў, здэцца, што загад на сяння толькі.

— Апоўдні змяняецца варта.

Вініць анямеў і адкрыў голаў, бо здавалася яму, што пілеолус, які меў на галаве, зрабіўся алавяным. Нараз падыходзіць да яго сотнік бліжэй і шэпча: — Будзь спакойны, спадару. Варта і Урсус пільнуюць яе.

Гэта сказаўшы, нагнуўся і воміг намаляваў на каменнай пліце даўгім галійскім мячом рыбу.

Вініць хутка зірнуў на яго.

— І ты прэторыянін?..

— Пакуль не буду там, — адказаў ваяк, паказваючы на вязніцу.

— І я веру ў Хрыста.

— Хвала імені Ягонаму! Ведаю, спадару. Не магу ўпусціць цябе ў вязніцу, але пісьмо праз вартаўнікоў магу даручыць.

— Дзякуй табе, браце!..

І, сціснуўшы руку ваяка, адыйшоў. Пілеолус перастаў яму быць цяжкім на галаве. Ранняе сонейка паднялося над турмою, а поспал з ягонай яснасцю ўступала льга ў сэрца Вініція. Гэны ваяр-хрысціянін быў для яго, казаў бы, новым доказам Хрыстовае магутнасці. Па хвіліне затрымаўся і, уставіўшы вочы ў чырванавую навісь аблокаў над Капітолем ды святыняй Статара, кажа сабе: — Не бачыўся з ёю сяння, Збавіцелю, але веру ў Тваю міласэрнасць.

Дома чакаў на яго Пятроні, які, як заўсёды, «з ночы дзень робячы», нядаўна быў вярнуўся. Паспеў, аднак, ужо выкупацца ды намасціцца перад сном.

— Маю, — кажа, — для цябе навіны. Быў я сяння ў Тулія Сэнэцыя, дзе быў і цэзар. Невядома скуль прыйшло ў голаў аўгусце прывесці з сабою і малога Руфія… Можа, на тое, каб сваёю ўрадлівасцю змякчыць сэрца цэзара. Дзіця, як на бяду, змарыў сон, і заснула падчас чытання, як калісь Веспасыян. Агенабарбус, зацеміўшы гэта, шпурнуў у яго каўшом. Папея абамлела, а ўсе чулі, як цэзар зікнуў: «Абрыд мне ўжо гэты прыплодак!», а гэта, бач, абазначае тое самае, што і смерць.

— Над аўгустаю завісла кара Божая, — зацеміў Вініць, — але чаму ты мне гэта гаворыш?

— Кажу дзеля таго, што цябе і Лігію пераследваў гнеў Папеі, а цяпер вось яна, затурбаваная собскім няшчасцем, можа заняхаіць помсту і лягчэй дасца ўпрасіць. Буду бачыцца з ёю сяння ўвечары і гаварыціму ў гэнай справе.

— Дзякую табе. Абвясціў ты мне добрую навіну.

— А ты пакупайся ды адпачні. Вусны твае ссінелі, і цень з цябе толькі застаўся.

Але Вініцію няма калі адпачываць: — Не казалі, калі адбудзецца першае ludus matutinus?

— За дзесяць дзён. Але брацімуць наўперад іншыя вязніцы. Чым больш мецімеш часу, тым лепш.

І так кажучы, гаварыў тое, у што сам ужо не верыў, бо ведаў добра: калі цэзар у адказ на просьбу Алітура знайшоў гладкі адман, у якім параўняў сябе з Брутам, дык для Лігіі няма ўжо ратунку. Стаіў таксама праз літасць тое, што чуў у Сэнэцыя: быццам цэзар і Тыгэлін маніліся выбраць для сябе і для прыяцеляў найпрыгажэйшыя хрысціянскія малодухны і зганьбіць іх перад пакутамі, а астатнія аддадуць у самы дзень ігрышча прэторыянам і бестыярыям.

Ведаючы, што Вініць ні за што не захоча перажыць Лігію, знарок падтрымоўваў ягоную надзею перш-наперш праз спачуццё для яго, па-другое, гэнаму эстэту расходзілася таксама і пра тое, каб Вініць, калі суджана будзе яму памерці, памёр прыгожым, а не ўчарнелым з болю й бяссонніцы.

— Скажу сяння, — кажа, — аўгусце больш-менш так: уратуй Лігію для Вініція, а я ўратую для цябе Руфія. І думаціму сур’ёзна пра гэта. Рудабародаму адно слова, пад пару сказанае, можа часамі каго ўратаваць або згубіць. У найгоршым выпадку, прынамсі, справа адцягнецца.

— Дзякую табе, — паўтарыў Вініць.

— Найлепш мне адудзячышся, як перакусіш крыху ды адпачнеш. На Афіну! Адысей у найбольшым няшчасці не забываў пра сон ды ежу! Цэлую ноч хіба праседзеў у вязніцы?

— Не, — адказвае Вініць. — Маніўся даступіцца да вязніцы цяпер, але выданы загад нікога не ўпушчаць. Даведайся ты, ці загад гэны выданы на сяння толькі, ці аж да дня ігрышчаў.

— Даведаюся сяння ноччу і заўтра раненька табе скажу, на як доўга ды дзеля чаго ён выданы. Ну, а цяпер, хоць бы Геліёс ад маркоты сыходзіў да Камерыйскай краіны, іду спаць, а ты йдзі ў мае сляды.

І разыйшліся, але Вініць пайшоў у бібліятэку ды пачаў пісаць Лігіі пісьмо.

Скончыў і аднёс яго сам ды аддаў сотніку-хрысціяніну, які на ягоных вачах панёс яго ў вязніцу. Праз момант вярнуўся з прывітаннем ад Лігіі ды з абяцанкай, што яшчэ сяння прынясе ад яе адказ.

Вініць не хацеў, аднак, вяртацца і, сеўшы на камяні, чакаў на адказ Лігіі.