Вячаслаў Адамчык - Чужая бацькаўшчына

– Авёс скiдай, – крычаў Iмполю стары малацьбiт. – З аўса пачнём, а то ж яго любяць мышы. Дый на кiсель трэба ж змалацiць…

Алеся зашкрабла за папярочную лiштву, цягнучы да сябе з сярэдзiны прычыненыя дзверы.

– Хто там? – па току зашоргалi ногi, i з прабоя скiнуўся, забрашчаўшы, жалезны крук. I далей вецер сам ужо турзануў i панёс да сцяны дзверы – у гумне завiўся вiхор, выкруцiў з кутка з-пад сячкарнi i растрос па чыстым, падмеценым таку жоўтую сечку. У павешаным на шуле лiхтары радаснай матылькай затрапятаўся жоўты агоньчык.

– Скарэй зачыняйце, а то й страху сарве, – да Алесi падбег i памог зачынiць дзверы стары малацьбiт.

– Дзе вы бачылi, гэдакi вятрыска, – ускочыўшы ў гумно i азiраючыся на Iмполя, засаромелася Алеся.

Ён стаяў на торпе збожжа, трымаў, узяўшыся за перавясла, кароткi аўсяны сноп. Чакаў, покуль стары падмяце зацярушаны сечкаю ток.

Алеся з-пад ражка тоўстае, накiнутае на голаў суконнае хусткi цiкавала туды, на торп, бачыла, як у яго, Iмполя, на верхнюю губу смешна вылез кончык языка, калi ён, ганяючы вецер, адзiн за адным пачаў кiдаць на падмецены ток шапаткiя аўсяныя снапы. З аднаго сашмаргнулася i асталося ў Iмполевай руцэ перавясла – на току разбэрсалася пучкамi слiзкая аўсяная салома.

– От удалы, – пакруцiў калматаю авечаю шапкаю стары малацьбiт, нагiнаючыся i зграбаючы ў сноп аўсяную салому.

– Велькая бяда, што каторы разаб’ецца, – яна адступiлася да дзвярэй i выняла з-пад суконнае хусткi торбачку з салам, утаптала каля пярыла на жытнiя снапы. – Во, падсiлкуйцеся трохi…

Стары малацьбiт, падбiваючы вышай на лоб цяжкую касматую шапку, прыжмурыў вока, з дзiвам паглядзеў на маладзiцу – на губах у яго задрыжаў хiтры i шчаслiвы смех.

– Зачыняйце ж гумно, – згледзеўшы гэты смех, крыкнула Алеся i зняла з прабоя доўгi крук.

Густы вецер заглушыў прыткi тупат яе ног.

Прычынiўшы расхрыстанае гумно, стары малацьбiт развязаў торбу, зазiрнуў туды i падняў свой дзюбаносы твар:

– Ого, цябе даглядае, каб дужэйшы быў. Дзiва што, гэдакая маладзiца… Без сiлы не абыдзешся.

– Ты ўжо, дзядзька, гавары, ды не ўсё дагары. – Iмполь скочыў на ток, папраўляючы з’еханую набок кепку, спытаў: – А што яна прынясла?

– Што? Сала во цэлы брус, – ён зноў махнуў вастраватым доўгiм носам. – Дак мо праўда падсiлкуемся?

– Не, саб’ём ужо гэты пасад, – Iмполь папляваў на далонi, зняў з шула стары, абслiзганы цэп.

– Ну, што ж, пакуль цэп, датуль хлеб, – стары малацьбiт, нiбы нехаця i паволi, толькi патрапляючы Iмполю ў такт, раскручваў цяжкi грабовы бiч.

Бэрсаючы i падкiдаючы салому, высока ўгору адзiн за адным паднiмалiся вагкiя бiчы i, перакручваючыся там, з гакам прыставалi да трапятлiвых снапоў. Па дошках пярыла секлi мiгатлiвыя зярняты, уздрыгвалi i шапацелi, як жывыя, кароткiя аўсяныя снапы.

Стары малацьбiт скiнуў з галавы аб’еханую на вочы авечую шапку i, паблiскваючы мокрай лысiнай, зноў з крэхтам замахаў цэпам, трапляючы Iмполю ў такт. Ад натугi ў яго ўпiраўся ў левую шчаку язык – на ёй расла i цвярдзела вялiкая гула.

З гумна ляцеў расцяжны гупат, аддаваўся за чужымi будынкамi. Здаецца, малацiлi ў iншым гумне.

Тугою радзюжкаю за вугламi бухаў вецер, iрваў цяжкi водгалас цапоў. Чапляючыся за чорныя каўпакi стрэх, з сiверу паўзлi нiзкiя жаўтлявыя, як зляжалая сiвая воўна, снегавыя хмары. Пры зямлi бэрсалася глыбокая цемната. У Верасаве нiдзе не было агню, толькi ў Мондрых дрыжалi жоўтыя вокны – у хаце, з падкручаным кнотам, гарэла лямпа. Падсунуўшыся блiжэй да яе, на цяжкай праснiцы сядзела нямая, наслiньваючы каля нiткi кудзелю, скубла зубамi кастрыцу i пстрыкала яшчэ голым i лёгкiм верацяном. Потым, паставiўшы яго на прыпол, накручвала напрадзеную нiтку.

Вярнуўшыся з гумна, Алеся засцiлала свой ложак, накрываючы яго новаю, нядаўна вытканаю ў рознакаляровыя бабы, ад якiх аж стракацела ў вачах, радзюжкаю i думала пра Iмполя, думала, што i дзецi пойдуць ад яго гэткiя харошыя, як ён сам, – чорныя, кучаравыя, з сiнiмi вачмi, як былi дзецi ў дварчанскае краўчыхi, да якое яна, Алеся, яшчэ дзеўкаю насiла шыць сукенку.

Сяло збiралася ў Корсакаў. Збiралiся ўжо не адзiн год: спярша, як дома была Алеся, а потым, калi яна выйшла замуж, падняўся Мiця, цi Змiтрык, як казалi на яго ў вёсцы, – i хата ў Корсакаў па-ранейшаму не зачынялася нi ў святнi, нi ў буднi дзень.

Ранiцаю, укiнуўшы на дзень скацiне i не чакаючы, покуль зварыцца снеданне, яшчэ нашча, прыходзiў хто-небудзь з мужчын. Прыходзiў паслухаць, што робiцца на свеце, – Мiця выпiсваў газеты, найбольш усё беларускiя, з Вiльнi.