Генрих Белль - Бiльярд а палове дзесятай (на белорусском языке)

Я разглядаў iх, сваiх статыстаў, i прыслухоўваўся да iхнiх слоў; я рысаваў шэрагi крэслаў, шэрагi столiкаў i кельнерскi балет; без дваццацi адзiнаццаць я запатрабаваў рахунак; сума была меншая, чым я думаў; я вырашыў паказаць сябе "шчодрым, але ў меру" - пра гэта я недзе вычытаў i падумаў сабе, што гэта добрая формула. Я адчуваў стому, калi выходзiў з кавярнi, i мяне праводзiлi паклонамi кельнер i служкi; я ўзнагародзiў кельнеравы вусны, ад якiх пачаў iснаваць мой мiф, дадатковымi пяццюдзесяццю пфенiгамi "на чай"; а тыя ўсе вывучалi мяне з ног да галавы, калi я пакiдаў кавярню; яны не падазравалi, што я салiст: стройнаю хадою, эластычнымi крокамi я iшоў памiж тых шэрагаў столiкаў i крэслаў, паказваў iм сваю асобу такою, якою яны хацелi мяне бачыць: мастаком у вялiкiм чорным капелюшы, чалавекам малога росту, зграбным, якому на выгляд не дасi больш за дваццаць пяць, з неакрэсленым адбiткам вясковасцi на твары, але ўпэўненым у сабе. Яшчэ дзесяць пфенiгаў хлопцу, якi адчынiў перада мною дзверы.

Усяго паўтары хвiлiны дарогi адтуль да гэтага дома - Модэстгасэ, 7. Практыканты, грузавiкi, манашкi: рух на вулiцы; цi ў браме дома нумар сем напраўду пахла друкарскай фарбаю? Машыны, нiбы карабельныя механiзмы, рухалi сваiмi жалезнымi часткамi туды-сюды, сюды-туды; будаўнiчыя паперы друкавалiся на белай паперы; парцье зняў перада мною шапку: "Пан архiтэктар? Рэчы ўжо наверсе". Грошы "на чай", увапхнутыя ў чырвоную лапу. "Заўсёды гатовы служыць вам, пане лейтэнант". Грымаса. "Ага, тут ужо было двое паноў, якiя хочуць далучыць Вас да тутэйшага клуба афiцэраў-рэзервiстаў".

Я зноў убачыў будучыню выразней за сённяшнi дзень, якi знiкаў недзе ў змроку ў тую самую хвiлю, калi ён здзяйсняўся; у мяне перад вачыма паявiўся неахайны парцье, якога абступалi рэпарцёры; буйныя загалоўкi ў газетах: "Малады архiтэктар перамог у конкурсе карыфеяў гэтай прафесii!" Парцье з ахвотай тлумачыць рэпарцёрам: "Ён? Паверце, панове, для яго не iснуе нiчога, апроч працы. Ранiцой а восьмай ходзiць да цiхай iмшы ў Святы Севярын, снедае ў Кронэравай кавярнi, недзе да паловы адзiнаццатай; ад паловы адзiнаццатай да пяцi выходзiць з рабочага кабiнета; нiкога не прымае; жыве там наверсе ў сябе - можаце смяяцца, панове - на адным гарохавым супе, якi ён сам сабе гатуе; старая мацi дасылае яму гарох i сала, нават цыбулю. Ад пятай да шостай праходка па горадзе; з паловы сёмай да паловы восьмай партыя ў бiльярд у гатэлi "Прынц Генрых", у клубе афiцэраў-рэзервiстаў. Дзяўчаты? Пра гэта нiчога не ведаю. Штопятнiцы ўвечары бярэ ўдзел у рэпетыцыях хору "Нямецкай Суполкi Аматараў Спеваў". Кронэравы кельнеры таксама кладуць у кiшэнь "на чай" - за iнфармацыю.

- Сыр з папрыкай? Вельмi цiкава. Нават за снеданнем рысуе як апантаны?

Пазней у думках я часцяком вяртаўся да дня майго прыезду, чуў пошчак капытоў па бруку, бачыў гатэльных служак, як яны перасоўваюць валiзы, бачыў жанчыну ў вэлюме i ружовым капелюшы, чытаў плакат: "Тым, хто iдзе ў войска, раю...", слухаў свой смех; з каго я смяяўся, з чаго складаўся гэты смех? Я бачыў iх шторанiцы, калi пасля iмшы выходзiў па карэспандэнцыю i газеты; бачыў уланаў, што ехалi на пляц да практыкаванняў у паўночную частку горада; шторанiцы прыгадваў нянавiсць свайго бацькi да коней i афiцэраў, калi аддаляўся пошчак падковаў: эскадрон уланаў рыхтаваўся да рэпетыцый кавалерыйскiх атак альбо да разведвальных вылазак - iмчаў, уздымаючы вялiкае воблака пылу; гукi трубы выцiскалi слёзы з вачэй ветэранаў, якiя спынялiся на вулiцы; але я думаў пра бацьку; сэрцы кавалерыстаў, i сэрца парцье таксама, тахкалi часцей; дзяўчаты з хустачкамi ператваралiся ў жывыя вобразы, ахалоджвалi ў ранiшнiм паветры грудзi, гатовыя несцi суцяшэнне; а ў тую хвiлю парцье ўручаў мне пасылку ад мацi: гарох, сала, цыбулю i блаславенне; маё сэрца не бiлася часцей, калi ў мяне перад вачыма праязджаў кавалерыйскi эскадрон.

Я пiсаў мацi лiсты, у якiх заклiкаў яе не прыязджаць; я не хацеў далучаць яе да грона статыстаў; пазней, пазней, калi гульня набыла размах, я дазволiў ёй прыехаць; яна была невысокага росту, зграбная i цёмнавалосая, як я; жыццё яе праходзiла памiж могiлкамi i касцёлам, а твар i ўся яе постаць падышлi занадта добра да гэтай гульнi; яна нiколi не хацела браць у мяне грошай; аднае залатой манеты ў месяц ёй хапала на суп i на хлеб, на дзесяцiпфенiгавае ахвяраванне царкве штонядзелi i аднапфенiгавае - у звычайныя днi; "прыязджай пазней", пiсаў я - але пазней стала запозна: яе магiла з'явiлася побач з магiламi бацькi, Шарлоты, Маўрыцыя - нiколi больш не ўбачыла яна таго, чый адрас штотыдзень надпiсвала на канверце: "Модэстгасэ, 7. Генрых Фэмель"; мне было боязна перад мудрасцю яе пагляду, перад тым непрадбачаным, што маглi вымавiць яе вусны: "Дзеля чаго? Дзеля грошай цi пашаны; каб служыць Госпаду цi людзям?" Мне было боязна перад катэхiзiсам яе пытанняў, адказы на якiя вымагалi адно што iх пераўтварэння ў сцвярджальныя сказы, дзе на канцы стаiць кропка, а не пытальнiк. Я не ведаў, дзеля чаго... Toе, што я хадзiў у царкву, не было аблудай, не належала да маёй гульнi, хоць магло быць прыпiсана ёй; мая гульня пачыналася толькi ў кавярнi Кронэра, доўжылася да паловы адзiнаццатай, а пасля пятай вечара працягвалася зноў, каб скончыцца а дзесятай; пра бацьку мне было думаць лягчэй, калi ўланы ўжо знiклi за Мадэставай брамай, а шарманшчыкi пачыкiльгiкалi ў бок прадмесця; яны хацелi быць там досыць рана, каб зайграць самотным хатнiм гаспадыням i пакаёўкам на суцеху: "Дзяннiца, дзяннiца..."; пад вечар яны вярталiся ў горад, каб вячэрнюю меланхолiю размяняць на звонкую манету: "Ганнамарыя, Розмарыя", а на другiм баку вулiцы Грэц якраз падвешваў дзiка перад дзвярыма ў краму, свежая кроў цёмнымi кроплямi сцякала на асфальт; абапал дзiка вiселi фазаны, курапаткi, зайцы; мяккае пер'е, пакорлiвая заячая поўсць аздаблялi вялiзнае цела дзiка; шторанiцы Грэц вывешваў сваю забiтую жывёлу - заўсёды так, каб публiка бачыла iх раны; заечае бруха, галубiныя грудзi, распаласаваны бок дзiка; кроў павiнны былi бачыць усе; фраў Грэц сваiмi ружовымi далонямi раскладвала кавалкi пячонкi сярод грудак грыбоў; iкра, пакладзеная на кускi лёду, паблiсквала на фоне вялiзных скрынак; лангусты, фiялетавыя, як добра абпаленая цэгла, звiвалiся, рухалiся, аслеплыя, натыкаючыся на шкло ў шырокiх i нiзкiх акварыумах, чакалi ўмелых рук гаспадыняў, чакалi сёмага, дзевятага, дзесятага, адзiнаццатага верасня 1907 года; толькi восьмага, пятнаццатага i дваццаць другога верасня, у нядзелю, фасад Грэцавай крамы не быў у крывi, бачыў я забiтую жывёлу i ў 1908, i ў 1909 гадах - толькi ў гадах, калi панавала найвышэйшая сiла, яе не было, - а так я бачыў яе заўсёды, пяцьдзесят адзiн год запар; бачу яе цяпер, калi апоўднi ў суботу ўмелыя рукi гаспадыняў вышукваюць астатнiя прысмакi да нядзельнага абеду.