Стефан Гайм - Агасфэр (Вечны Жыд) (на белорусском языке)

Як заўсёды з найлепшымi прывiтаннямi

Ваш

Ёханаан Лёйхтэнтрагер

Hebrew University

Jerusalem

РАЗЬДЗЕЛ ШАСНАЦЦАТЫ

У якiм магiстр Паўль разьвiвае праведны план навароту зацятых жыдоў i дадаткова паказваецца, якую вялiкую долю ў каханьнi мае фантазiя

Доктар Марцiнус Лютэр сказаў аднойчы: добра, што Бог увёў шлюб, iнакш бацькi ня мелi б клопату за дзяцей, хатняя гаспадарка запусьцелася б, развалiлася; тое самае й з палiцыяй i сьвецкiмi ўладамi, падобна занядбалася б i рэлiгiя; такiм чынам усё пайшло б на глум, i ў сьвеце настала б пустэча й дзiкасьць.

Гэтае выказваньне зноў i зноў прыходзiць у галаву магiстру фон Айцэну, калi ён глядзiць на дзеву Барбару Штэдэр, якая так верна чакала яго, гэтаксама й iншыя выслоўi таго ж самага зьместу й сэнсу; i гэтак жа яму мог спатрэбiцца й пасаг, якi тата Штэдэр, карабельны маклер i падрадчык, адпiсвае за дачкою, бо яго доля спадчыны свайго роднага бацькi пакуль што закладзена ў гешэфт i мала чаго дае, а ў спадзяванай парафii адмаўляе гер галоўны пастар Эпiнус, усё яшчэ напалоханы жыдам каля сьмяротнага ложка; канечне, пры выпадку ён можа заскочыць у сьв. Якава альбо Марыю Магдалену ў якасьцi падсобнага прапаведнiка, але гэта не напаўняе нi кашалька, нi сэрца, якое iмкнецца да вышэйшага.

- Ах, Ганс, - кажа ён свайму прыяцелю Лёйхтэнтрагеру, калi яны ўвечары заселi ў "Залатым якары", - дзева Барбара будзе то бялець, то чырванець, убачыўшы мяне, i хацела б за мяне й толькi чакае, калi я закiну слова мацi й бацьку, яно й грошай не бракавацьме, я пэўны, стары тысячы каштуе ў золаце, амаль без даўгоў i мае долю ў многiх караблях у гандлi з Расеяй; але чым больш думаю, што ўсё сваё жыцьцё я мушу ляжаць каля яе, мацаць яе й шпокаць, тым больш мне здаецца, што не патраплю ўздатнiцца на тое, што павiнен рабiць мужчына з даверанай яму жонкай, бо ўсе мае помыслы зусiм з другою, але яна з тым зачуханым жыдком i для мяне прапала.

- Ведаю, ведаю, - кажа прыяцель, бавячыся сваiм ножыкам, ставячы яго кончыкам ляза на стол i падушачкай указальнага пальца лёгка нацiскаючы на канец тронкi, прымушаючы каралавую бабку павольна паварочвацца вакол сябе, пакуль магiстру ў галаве не закруцiла. - Але адкуль ты ведаеш, што дзева Барбара ня дасьць рады твайму клопату, не разьвее яго? Бог стварыў жанчын, будзь яны высокiя цi нiзкiя, тоўстыя цi кашчавыя, гладкiя цi вiсласкурыя, усiх з аднолькавай дзiркай i для аднолькавых мэт.

- Ах, Ганс, - кажа Айцэн i зноў зьдзiўляецца, што Лёйхтэнтрагер ўсё яшчэ ўпраўляецца ў Гамбургу хто яго ведае зь якiмi гешэфтамi, - я ж зьняў пробу, па ўсёй сумленнасьцi, зразумела, але дзева была сухая i пляскатая, як дошка, i халодная, як крыга, i ўсё толькi стагнала, быццам ад страху, i шчамiла заднiцу, быццам баялася, каб я не запусьцiў туды тузiн мышэй; i тое нямногае, што я меў на яе, зусiм прайшло, i такi ў яе быў востры нос, i такiя былi сухiя губы, а ў самой, дзе ў iншае цыцкi - як грыфельная таблiца. I я мусiў сказаць бацькам, што хацеў бы крыху счакаць, занадта ж нядоўга прайшло, як памёр бацька, i сэрца маё пры ўсiм каханьнi да дзевы, яшчэ поўнае скрухi й жалю.

Лёйхтэнтаргер задумлiва пачэсвае гарбок.

- Нiчога, прыйдзе час, i пойдзеш пад чапец, Паўль, - кажа, - бо ва ўсiм павiнен быць свой лад i парадак, а сьвятар бяз бабы гэта як пастух бяз кiя, самага галоўнага бракуе; а як што ты паклiканы на вялiкае, сьпярша ў тваiм родным горадзе, а пасьля вышэй i далей, дык мы павiнны будзем памазгаваць, як табе й тваёй дзеве ў гэтых штуках нейкай рады даць.

Такiя прадказаньнi з вуснаў прыяцеля радуюць дух i асьвяжаюць душу, асаблiва ж таму, што Айцэн прыгадвае, як тады ў Вiтэнбэргу Лёйхтэнтрагер напрарочыў, што яго будуць экзаменаваць па анёлах, i ўсё спраўдзiлася. Тут ужо толькi згаджайся, калi сябар прапануе: сустрэцца ў нядзелю папалуднi, калi надвор'е паспрыяе, на сумесным шпацыры ўздоўж Райхенштрас i Альстэра, дзе сябар Лёйхтэнтрагер учынiць дзеве агледзiны й, можа, нават зробiць на яе ўплыў на карысьць сябру Айцэну, натуральна, i бяз жоднай iншай мэты; магчыма, кажа Лёйхтэнтрагер, ён прыхопiць каго-небудзь яшчэ з сабою, скажам, даму, якая сваёй iстотай i вопытам уздольнiцца даць дзеве сякiя-такiя парады й расклеiць ёй рот.

Айцэну адразу горача робiцца, але ён не адважваецца спадзявацца, на што вельмi хоча спадзявацца, i таму выганяе панадны той вобраз з сэрца i ўжо на другi дзень iдзе ў Штэдэраў дом перадаць дзеве запрашэньне, што апошнюю дужа хвалюе, i ў найярчэйшых фарбах апiсаць ёй свайго прыяцеля, якi ён разумны й знаходлiвы, якi заможны й нават не сказаць каб несымпатычны зь яго востра паднятымi брывамi й бародкай-эспаньёлкай; нават горбiка ён мудра не маскiруе гэтаксама як i кульгавую нагу, але падкрэсьлiвае, што менавiта гэта ўсё дадае геру Лёйхтэнтрагеру своеасаблiвага шарму, з прычыны чаго нярэдка дамы потайкам кладуць на яго вока, як, напрыклад, дзьве цi тое тры паненкi Мiхаэлiса ў Магдэбургу, Лiзбэт i Юта, дочкi гера саборнага прапаведнiка, i разам з тым думае, колькi вэрхалу было б у таго ў мазгах, калi б i дзева Барбара не засталася беспачуцьцёвая да ягонага сябра.