Уладзімір Караткевіч - Леаніды не вернуцца да Зямлі

– Я працаваў абедзве ночы, Марыя. Нельга заўжды быць разам.

– Гм… А ты спытаў, што я рабіла ў гэтыя ночы?

– Ну, ты ў мяне разумнiца. Я табе веру.

Марыя зрабіла іранічную міну:

– О, мой даверлівы друг! А я вось не такая даверлівая. У тваім пакоі было цёмна.

– То, пэўна, я сядзеў у Вайвадса.

– Ну як жа… у Вайвадса. Нягоднік твой Вайвадс. Збівае цябе з панталыку.

Грынкевіч упершыню выйшаў з сябе. Узяў Марыю за запясце і сціснуў руку:

– Ты не руш Яніса. Ён добры друг. Не руш яго, калі хочаш быць мне другам.

– Балюча, – сказала яна. – Ты што, забыў? Андрэй адпусціў яе.

– Ты меў сустрэчу з кімсьці, з нейкай жанчынай. На цябе глядзяць усе жанчыны. Мне брыдка.

– Маша, – умольна сказаў Андрэй, – ты не горш за мяне ведаеш, што я не свіння. Я быў з табою. Толькі з табою. Сорам табе казаць такое. Я не кахаю, але я вельмі добра стаўлюся да цябе. I я не хацеў бы гэтым засмучаць цябе.

Жанчына прыкусіла губу:

– У мяне неўроз сэрца ад кахання да цябе. А ты… Божа мой. Я ўпершыню адчуваю сілу кахання і рэўнасці. Мне жыцця не хопіць для кахання. Я баюся, што цябе ў мяне адбяруць. Я ўсё аддала табе. Я да цябе стаўлюся вельмі чыста, сумленна, пакорліва. І каму, каму аддала я сэрца?

Яна казала гэта, напэўна, амаль шчыра, але манера вымаўляць словы была вельмі тэатральнай. Бываюць людзі, у шчырасць якіх менавіта з гэтай прычыны нельга паверыць.

Грынкевіч узяў яе пад бараду і павярнуў да сябе.

– Ты толькі дарэмна мучыш сябе, Маша. Нічога такога няма. I не будзе. Табе проста падабалася спачатку, што я так смешна апраўдваюся перад табой. А цяпер ты прывыкла. Ты проста катуеш мяне гэтымі вечнымі падазрэннямі. Я цяпер нават думаю, што, калі я ажанюся, ты ператворыш маё жыццё ў пекла. А я хачу жыць. У жыцці і без кахання досыць многа добрага.

Яна раптам ударыла кулачком па камлі маладзенькай бярозкі. Воблачка снегу асыпалася з галін, укрыла ім плечы, іскра мі заззяла ў яе валасах.

Але яшчэ больш заззялі яе вочы.

– Ну вядома, цяпер яшчэ і гэта. Шукаеш прычыны, каб пазбавіцца ад мяне? О, вядома! Я гэта даўно заўважыла! Такі сухі і такі злосны. Божа, а я яшчэ кахаю яго! Не веру табе! Ёсць другая… другая!

– Марыя, – пакутліва прамычаў Андрэй, – ну нашто ты так мяне мучыш. Дарэмна ж гэта ўсё. Хто на мяне паглядзіць?

Не кажучы пра мяне.

– Маўчы, – амаль вiскнула яна. – Хлусня ўсё.

Грынкевіч уздыхнуў.

– Як мне ўсё гэта абрыдла, – сказаў ён. – Ведаеш, яшчэ дзве такія сцэны, і я сапраўды завяду сабе другую. Каб хоць недарэмна падазравалі.

– Добра, – сказала яна, – я, здаецца, зраблю такі самы ўчынак.

Знерваваны да апошняга, Андрэй рэзка павярнуўся і накіраваўся прэч ад яе, да маленькага будынка курсаў, які стаяў у глыбіні двара, непадалёк ад ампірнага дома інстытута.

Завярнуўшы за рог будыніны, ён злосна плюнуў і ўпершыню падумаў, што, бадай, сапраўды, думка аб шлюбе – лухта і што, калі Марыя будзе і далей катаваць яго рэўнасцю, – трэба канчаць.

З гэтай думкай ён таргануў дзверы, падняўся па сходах на другі паверх і на хвіліну спыніўся перад уваходам, адчуваючы, што спазніўся.

Верх вялізнага акна на пляцоўцы быў вітражны: нейкія дэкадэнцкія лілеі, сітнягі, яблыкі, качкі ў палёце. Каляровыя плямы святла ляжалі на фігуры Андрэя.

Бадай, не варта было заходзіць. Але ў скверыку перад інстытутам была Марыя, а бачыць яе цяпер было горш за смерць.

I ён ірвануў дзверы.

У вялікім пакоі для адпачынку стаяў пах тытунёвага дыму. Прыбіральшчыца выкідвала з попельніц недакуркі ў вядро.

Грынкевіч павесіў паліто на вешалку і толькі пачаў прычэсвацца, як з канцылярыі выглянула Галіна Іванаўна, завуч. З камічным непакоем пляснула далонямі:

– Андрэйка, ты што ж гэта сабе думаеш? Лекцыя пяць хвілін як пачалася. Божа, якая нядобрасумленнасць. Сорам і яшчэ раз сорам.

Яна была толькі трошкі старэйшая за яго, надта зграбная, цёмнавалосая і цемнавокая, з вельмі добрым і здаровым румянцам на шчоках.

Андрэй усміхнуўся: ён любіў завуча.

– Прабачце, Галіна Іванаўна, – сказаў ён, – затрымалі абставіны.

– Ну вядома, Марыя Крат. Андрэйка, дзяўчаты цябе да дабра не давядуць.

I міжволі ўсміхнулася: зубы так і заззялі. Яна была вельмі цікаўлівая. I яна любіла Андрэя. Ён нагадваў ёй малодшага брата.

– Зусім мой Віктар. Такі самы хударлявы і такі самы расцяпа.

Зноў ссунула бровы:

– Марш, марш на лекцыю.

– Не злуйцеся. Дальбог, не буду, – сказаў Андрэй.

Усё яшчэ ўсміхаючыся – Галіна Іванаўна вярнула яму добры настрой, – ён прайшоў маленькім калідорам і адчыніў дзверы ў аўдыторыю.