Вячаслаў Адамчык - Чужая бацькаўшчына

Пад дзвярыма каля гумна ў нацярушанай мякiне граблiся трапяткiя вераб’i. Прыпадаючы да зямлi i варушачы кончыкам хваста, да iх краўся сыты шары кот. Згледзеўшы яго, вераб’i купаю паднялiся на палувенку i адтуль ужо, рассыпаючыся, падалi на зялёна-лiловы, прыхоплены першымi замаразкамi бэз.

– Сядзiш тут, а мышы жыта стачылi, – маладзiца тупнула нагою на ката i, выняўшы з прабоя прывязаную на вяровачцы затычку, адчынiла абедзве палавiны дзвярэй.

Мужчыны зайшлi ў гумно.

– Мы як змалацiлi на насенне, то болей i не чапалi, – сказала маладзiца, прывальваючы каменем дзверы. – Старое ўсё яшчэ ямо.

– Ого! – пакруцiў галавою стары, аглядаючы гумно. Яно аж пад кладку было заложана збожжам: адна старана жытам – тоўстымi, вязанымi па многа жменяў снапамi, каб, мусiць, лiчылася, што менш коп нажалi, другая старана – аўсом i ячменем. Там недзе лускаў перасохлымi струкамi гарох, пахла саладжавая канюшына i яшчэ леташняя, сточаная мышамi салома.

Кот скочыў на пярыла i палез у старану, мусiць, счуўшы недзе iхнi пiск.

У куце на таку стаяла яшчэ новая з зялёным колам сячкарня – пад ёю ляжала торба нарэзанай разам з канюшынаю сечкi.

Малады крутнуў за кола – тупы, даўно не востраны нож пачаў жаваць спрасованую, што лезла з-пад брыля сячкарнi, шчотку саломы.

– Ого, гостры, як у шаўца! – засмяяўся стары, кiнуўшы вокам на сячкарню.

– Дзiва што, а хто ж мне яго навострыць? – зiркнула з-пад хусткi маладзiца, сцiскаючы яе абедзвюма рукамi пад падбародкам.

– Давайце папробую, – малады выцягнуў са шчылiны ў сцяне пляскаты без ручкi напiльнiк.

– Старайся, Iмполь, старайся, – пагладзiў шчаку, нiбы закрываючы рот, каб не было вiдаць, што ён смяецца, стары малацьбiт. – Можа, i для сябе робiш.

Маладзiца спярша насцярожылася, потым крыва ўсмiхнулася, i на твары ў яе плямамi выступiла чырвань.

– А чаму ж гэта для сябе, а калi i для другога зробiць? – нiбы не дагадаўшыся, што да чаго, перапытала яна i, узяўшы з кутка венiк, стала падмятаць сухi ток – з гумна на двор пацягнуўся вялы пыл.

Iмполь, не абзываючыся, налёг пахаю на кола, зашоргаў напiльнiкам па нажы. У сечку, блiскаючы, зацерушыўся жалезны пылок.

– Пакажэце ж вашы цапы, – стары, пераступiўшы смецце, падышоў да шула: там, на вялiкiм цвiку, вiселi цапы i граблi. – I лiхтар нам на заўтра патрэбны. Цi ёсцека ж ён у вас? – спытаў ён i зняў з цвiка цяжкаваты з гладкiм бiчом цэп.

– Чаму ж не, толькi пазычылi некаму… I каму ж гэта? – разагнулася маладзiца i абкруцiла кругом шыi рог раз’еханай хусткi. – Цяперашнiм светам вока не спускай, а то гаспадарку i распазычыш.

– Яно можа i так, – сказаў стары малацьбiт, перавязваючы ў цэпе расслабленае вушка. – Не тая, кажуць, гаспадыня, што збярэ гаспадарку, а тая, што ўдзержыць.

– А дзе ж тут яе ўдзержыш? Пры гаспадарцы трэба спрыт i сiла, а тут сабралiся тры бабы, па-бабску ўсё i робiм.

– Яно ж i вiдно, – зняў з цвiка другi, з расколатым бiчом, цэп i абярнуўся да Iмполя стары малацьбiт. – Бiчы нам трэба было б памяняць, а то якая гэта будзе работа.

– А дзе ж ты iх возьмеш? Хiба гэтыя якiм дротам перавязаць, – Iмполь папробаваў ногцем нож i крутнуў за ручку кола – на абслiзганыя дошкi, на жытнiя снапы ў старане востра пырснула жоўтая сечка.

– Бiчы ёсць, – вымеўшы з гумна смецце, маладзiца кiнула ў куток сухi бярозавы венiк. – Мой нябожчык як палажыў iх сушыць, то i цяперака ляжаць за комiнам на печы.

– Трэба будзе зрабiць, – сказаў стары, першым выходзячы з гумна i трымаючы абедзвюма рукамi пад пахаю цапы.

Маладзiца стаяла каля дзвярэй, чакала, калi выйдзе Iмполь.

– Дзякуй, Iмполька, – сказала яна, гледзячы яму ў твар.

– Няма за што, – пацiснуў ён плячом, убачыўшы ў яе на верхняй губе малюсенькую карычневатую бародаўку.

– Як жа ж няма за што? – адвярнулася яна ад яго вострага позiрку i пачала зачыняць дзверы. – Мужчын усё прасiла, ажно брыдка ўжо.

– Алеся, ты тут? – крычала з-пад хаты маладым голасам прысадзiстая дзеўка ў малiнавай вязанай хустцы.

– Го, тут! – адгукнулася гаспадыня, высоўваючыся з-за Iмполевых плячэй.

– Газы пазыч.

– А цi ёсць там у самiх?

– Калi захочаш сабаку выцяць, то кiй знойдзеш, – засмяялася дзеўка, уцiкоўваючыся ў Iмполя.

Заходзячы следам за старым малацьбiтом у сенi, Iмполь чуў, як зашапталiся, астаўшыся трохi з-заду, дзеўка з гаспадыняю, i дагадаўся, што гэта пра яго.

Ужо трэцi год, як Алеся асталася ўдавою. Алесiн чалавек, Радзiвон Мондры, секучы дровы, абсек сабе калена: нагу спярша падцягнула, потым, калi ён выцяўся балячым месцам аб вось у калёсах, яна развярэдзiлася i болей ужо не гаiлася. З гэтае нагi, памучыўшыся яшчэ зiму, ужо не ўстаючы з ложка, Радзiвон i памёр.