Людміла Рублеўская: Скокі смерці

— На журфак мяне бацькі ўладкавалі, быццам ня ведаеш, — Юрась усьміхнуўся ранейшай юнацкай усьмешкай.— Які з мяне журналіст. Гульню ў словы я не люблю. Калі мяне адлічылі – я не сумняваўся, што правільна. Адслужыў у арміі, скончыў Віцебскую мастацкую вучэльню, працую вось...

— Ён проста занадта сьціплы, — дакорліва сказаў Аркадзь. — Юрась у нас – знаны сьпецыяліст. Я і сам з ім раюся, і кліентаў сваіх скіроўваю. Дарэчы, пра птушак… А ці не пасьпяшацца нам, сябра? Спозьнімся… Ну, Анэта, рады быў пабачыцца. Тэлефануй!

Юрась прамовіў сваё «бывай», і ўладальнік вежы пацягнуў яго ў бок лесьвіцы, дзе быў антыкварны салон. Апоўдзень там чакаўся аўкцыён.

Я зноў уладкавалася на сваё крэселка за прылаўкам. Прыйшла восень, самотная, пакрыўджаная, адгарадзілася ад сьвету халоднымі кратамі дажджоў і лістабоем. Рудых заўсёды крыўдзяць, а я – таксама рудая, як восень... І такая ж самотная. Хацелася схавацца, скруціцца клубком, як кацяняці… Што я зрабіла са сваім жыцьцём? Вось – зьявіўся чалавек, які – маё першае каханьне, і нічога асаблівага ў душы… Вядома, нешта зварухнулася, абарвалася ў грудзях – але разьбітае вакно выклікала б болей эмоцыяў.

Прыкмецілі мы адно аднаго яшчэ на першым курсе. Я была гэткай самаўпэўненай дзяўчынкай з рудой касой да пояса і страшэнна баялася выявіць сваю «правінцыйную», як я лічыла, сарамяжлівасьць, нешта зрабіць «не па-сталічнаму» (і колькі глупстваў зроблена з-за гэтага!). А Юрась Дамагурскі быў трохі няўклюдным гарадскім юнаком з доўгімі кудламі, старасьвецкай выхаванасьцю ды начытанасьцю. Усе ведалі, што Юрасёў бацька — мовазнаўца, і не дзіваваліся, што Юрась размаўляў паўсюдна на мове. А я вырасла на раманах Караткевіча, маці мая выкладала беларускую литаратуру і як найвялікшыя рэліквіі зьбірала кнігі з аўтографамі беларускіх паэтаў… Таму калі на лекцыях выкладчык пачынаў расказваць, напрыклад, пра гераічнае змаганьне беларускага народу з Напалеонам, Юрась гучна згадваў пра Радзівілаў, якія былі на баку французаў, а з другога кута аўдыторыі я задавала сваё пытаньне пра вызвольны полк Княства Літоўскага, які французы набіралі на нашых землях. Выкладчык нерваваўся, а мы лічылі сябе ледзь не інсургентамі.

На другім курсе паслалі нас «на бульбу». І неяк вечарам Юрась павёў мяне на ўскраіну вёскі – з кім яшчэ мог падзяліцца адкрытым цудам? Над зарасьцямі шыпшыны ўздымаўся чорна-сівы ад часу слуп, наверсе якога, нібы трохкутны капялюш васемнаццатага стагоддзя, красаваўся разьбяны дах. Ніжэй мацавалася круглая рама з расьлінным узорам — птушачкі на галінках, драўляныя ружы – нібы вянок. Майстар дзівосны… Нават счарнелая, патрэсканая разьба ўражвала.

— Гэта аброчны крыж! – усхвалявана распавядаў Юры. – Тут калісьці праходзіла дарога… На крыж навязвалі рушнікі, каб шлях быў лёгкі. Папярочную перакладзіну адламалі... Бачыш, тут яна мацавалася. І расьпяцьце садралі, барбары… Толькі абрамленьне засталося. А гэта ж сямнаццатае стагоддзе, не пазьней!

Юрась гладзіў, нібыта жывое, счарнелае дрэва.

— Аднавіць можна! Якая прыгажосьць!

Я таксама дакранулася да слупа – яго паверхня была цёплай і шурпатай, нібы спрацаваная даланя…

Юрась паклаў сваю руку на маю… На небе запаліліся першыя зоры…

— А яны цалуюцца ў кустах, смаркачы!

Выкладчыца рускай літаратуры, нашая «бульбяная куратарка», захлыналася ад абурэньня.

— Ганна! Я думала, ты сьціплая прыстойная дзяўчына! А ты – распусьніца! Косы, бач, запляла, а сама…

Словы ляцелі ў мяне, нібы камякі бруду і, здавалася, пакідалі відочныя сьляды. Ды яшчэ тут, каля старажытнага крыжа, на які малілася столькі пакаленьняў вандроўнікаў! Я залілася сьлязьмі ад зьнявагі. І тады Юрась цьвёрда прамовіў, што я – ягоная жонка, і ён нікому не дазволіць мяне абражаць. Пазьней аказалася, што гэта былі ня проста словы, а план помсты і ўратаваньня майго гонару. Як Юрасю ўдалося ўгаварыць мяне на авантуру – мусіць, я была надта зьнерваваная.... Але я аддала яму свой пашпарт. Назаўтра Юрась пайшоў у сельсавет, ня ведаю, у колькі яму гэта абышлося, але… нас расьпісалі. Увечары мой нечаканы муж зьявіўся да выкладчыцы з нашымі пашпартамі, у якіх стаялі новенькія штампы. Дзеля словаў прабачэньня, якія мая крыўдзіцелька, высахлая да сьвісту старая дзеўка, выціснула з сябе, варта было згаджацца на гульню ў нявесту…

Але гульня зацягвалася. Нас чакала вяртаньне ў горад, вучоба, гаворка з бацькамі… Напачатку гэта было нават весела – бацькі Юрася, «пераварыўшы» навіну, перасялілі да сябе ягоную бабулю, і мы апынуліся ў ейнай кватэры. Як я пасьля зразумела, сваякі майго мужа былі пэўныя, што гэткі маланкавы шлюб мог адбыцца толькі з прычыны цяжарнасьці нявесты. Сваёй маці я нават ня стала нічога паведамляць – абавязкова захацела б зладзіць у нашым мястэчку вясельле. Мы з Юрасём па-сапраўднаму сталі мужам і жонкай, гэта было цудоўна… Для першай шлюбнай ночы купілі пунсовага атласу – прасьціны з казачных ветразяў! А яшчэ Юрась прачытаў, як рэжысёр Параджанаў упрыгожваў пакой для Марыны Уладзі і Уладзіміра Высоцкага – і гэтаксама выклаў усю падлогу апельсінамі, а між іх расставіў запаленыя сьвечкі... Шчасьлівы ўзрост, калі аздобы даюць адчуваньне шчасьця. А яшчэ — воля! Незалежнасьць! Можна ўсю нядзелю валяцца ў ложку і есьці цукеркі. Можна тыдзень складваць нямыты посуд у кошык. Можна ўсю ноч дзе-небудзь блукаць.