Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

- Лепш рому, - сказала яна. - Мне таксама хочацца пакаштаваць.

- Добра, - адказаў я. - Але не гэтага. Гэты напачатак занадта цяжкi... Прынясi кактэйль "бакардзi", - крыкнуў я Фрэду.

Фрэд прынёс келiхi. Да кактэйля ён падаў салёны мiндаль i смажаныя зярняты кавы.

- Пакiнь тут бутэльку, - сказаў я.

Паступова ўсё набыло адчувальнасць i бляск. Знiкла няўпэўненасць, словы нараджалiся самi, i я больш не звяртаў увагi на тое, што гавару. Я пiў i адчуваў, як мяне накрывае вялiкая мяккая хваля, як пустая шарая гадзiна напаўняецца вобразамi i, нiбы ў казцы, над абыякавымi шэрымi ўчасткамi быцця з'яўляецца бязгучны шэраг летуценняў. Сцены бара расхiнулiся, i ўжо гэта быў не бар, а куток свету, прытулак, паўзмрочны акоп, вакол якога грымела адвечная бiтва хаосу i дзе мы бяспечна сядзелi, прыгнаныя загадкавым ветрам змяркання. Дзяўчына скурчылася ў сваiм крэсле, чужая i таямнiчая, як занесеная сюды з другога жыцця. Я чуў, што нешта гавару, але здавалася, што гавару не я, а нехта iншы, той, кiм я хацеў бы стаць. Словы ўжо не адпавядалi думкам, яны зрушвалiся, яны пранiкалi ў iншыя, больш стракатыя сферы, чым тыя, у якiх адбывалiся дробныя падзеi майго жыцця. Я ведаў, што яны ўжо не былi праўдзiвыя, што яны - выдумка i хлусня, але мне было ўсё роўна - праўда безуцешная i бляклая, i толькi пачуццё i адбiткi мары - жыццё...

На медзi бара адбiвалася святло. Час ад часу Валянцiн падымаў чарку i мармытаў сабе пад нос дату. За сцяной прыглушана шумела вулiца. Гул машын напамiнаў крыкi драпежных птушак. Вулiца ўрывалася ў пакой, калi хто-небудзь адчыняў дзверы. Яна ўскрыквала, як зайздрослiвая сварлiвая старая кабета.

Ужо сцямнела, калi я праводзiў Патрыцыю Хольман дадому. Я паволi вяртаўся. Раптам я адчуў сябе адзiнокiм i пустым. Церусiў дробны дожджык. Я прыпынiўся каля вiтрыны. Цяпер я заўважыў, што выпiў зашмат. Не таму, што я хiстаўся... я адчуваў гэта выразна.

Мне раптам зрабiлася невыносна горача. Я расшпiлiў плашч i ссунуў капялюш на патылiцу. Чорт! Зноў я завёўся. Што я ёй наплёў? Я не адважваўся нават прыпамiнаць. Я ўжо нiчога не памятаў, гэта было горш за ўсё. Тут, аднаму, на халоднай вулiцы, дзе гулi аўтобусы, усё выглядала зусiм iнакш, чым у паўзмроку бара. Я праклiнаў сябе. Зайздроснае ўражанне, пэўна, вынесла ад мяне дзяўчына! Ёй жа, пэўна, кiнулася ў вочы. Сама ж яна амаль нiчога не пiла. На развiтанне яна так дзiўна паглядзела на мяне...

Божа лiтасцiвы! Я павярнуўся i сутыкнуўся з тоўстым нiзенькiм чалавекам.

- Ну! - сказаў я раз'юшана.

- Разуйце свае глядзелкi, вы - казёл набiты! - брахнуў ён.

Я ўтаропiўся ў яго.

- Мусiць, даўно людзей не бачылi, цi што? - гаўкаў ён.

Ён мне трапiў пад гарачую руку.

- Людзей бачыў, - сказаў я, - а вось пiўных бочак на шпацыры - не.

Таўстун не мог апамятацца. Ён стаяў i надзiмаўся.

- Ведаеце што? - зашыпеў ён. - Ваша месца ў звярынцы. Летуценным кенгуру няма чаго рабiць на вулiцы.

Я зразумеў, што перада мной майстар высокага класа ў лаянцы. Трэба было, нягледзячы на дрэнны настрой, зберагчы гонар.

- Кацiся сваёй сцежкай, псiхiчны неданосак, - сказаў я i ўзняў руку для благаславення.

Ён не звярнуў увагi на маю прапанову.

- Каб табе мазгi залiлi бетонам, засохлая малпа! - брахаў ён.

Я адказаў яму "плоскаступнёвым вылюдкам". Ён мяне абазваў папугаем, а я яго беспрацоўным мыйшчыкам нябожчыкаў. Тады ён, ужо паважлiва, ахарактарызаваў мяне як каравячую галаву, што хворая на рак. А я, ужо жадаючы скончыць лаянку, назваў яго бадзяжнымi могiлкамi бiфштэксаў. Яго твар раптам праяснiўся.

- Могiлкi бiфштэксаў - гэта добра, - сказаў ён. - Яшчэ не чуў. Бяру ў свой рэпертуар. Бывай! - Ён прыўзняў капялюш, i мы з узаемнай павагай разышлiся.

Лаянка мяне ўзбадзёрыла. Але злосць засталася. Калi я стаў цверазець, яна нават узмацнiлася. Я здаваўся сабе выкручаным мокрым ручнiком. Але паступова злосць пераходзiла i на дзяўчыну. Яна была прычынай, што я напiўся. Я наставiў каўнер. Няхай яна думае пра мяне, што хоча, мне цяпер усё роўна. Ва ўсякiм разе адразу зразумела, з кiм мае справу. А як па мне - няхай усё iдзе да д'ябла: што было, тое было. Нiчога не зменiш. Магчыма, нават i лепш.

Я вярнуўся ў бар i набраўся да чорцiкаў...

IV

Надвор'е стала цёплае i вiльготнае, некалькi дзён запар iшоў дождж. Потым праяснiлася, пачало прыпякаць сонца, i калi я ў пятнiцу ранiцай прыйшоў у майстэрню, я ўбачыў у двары Мацiльду Штос, якая стаяла з венiкам пад пахай. Твар у яе быў як у расчуленага кракадзiла.

- Ну, паглядзiце, пан Локамп, якое хараство! Гэта ж проста цуд!

Я спынiўся як зачараваны. Старая слiўка каля заправачнай калонкi за ноч расцвiла.