Анатоль Бутэвіч - Раскіданае гняздо крывіцкай славы

Крыжаносцы, крыжакі – так называлі членаў Тэўтонскага і Лівонскага духоўна-рыцарскіх ордэнаў у Сярэднявеччы: з-за таго, што на іхнім верхнім адзенні была выява крыжа. Гэтак жа называлі і ўдзельнікаў крыжовых паходаў – рэлігійных войнаў, што вяліся пад апекай каталіцкай царквы заходнееўрапейскімі феадаламі ў ХІ – ХV стагоддзях. Іх называлі яшчэ “змагарамі за веру”.

Мечаносцы – нямецкія рыцары, члены духоўна-рыцарскага Ордэна мечаносцаў, які ў 1202 годзе быў заснаваны рыжскім епіскапам Альбертам. Меў на мэце прымусовую хрысціянізацыю і абарону каталіцкай царквы ў Лівоніі альбо Інфлянтах. Наладжваў крыжовыя паходы супраць славян і балтаў. Афіцыйна называўся Браты воінства Хрыстовага. Мечаносцамі ж рыцараў называлі з-за таго, што на іхніх белых плашчах знаходзіліся выявы мяча і крыжа. Узначальваў ордэн выбраны магістр, рэзідэнцыя якога знаходзілася ў Рызе. У 1236 годзе Ордэн быў разбіты каля сучаснага літоўскага горада Шаўляй. Ягоныя рэшткі ў 1237 годзе аб’ядналіся з Тэўтонскім ордэнам і ўтварылі Лівонскі ордэн.

Ягелоны – каралеўская дынастыя, адгалінаванне Гедымінавічаў, якая панавала ў сярэднявечнай Еўропе амаль два стагоддзі (з 1377 да 1572 года). Паходзіць ад караля польскага і вышэйшага князя літоўскага Уладзіслава ІІ Ягайлы – сын Альгерда і ўнук Гедыміна, і ягонай чацвёртай жонкі Соф’і Гальшанскай. Абое – выхадцы з Вялікага княства Літоўскага, з нашых беларускіх зямель: вялікі князь літоўскі Ягайла меў сваю рэзідэнцыю ў Крэве, Соф’я спачатку жыла ў свайго бацькі Андрэя Іванавіча ў Гальшанскім замку, а пасля ягонай смерці ў свайго дзядзькі князя Сямёна Друцкага ў Друцкім замку. У Княстве іх называлі Ягайлавічамі. На высокіх каралеўскіх пасадах знаходзіліся: у Польшчы – у 1386–1572 гадах, у Вялікім княстве Літоўскім – у 1377, 1401, 1440–1572, у Венгрыі – у 1440–1444, 1490–1526, у Чэхіі – у 1471–1526 гадах.

Пры Ягайлу (у Княстве ў гэты час гаспадаром быў Вітаўт Вялікі) аб’яднаныя землі Княства і Кароны прасціраліся ад мора Чорнага да мора Балтыйскага, а дзяржава лічылася адной з самых моцных у Еўропе. Напрыканцы ХV стагоддзя Ягелоны з’яўляліся прызнанай і паважанай еўрапейскай дынастыяй. Дынастыя спынілася ў 1572 годзе пасля смерці Жыгімонта ІІ Аўгуста.

З роду Ягелонаў былі:

Эльжбета-Баніфацыя – 22.6.1399 – 13.7.1399, дачка Ягайлы і першай ягонай жонкі караля польскага Ядвігі.

Ядвіга – 8.4.1408 – 8.12.1431, дачка Ягайлы і другой ягонай жонкі Ганны Цылейскай.

Уладзіслаў ІІІ Варненьчык – 31.10.1424 – 10.11.1444, старэйшы сын Ягайлы і Соф’і Гальшанскай, кароль польскі ў 1434–1444 гадах, кароль венгерскі Ласла І у 1440–1444 гадах.

Казімір – 16.5.1426 – 2.3.1427, другі сын Ягайлы і Соф’і Гальшанскай.

Казімір ІV Андрэй Ягелончык – 30.11.1427 – 7.6.1492, трэці сын Ягайлы і Соф’і Гальшанскай, вялікі князь літоўскі ў 1440–1492 гадах, кароль польскі Казімір ІV у 1447–1492 гадах.

Уладзіслаў ІІ Ягелончык – 1.3.1456 – 13.3.1516, старэйшы сын Казіміра Андрэя і Эльжбеты Ракушанкі, кароль Чэхіі ў 1471–1516 гадах, Венгрыі Ласла ІІ у 1490–1516 гадах.

Ганна – 23.7.1503 – 27.1.1547, дачка Уладзіслава ІІ Ягелончыка і Ганны, стала апошняй з чэшска-венгерскай лініі Ягелонаў. У 1521 годзе выйшла замуж за Фердынанда Габсбурга – з 1526 года кароль чэшскі і венгерскі, з 1556 – імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі.

Уладзіслаў, Людвік ІІ – 1.7.1506 – 29.8.1526, сын Уладзіслава ІІ Ягелончыка і Ганны, кароль чэшскі і венгерскі (Лаяш ІІ) з 1516 года, загінуў у бітве з туркамі каля Махача, на ім чэшска-венгерская лінія Ягелонаў спынілася.

Ядвіга – 21.9.1457 – 18.2.1502, дачка Казіміра Андрэя і Эльжбеты Ракушанкі.

Казімір Святы – 3.10.1458 – 4.3.1484, другі сын Казіміра Андрэя і Эльжбеты Ракушанкі, кананізаваны як каталіцкі святы ў 1522.

Ян І Ольбрахт – 27.12.1459 – 17.6.1501, трэці сын Казіміра Андрэя і Эльжбеты Ракушанкі, кароль польскі ў 1492–1501 гадах.

Аляксандр Ягелончык – 5.8.1461 – 19.8.1506, чацвёрты сын Казіміра Андрэя і Эльжбеты Ракушанкі, вялікі князь літоўскі ў 1492–1506, кароль польскі ў 1501 – 1506 гадах.

Соф’я – 6.4.1464 – 5.10.1512, дачка Казіміра Андрэя і Эльжбеты Ракушанкі.

Эльжбета – 9.5.1465 – 9.5.1466, дачка Казіміра Андрэя і Эльжбеты Ракушанкі.

Жыгімонт І Стары – 1.1.1467 – 1.4.1548, пяты сын Казіміра Андрэя і Эльжбеты Ракушанкі, вялікі князь літоўскі і кароль польскі ў 1506–1548 гадах.

Ян (Януш) – 8.1.1499 – 18.2.1538, пазашлюбны сын Жыгімонта І Старога і Кацярыны Тэльнічанкі, біскуп віленскі ў 1519–1536, біскуп пазнаньскі ў 1537 – 1538.

Ядвіга – 15.3.1513 – 7.2.1573, дачка Жыгімонта І Старога і Барбары Заполія, у 1535 выйшла замуж за Іяхіма ІІ Гогенцолерна – брандэнбургскага курфюрста.