Владимир Машков - Паміж А і Б

Але дом старога аказаўся зусім не змрочным, а жоўценькім, нібы птушыны дамок. Надпісу “Асцярожна, злы сабака” на весніцах не было. Вось, падумаў я, хавае дзед сабаку.

Я штурхнуў весніцы, яны былі не замкнёны. Заходзіць баяўся і крыкнуў на ўвесь двор: “Дабрыдзень!”

Маўчанне. Сабака не брэша. Я зрабіў крок, другі, і яшчэ гучней загарлаў:

— Дабрыдзень!

Цішыня. Тады я смялей пачаў прасоўвацца наперад. Ішоў я крадком, раз-пораз азіраўся.

І знячэўку:

— Стой! куды ідзеш?

Я зірнуў у бок, адкуль раздаўся выкрык. На лавачцы сядзеў стары — сівы вожык валасоў, сівыя шчотачкі броваў, а твар румяны, зусім малады. Ён чысціў ружжо.

— Ну? — прабасіў стары.

Я не адказваў — неадрыўна пазіраў на ружжо. Гэта была сапраўдная паляўнічая двухстволка. Нарэшце я апамятаўся.

— Добры дзень! — пакланіўся я.

— Добры дзень. Чаго з’явіўся?

Голас старога быў грозны. Я адразу згадаў усё, што казаў мне пра яго Мішка Зайцаў. Вось дурань, зноў увязаўся ў гісторыю! Але трэба выкручвацца. Разважаць няма калі.

— Нашпіянерскіатрадпросіцьвасрасказацьякімвыбылігероему грамадзянскую вайну! — Я выпаліў гэтую доўгую фразу на адным дыханні.

— Маніш, ха-ха! А можа, і не маніш? А чаго ж ты краўся па двары, нібы злодзей? — Стары прыжмурыўся.

— А чаго ў вас красці? — спакойна сказаў я. — Яблыкаў яшчэ няма.

Стары зарагатаў, і сівыя шчотачкі броваў заскакалі над вясёлымі вачыма.

— Верная праўда. А ўвосень заявішся да мяне?

Я дыпламатычна прамаўчаў. Стары насупіўся.

— Вось моладзь пайшла. Ты зайдзі да мяне і папрасі яблыкаў. Хіба я табе не дам — і антонаўкі дам, і апорту не пашкадую. А то лезуць напралом, галіны ломяць, акрамя шкоды, ніякай карысці не прыносяць. Ну, сядай, калі так, госцем будзеш. — Дзядуля пасунуўся, і я сеў побач з ім на лаўку.

— Вось восенню мінулай адзін, накшталт цябе, таксама ўсялякае гаварыў: “наш піянерскі атрад”, і “мы будзем радыя”, ды падобнае. А калі я адлучыўся, каб самаварчык паставіць, чайком госця дарагога пачаставаць, ён, такі-сякі госць дарагі, у гэты час яблыню — самую маю любімую — дарэшты абабраў. І толькі яго бачылі.

Я адразу сцяміў, што дзядуля на Мішку скардзіўся. Ага! Дык вось дзе сабака зарыты! Вось чаму Мішка так пра мяне клапаціўся! Ну, пачакай, падумаў я. Ты сваё атрымаеш — і за мяне, і за дзядулю.

Я весела ўсміхнуўся старому.

— Я ніколі і ні да каго ў сады не лазіў.

— Праўда? — ухмыльнуўся дзед. — Гэта добра. Ты да мяне не лазь, таму што я табе ад душы цэлы кош дам. — Стары нахіліўся да самага майго вуха. — І які гэта ты хлопец, што ні разу ў чужыя сады не лазіў?

Дзед падміргнуў. Ён мне стаў падабацца.

— Так, значыць, хочаце пачуць, якім я быў у грамадзянскую вайну?

— Вельмі хочам, — сказаў я. Як вы на конях несліся і белякоў на ўсім скаку секлі? — Я пачаў размахваць рукамі, паказваючы, як сякуць белякоў.

— У пяхоце я быў, хлопец. Дакладней, у артылерыі. А ўваходзіла наша артылерыя ў Чапаеўскую дывізію. — Сівыя шчотачкі броваў ганарліва тапырыліся над вачыма, што раптам зрабіліся маладымі.

Я нават ахнуў.

— Вы бачылі Чапаева?

Стары абурана фыркнуў.

— Васілія Іваныча? Амаль кожны дзень бачыў — і ў баі бачыў, цяжкім, гарачым, і за сталом з ім сядзеў, і як спявае чуў.

Ужо позна ўвечары, папіўшы чаю з мёдам, я пайшоў ад хлебасольнага Афанасія Міхайлавіча.

Стары выйшаў на ганак правесці. І я нарэшце насмеліўся:

— А дзе ваш сабака, Афанасій Міхайлавіч?

Стары задумліва пакруціў свае пышныя бровы, як некаторыя круцяць вусы.

— Няма ў мяне сабакі. А без сабакі на паляванні, сам разумееш, як без ружжа. Сябры абяцаюць дабыць пародзістае шчанё…

Уначы мне снілася, як ляцяць бясшумна на конях вершнікі. А наперадзе ўсіх — сам Чапаеў, а побач — Афанасій Міхайлавіч. Толькі ён вельмі малады. А бровы яшчэ чорныя, смаляныя, і на мяне падобны!

А вершнікі ўсё бліжэй. Але гэта ж я побач з Чапаевым! Ура!

Раніцай у школе мяне абступілі таварышы.

— Ну, як?

— Выдатны стары, — сказаў я. — І зусім не шкодны. Сёння пасля ўрокаў ён прыйдзе да нас. Рыхтуйцеся да сустрэчы.

— Малайчына, Валерый, — паціснуў мне руку Віцька Мелюх, — выдатна справіўся з даручэннем. А ў 6 “А” гаварылі, што ты разгільдзяй.

Я махнуў рукой. Што пра мяне добрага могуць сказаць у маім былым класе? Нічога, канешне.

Мішка Зайцаў стараўся не трапляць мне на вочы, а як толькі звінеў званок, ціхутка знікаў з класа першым.

Але пасля чацвёртага ўрока я яго ўсё-такі злавіў у калідоры і прыціснуў да сценкі.