Альгерд Бахарэвiч - Ніякай літасьці Альгерду Б.

Курыць сіні Ўінстан – значыць кінуць агеньчык пад ногі набеглым аўтобусам і паехаць увечары на сотцы ў цэнтар. Сіняга Ўінстана акурат хапае, каб дайсьці ад прыпынку да кнігарні. Позьнім вечарам ты выходзіш на двор, разам з Ўінстанам Сінім – ён будзе тваім гідам па гэтых мясьцінах. На яго не абарочваюцца, ён такі, як усе. Курыць сіні Ўінстан – значыць сустракаць восень, далучыцца да яе гаркавых вогнішчаў. Гэта значыць, што на асфальтавай баскетбольнай пляцоўцы так ачмуральна пахне падгнілымі дзічкамі. Гэта значыць думаць пра Стакгольм, куды яна паляціць… паляціць ужо заўтра, будзе бачыць там высокіх мужчынаў са скандынаўскімі скуламі, якія ніколі ў жыцьці не курылі сіняга Ўінстану, зробленага ў РБ, і таму будуць жыць доўга і заўжды глядзець на нас звысака.

І правільна зробяць: курыць сіні Ўінстан значыць быць нізкарослым і вымарачаным, значыць глядзець сабе пад ногі ў спадзяваньні знайсьці хоць нешта. Мусіць жа для кожнага кагосьці недзе быць сваё нешта. Ён свой у дошку, у камень пад нагамі, у бляху сьметніцы, аб якую ты яго тушыш. Ён абвязаны чырвонай паліцэйскай стужачкай з надпісам: “Только для продажі в Республіке Беларусь”. Ён дражніць: усё пад кантролем, Ру дэ ля Габэль 1, Каруж, Жэнэва, паблізу ад парку Акацыяў, недалёка ад вуліцы Маладосьці… Сіні Ўінстан – гэта такі варыянт Эўропы бяз нас. Проста яго дым занадта смалісты, а на іншы тут няма попыту.

На магіле Бродзкага на Сан-Мікеле заўжды ляжыць расьпячатаны пачак сіняга Ўінстана – у суседзтве з нататнікам і асадкай. І пляваць, што сіні Ўінстан у дадзеным выпадку – ня больш чым белы “Парлямант”. Сіні Ўінстан можа быць хоць Беламорам – на ягоным кончыку пачынаюцца ўсе тэксты. Сіні Ўінстан даканаў іх Іосіфа. Даканае і твайго.

Курыць яго – значыць адвучыцца вітацца зь незнаёмымі. Не казаць кожнаму “добры дзень”, як ранішні рэвізор. Навучыцца гаварыць тады, калі сказаць няма чаго. Паважаць невыноснасьць для чужога тваёй цішыні. Сіні Ўінстан – у перакладзе зь беларускай гэта значыць “вярнуцца”. Сіні Ўінстан – гэта значыць, што без пакету табе ўжо не абысьціся. Дайце два.

Па беларускім моры – менскім моры безь мяне – плыве Ўінстан Сіні, пыхкаючы шэрай трубой. Вецер, дробная крошка, застаецца трошкі: якар з паперы, палуба з цэляфану, ветразі з фальгі. …І тут гэтая цётачка табе і кажа: “Пакет нужан?”

Калі падумаць, нічога страшнага не адбылося. Па сутнасьці, гэта звычайны адпаведнік паслужліваму нямецкаму “Eine Tüte?“ Але ты ажно здрыгануўся. На нейкае імгненьне ўнутры ўзьнікае паніка. Пакет? Які пакет? Навошта? Што яна мае на ўвазе? І вось ты стаіш і ацэньваеш узровень сваёй патрэбы ў гэтым загадкавым пакеце, а чарга чакае. Усе запытальна паднялі на цябе вочы: ім цікава, што ты скажаш. Адказнасьць душыць цябе, не дае дыхаць. Раптам адказ будзе няправільны? Ты ўяўляеш сябе з пакетам на галаве. Добра было б паглядзець на яго, перш чым адказваць. Першае, што трэба зрабіць, гэта пракалупаць у ім дзірачкі для вачэй і носу. Пасьля… Але як пасьля ты зможаш давесьці, што ты – гэта ты? Ніхто не чытае надпісаў на пакетах. Лепш за ўсё сказаць: “не” і ўцячы, не заплаціўшы. Ты разгублены і хочаш пазваніць сябру. І тут да цябе ўрэшце даходзіць. “Так”, – кажаш ты з палёгкай. – “І яшчэ Ўінстан. Сіні”. І сьвет нехаця набывае нейкае падабенства цэльнасьці.

Курыць сіні Ўінстан – гэта значыць забыць Нямеччыну. Забыць яе тытунёвыя крамы, падобныя да каляніяльных лавак: там пахне цыгарамі з Дамініканскай рэспублікі і з Інданэзіі, там пахне едкай латакіяй і салодкай вірджыніяй, там блішчаць усе гэтыя мэталічныя штучкі, назваў паловы зь якіх ты ня ведаеш ні на адной мове; там ляжаць радамі люлькі, падобныя да ключоў ад запаветных пакояў; і падстаўкі для іх – з дрымотнага шкла і шакаладнага дрэва; там стаяць запальнічкі, нібы зброя на выбар – выбірай калібр, і глянцам блішчаць праспэкты. Часам ўвесь гэты водар далятае да Кастрычніцкай, рэха водару, водсьвет бляску. Усходні тытунёвы рай. У ім ёсьць усё, у гэтых раскошных крамах процьма пахучай атруты – адзінае, чаго там чамусьці няма, гэта сіняга Ўінстана. Ўінстан Сіні гаворыць з табой па-расейску. Яшчэ некалькі гадоў таму ў Менску можна было без праблем купіць “Галюаз”, на пачках якога ўсё было па-беларуску, нават тая абавязковая проза, што кажа пра спэрматазоіды і іншых жывых істотаў у тваім атачэньні, якіх ты, падлюга, так неабачліва забіваеш. Але вось, па-беларуску ўжо й забіць немагчыма. Той “Галюаз” чамусьці зьнік – напэўна, з павагі да ўсходніх братоў, розум якіх ня можа спасьцігнуць, што значаць такія невымоўныя, таямнічыя тутэйшыя словы, як “курэньне”, “смала”, “нікатын”, “інфаркт”, “інсульт” і “рак”. Беларускамоўныя этыкеткі ёсьць праявай лютага нацыяналізму – прынамсі, у Беларусі, дзе на бляшканках і слоіках лягчэй сустрэць надпіс па-казахску, чым на сваёй, роднай. Але Ўінстан Сіні інтэрнацыяналіст – як і належыць самой сьмерці. Ён дзярэ горла, як песьня на чужой мове, якую, тым ня менш, трэба дасьпяваць да канца. Ён нацыянальны і дэмакратычны, як Лаос. Ён зроблены для сярэдняе клясы, якая заўжды застаецца на другі год: даражэйшы за “магнаты” зь іхнымі “фортамі”, але таньнейшы за “кенты”, “данхілы” і ўсе гэтыя залачоныя “сабранія”. Ён не згарае за хвіліну, як какетлівыя “айканы” і “шасьцёрачкі”, як усе гэтыя тоненькія папяроскі, разьлічаныя хіба што на хуткі флірт, але ніяк не на сур’ёзныя стасункі. Сіні Ўінстан – наша кубінская цыгара, апошні выдых памерлай рэвалюцыі.