Іван Сяркоў - Мы – хлопцы жывучыя

Калі вайскоўцы паставілі ў куток карабіны і знялі шынялі, мы з Санькам пераглянуліся. У сяржанта на ўсе грудзі медалёў. Так і звіняць, калі ён ходзіць па хаце.

Нам сяржант вельмі спадабаўся, а мы яму, напэўна, яшчэ больш.

– Ну як, хлопцы, ваюецца? – пацікавіўся ён, сядаючы побач з намі каля грубкі.– Га?

– Ды ваююць нячысцікі,– адказала за нас бабка. – Бацькоў дома няма, на вайне, дык ім воля. Я тут адна вось з гэтымі антыхрыстамі,– паказала яна на нас з Глыжкам, а потым і на Саньку, – а ў гэтага маці ёсць, дык яму і маці – не ўказ.

Сяржант, відаць, дзядзька свойскі. Бабцы ён спачувальна паківаў галавой, а калі яна адвярнулася, падміргнуў нам адным вокам. I мы зразумелі так, што ён за нас, ды толькі з бабкай адносін псаваць не хоча. Таму, відаць, і гаворку такую завёў:

– Не па-гвардзейску ў вас, хлопцы, выходзіць, калі так. Выходзіць, хлопцы, што вы свайго камандавання не слухаецеся. Не думаў я.

Тут нават мурзаты Глыжка заўсміхаўся. Наша бабка – камандаванне. Генерал у латанай спадніцы і зашмальцаваным фартусе. А нос у сажы. Спачатку рукамі бралася за чыгунок, потым – за нос.

– Павучы іх, павучы, чалавеча, – папрасіла бабка сяржанта. Яна вельмі любіць, калі салдаты вучаць нас добраму, і заўсёды іх просіць аб гэтым. А нядобраму, як яна лічыць, мы і самі навучымся.

– Разбяромся, – паабяцаў сяржант, сцягваючы з ног боты, і зноў падміргнуў нам, як сваім. На гімнасцёрцы ў яго некалькі чырвоных нашывак. Мы ўпершыню такія бачым. Мабыць, гэта за падбітыя танкі. Колькі танкаў падбіў, столькі нашывак.

– Не, хлопцы, – пакруціў сяржант галавой, – не ўгадалі. Гэта за раненні.

Мы з Санькам вачамі пералічылі тыя нашыўкі і паглядзелі адзін на аднаго. Шэсць штук. Ну і народ у нас! Жывучы. Месца на ім жывога няма, і хоць бы што.

Мне закарцела даведацца: ці гэта толькі вайскоўцам даюць такія нашыўкі, ці могуць і Саньку даць.

Сяржант недаверліва паглядзеў на майго прыяцеля.

– А яму за што?

– Як гэта за што? Няхай паглядзіць.

Санька з ахвотай задраў кашулю, і салдаты з павагай паглядзелі на яго худую спіну, на якой выпіраюць лапаткі і можна пералічыць усе рэбры і пазванкі. Сінявата-белая скура распісана агністымі рубцамі.

– Гэта ў яго пісталет на спіне, – растлумачыла салдатам бабка, але тыя нічога не зразумелі, і давялося ўмяшацца мне.

Ніякага пісталета ў Санькі на спіне няма. Гэта немцы яго так білі. Мы хацелі ісці ў партызаны, знайшлі тры гранаты, а пісталетаў нідзе знайсці не маглі. Тады Санька ўкраў адзін у афіцэра, які жыў у іхняй хаце. А яго злавілі.

– Адным словам, нарабіў бяды і сабе, і матцы, – перабіла мяне бабка. – Тая аж пасівела, бедная. Партызаны знайшліся!

Але, нягледзячы на бабульчыну зняважлівую заўвагу наконт нашай партызанскай вартасці, Санькаў аўтарытэт вырас на вачах. Яшчэ раз паглядзеўшы на голую спіну, сяржант сур’ёзна сказаў:

– А нашыўку могуць даць… Баявыя раны. I, крыху падумаўшы, дадаў:

– Э-э, ды што тут доўга чакаць! Назарэнка, у цябе там знойдзецца чырвоны шматок?

Той, каго назвалі Назарэнкам, даволі ўжо немалады і, відаць, руплівы дзядзька пачаў корпацца ў сваім рэчавым мяшку, перакладваючы з месца на месца мыла, дратву, новую пару ануч… Знайшоўся там і шматок чырвонай матэрыі. Назарэнка сам адрэзаў ад яго колькі трэба і на нашых вачах зрабіў нашыўку – цот у цот, як у сяржанта.

Санька засаромеўся, расчыванеўся і пачаў аднеквацца, маўляў, ён нічога не хоча, але, калі салдат паклікаў яго да сябе, усё ж такі падышоў.

– Ну во… Бачыш, як добра? – спытаў сяржант, калі Назарэнка перакусіў нітку і павярнуў Саньку тварам да хаты.

I нават бабка сказала:

– Дарагая рэч. Цяпер ёй цаны няма, – і цяжка ўздыхнула.

Бабка глядзела не на нашыўку, а на іголку, якую салдат збіраўся ўторкнуць у сваю шапку. I ўторкнуў бы, і схаваў бы, калі б бабка не ўздыхнула яшчэ раз. Не ўздыхнула, а ледзь не прастагнала. I іголка з зеленаватай салдацкай ніткай апынулася ў бабульчыных руках.

– На, гаспадынька, карыстайся, – велікадушна махнуў рукой Назарэнка, і бабка аж пасвятлела.

Цяпер усім добра: у Санькі – нашыўка, у бабкі – іголка. Адно мне крыўдна: сяджу – і нікому да мяне справы няма. Санькава доблесць усім зацьміла вочы.

I толькі калі Назарэнка сеў на сваё месца каля грубкі, сяржант звярнуў увагу і на мяне.

– А цябе як завуць? – пацікавіўся ён.

– Іван.

– Малайчына, – пахваліў сяржант, быццам гэта я сам сябе хрысціў.– Правільнае імя. Іван – гэта Іван. Сіла.

I хоць такая пахвала – не чырвоная нашыўка, у мяне крыху лягчэй стала на душы. Асабліва калі пайшлі розныя гісторыі. А з тых гісторый, якія салдаты расказваюць, перабіваючы адзін другога, выходзіць так, што куды ні кінь – Іван і больш цягавіты, і больш працавіты, і больш жывучы, і хітрэйшы, і разумнейшы за фрыца. Яго толькі раззлаваць цяжка, бо душа ў яго добрая, але калі ўжо раззлуецца, то дасць дык дасць. Не панясеш.