Вячаслаў Адамчык - Чужая бацькаўшчына

З прыпека запахла кiслаю капустаю. Малады каўтнуў слiну i зняў шапку – чорныя валасы яго адлiвалi сiнявою.

– Падсажвайцеся да стала, – маладзiца паставiла на стол глiняную мiску i паклала дзве счарнелыя драўляныя лыжкi.

Мужчыны паднялiся з лавы, распранулiся i, склаўшы тут, дзе сядзелi, адна на адну адзежу, зверху яшчэ прытаптаўшы яе шапкамi, падышлi да стала.

Трымаючы анучамi гарачы гаршчок, маладзiца налiла ў глiняную мiску капусты: спярша рэдкага шчолаку, проста з гаршка, а потым гушчы, чэрпаючы ўжо лыжкаю.

Стары паднёс расхiстаны, з клiнкамi ў ножках, заслон, папробаваўшы, цi будзе стаяць, сеў.

Малады таптаўся зводдаль, усё хаваючы за спiну рукi – у яго паркалёвай рубашцы павылазiлi локцi.

– Чаго ж стаiце, садзецеся! – маладзiца вярнулася да прыпека i прынесла тонкi, што ўжо з’еўся, нож.

– Як даюць, то бяры, а як б’юць, то ўцякай, га? – абярнуўся i сказаў за плячо старэйшы мужчына.

– А хто ж яго тут будзе бiць? Дый цi дасi такому рады? – зiрнула на хлопца i засмяялася, крывячы мяккую з залацiстым пушком губу, сытая маладзiца.

– Можна, толькi дзе ўзяцца, – махнуў натапыраным чубком валасоў стары лысаваты малацьбiт.

Малады, чырванеючы i не паднiмаючы вачэй, цiха прымасцiўся на заслоне.

Мужчыны, сцiшыўшыся i моцна сёрбаючы, пачалi есцi. Маладзiца бачыла, як у Iмполя варушылiся скiвiцы. Яна глядзела на яго гладкi карак, на закручаныя ў лагчынцы валасы, на яго шырокiя плечы, на якiх не сыходзiлася тонкая паркалёвая рубашка, i падумала, што вот добра, што ён наняўся малацiць, i нават убачыла, здалося ёй, як ён сцiснуў бы яе гэтымi дужымi рукамi i яна не вырвалася б.

На надворку затупалi ногi, i за вокнамi мiльганула шарая суконная хустка.

– Во, мусiць, наша кудзельнiца iдзе? – сказала старая, атрасаючы з прыполу кастрыцу, што нацерушылася з пражы.

Адчынiўшы дзверы i выставiўшы наперад праснiцу з барадою недапрадзенае кудзелi, у хату ўвайшла кабета ў шарачковым, завужаным у талii сачыку. З-пад суконнай хусткi выбiваўся пучок русявых валасоў з белаватаю сiваю пасмаю. На шчаку, недзе з-за вуха, лезла лiлова-пякучая чырвань – радзiмы знак. Жанчына, прыжмурваючы адно вока i перакошваючы разяўлены рот, пiльна ўзiралася на чужых.

Яны, перастаўшы жаваць, азiрнулiся.

– Во, малацiць будуць, – маладзiца сагнула ў локцях абедзве рукi i памахала iмi, паказваючы, як малоцяць.

– Ы-ы-ы, – паставiўшы на ложак праснiцу, закiвала галавою кабета, i яе сiнi, скамянелы ад холаду твар памякчэў.

Мужчыны, сумеўшыся гэтага крыку, яшчэ раз азiрнулiся. Кабета была нямая.

– Гэта мая залувiца, – прызналася маладая гаспадыня. – Сястра майго нябожчыка.

Нямая выглядала на адны гады з маладзiцаю, але, раскруцiўшы i зняўшы з галавы хустку, выдалася старэйшаю.

– Нашто раздзяешся? – Маладзiца паказала на вядро, што стаяла на калодзе ў памялешнiку. – Пара карову паiць.

Нямая пакiвала галавою, апранулася i, глянуўшы спадылба на чужых мужчын, выйшла з хаты.

Стары аблiзаў лыжку, склаўшы тры пальцы, перахрысцiўся на абраз i падзякаваў за полудзень.

– Няма за што, – азвалiся абедзве разам кабеты.

– То як умовiмся з платаю? – спытаў ён, не абарочваючыся, а толькi настаўляючы вуха туды, куды гаварыў, да маладзiцы, – што скажа яна.

– А сколькi ж бяруць цяперака за малацьбу?

– Два злоты i кiля солi.

Маладзiца насупiлася, пакусала край нiжняй губы i падняла голаў:

– Дарагавата, але хай, бо мышы даўно авёс стачылi.

Малады адсунуў мiску, выцер рукою губы i, седзячы за сталом, слухаў. Гаварыў толькi стары:

– А колькi ж коп нажалi?

– Чатырнаццаць.

– Ого!

– Нiчога, дзядзька, зiма з велькiм горам усё з’есць.

– Як, Iмполь, да каляд змалоцiм? – стары, задраўшы рэдзенькi чубок, глянуў на маладога, пацёр шорсткую, у вострым, як нацярушаным, шкле сiвых валаскоў няголеную шчаку. – Управiмся ж па капе за дзень. Шэсць пасадаў… У пасадзе дзесяць снапоў… А дзесяць снапоў што? За гадзiну не саб’ём?

– I больш, пэўня, – адкiдваючы з брыва навiслую кудзерку валасоў, малады падняўся з-за стала.

– Тады мо сходзiм у гумно? – стары азiрнуўся на маладзiцу i адсунуў заслон, каб таксама ўстаць.

Гумно стаяла ўпоперак пляца, вялiкае, з дзвюма палувенкамi паабапал дзвярэй. Хлеў i падпаветка, перасыпаныя са старога дзерава, былi ў адным пашарку з новаю хатаю. Мiж гумном i пашаркам хаты раслi старыя, тоўстыя ў камлях яблынi. Каля высокага, выплеценага з яловых частаколiн плота паднялiся недзе з непавысяканых карэнняў вострыя i голыя пасынкi маладых слiвак – вецер назмятаў туды белага курачага пер’я. Было чуваць, як з адчыненых дзвярэй хлява крычала, цi можа так гаварыла да скацiны, нямая. За хлявом, дзе стаяла сплеценая з саломы i не прыкрытая стрэшкай прыбiральня, у збузаваным гурочнiку куры дзяўблi гурок-насеннiк.