Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

Я заўважыў, што ён ужо шмат выпiў. Цяпер ён з адсутна-задумлiвым позiркам сядзеў у кутку. Я памахаў рукой.

- Салют, Валянцiн.

Ён зiрнуў i кiўнуў.

- Салют, Робi!

Мы селi ў кутку. Падышоў бармен.

- Што вып'ем? - спытаў я дзяўчыну.

- Мусiць, марцiнi, - адказала яна. - Сухога марцiнi.

- У гэтым Фрэд спецыялiст, - сказаў я.

Фрэд дазволiў сабе ўсмешку.

- Мне, як заўсёды, - сказаў я.

У бары панавалi прахалода i паўзмрок. Пахла разлiтым джынам i каньяком. Гэты востры водар напамiнаў пах ядлоўцу i хлеба. Пад столлю вiсеў драўляны макет паруснiка. Сцяну за стойкай упрыгожвала медная чаканка. Няяркае святло люстры стварала на ёй чырвоныя водблескi, як быццам у iм адлюстроўваўся падземны агонь. Гарэлi толькi дзве лямпачкi ў маленькiх каваных бра - адна каля Валянцiна i адна каля нас. На iх былi жоўтыя папяровыя абажуры, зробленыя са старых геаграфiчных карт - вузкiя, асвечаныя часткi свету.

Я быў крыху збянтэжаны i не ведаў, з чаго пачаць размову. Я ж увогуле не ведаў гэтай дзяўчыны i чым больш глядзеў на яе, тым больш чужой яна мне здавалася. Я даўно ўжо нi з кiм так не сядзеў, я страцiў навык. Больш практыкi ў мяне было ў абыходжаннi з мужчынамi. Там, у кавярнi, для мяне было зашмат шуму, а цяпер, тут, раптам здалося занадта цiха. Кожнае слова дзякуючы цiшынi набывала такую важкасць, што цяжка было размаўляць нязмушана. Мне ўжо здавалася, што лепш было б вярнуцца ў кавярню.

Фрэд прынёс чаркi. Мы выпiлi. Ром быў моцны i свежы. У яго быў смак сонца. Гэты было якраз тое, што ўтрымлiвала. Я выпiў чарку i адразу зноў аддаў яе Фрэду.

- Вам тут падабаецца? - спытаў я.

Дзяўчына кiўнула.

- Лепш, чым у той кавярнi?

- Я ненавiджу кавярнi, - сказала яна.

- Чаму ж менавiта там мы павiнны былi сустрэцца? - спытаў я здзiўлена.

- Не ведаю. - Яна зняла шапачку. - Iншае не прыйшло ў галаву.

- Тым лепш, што вам тут падабаецца. Мы часта бываем тут. Вечарам тут амаль што наш дом.

Яна засмяялася.

- Цi не сумна гэта?

- Не, - сказаў я. - Адпавядае часу.

Фрэд прынёс мне другую чарку. Ён паклаў на стол у дадатак зялёную "гавану".

- Ад пана Хаўзера.

Валянцiн кiўнуў са свайго кутка i падняў чарку.

- 31 лiпеня 17-га года, Робi, - сказаў ён, запiнаючыся.

Я кiўнуў яму i падняў чарку ў адказ.

Яму заўсёды хацелася пiць за чыёсьцi здароўе. Бывала, што вечарам я сустракаў яго, калi ён пiў да месяца або да бярозавага куста каля вясковага шынка. А потым ён прыпамiнаў якiсьцi дзень з акопнага жыцця, калi было асаблiва цяжка, i быў удзячны за тое, што выжыў i можа сядзець тут.

- Гэта мой сябра, - сказаў я дзяўчыне. - Таварыш па акопах. Ён - адзiны знаёмы мне чалавек, якi з вялiзнага няшчасця зрабiў сабе маленькае шчасце. Ён не ведае, што рабiць са сваiм жыццём, таму ён проста радуецца, што жывы.

Яна ў задуменнi глянула на мяне. Палоска святла коса перакрэслiла ёй лоб i рот.

- Гэта мне зразумела, - сказала яна.

Я зiрнуў на яе.

- Як вы можаце зразумець? Вы замаладая для гэтага.

Яна засмяялася. Гэта была лёгкая, трапяткая ўсмешка - смяялiся толькi вочы. Твар амаль зусiм не змянiўся, ён толькi пасвятлеў, нiбы засвяцiўся з сярэдзiны.

- Замаладая, - сказала яна. - Што гэта за слова? Мне здаецца, нельга быць замаладым. Заўсёды - занадта стары.

Я хвiлiну памаўчаў.

- Тут ёсць процьма контраргументаў, - запярэчыў я i падаў Фрэду знак прынесцi што-небудзь выпiць.

Дзяўчына была такая ўпэўненая i натуральная. Я адчуваў сябе каля яе бервяном. Мне весцi б лёгкую, гуллiвую размову, такую размову, якая звычайна прыдумваецца толькi потым, калi застаешся адзiн. Гэтак размаўляць умеў Ленц. А я рабiўся ў такiх выпадках няўклюдным i цяжкiм. Готфрыд не без падставы сцвярджаў, што як субяседнiк я недзе на ўзроўнi паштовага сакратара.

На шчасце, Фрэд ведаў сваю справу. Ён прынёс мне замест маленькага напарстка сапраўдны кiлiшак, напоўнены па край. Цяпер яму не трэба будзе бегаць туды-сюды, ды i не так будзе кiдацца ў вочы, колькi я п'ю. Мне неабходна было выпiць, iнакш я не мог пазбавiцца ад гэтай гнятлiвай цяжкасцi.

- Можа, заказаць яшчэ марцiнi? - спытаў я дзяўчыну.

- А што вы п'яце?

- Ром.

Яна зiрнула на мой бакал.

- Тое ж самае вы пiлi i надоечы.

- Так, - адказаў я. - Я звычайна п'ю ром.

Яна пахiтала галавой.

- Не магу ўявiць сабе, што нехта знаходзiць смак.

- Якi ў iм смак, я ўжо даўно забыўся, - сказаў я.

Яна зiрнула на мяне.

- Навошта ж вы тады п'яце?

- Ром, - сказаў я, узрадаваўшыся, што знайшлася тэма гаворкi, - ром п'юць не дзеля смаку. Ён не проста пiтво, ён хутчэй за ўсё - сябра. Сябра, якi аблягчае ўсё. Ён змяняе свет. Вось чаму п'юць... - Я адсунуў ад сябе келiх. Але цi заказаць вам яшчэ марцiнi?