853ME. haud male | illanc amoui; nunc hunc impurissimum
amoui nunc B Camerarius a: amo uinum CD 1lineola in C amo uirum D 3Merula
935SEN. immo Nestor nunc quidem est de uerbis, praeut dudum fuit
immo nestor BD : immo nester C modestior Merula Merula, Giorgio immo modestior Camerarius a 17
953MED. proinde ut insanire uideo, quattuor, nihilo minus
ut B Pius Pylades Camerarius a: ui D 1C Merula Merula, Giorgio exp. D 4
963quid ego nunc faciam? domum ire cupio : | uxor non sinit
uxor BCD Merula Merula, Giorgio : sed uxor Pylades at uxor Camerarius ahiatus vitandi causa 18
987ita uenio aduersum. nunc fores pultabo, adesse ut me sciat
ita BCD Merula Merula, Giorgio Camerarius a: om. Pylades
988†neque utrum† ex hoc saltu damni saluom ut educam foras
utrum BCD Camerarius a: meum Merula Merula, Giorgio versum om. Pylades
1010numquam te patiar perire, me perirest aequius
me perire est aequius Camerarius apraeeunte Saraceno ( me perire citius ) : me derideres te cuius B me derires te cuius CD lineola in C mederi te cuius Merula Merula, Giorgio me perire satius est Pylades 19
1017pecte pugnis. MES. agite abite, fugite hinc in malam crucem
pecte BCD Camerarius a: plecte Merula Merula, Giorgio
1059mepte potius fieri seruom, quam te umquam emittam manu
mepte B 3Camerarius a: mente B 1 meapte CD me a te Merula Merula, Giorgio
2. Restauri suggeriti dai vestigia veteris scripturae
arg. 2Ei subrupto | altero mors optigit
ei BCD Merula Merula, Giorgio : ex illis Camerarius a altero mors optigit B cG 2 altero mors obtigit Merula Merula, Giorgio : altero mors soptigit B 1 aliae rumor soptigii CDG 1 altero mortem oppetit Camerarius a 1
65rapidus raptori pueri subduxit pedes
pedes Saracenus Camerarius acf. Ven. Fort. carm. II 16, 37-38 : A n.l. fides BCD
186ER. hodie id fiet. ME. in eo uterque proelio potabimus
id fiet Poggius 2: id flet BCD 1 id feci Merula Merula, Giorgio aliud feci Pylades ut fieret Camerarius a 2
196ME. sustine hoc, Penicule : exuuias facere quas uoui uolo
quas uoui uolo Camerarius Camerarius d.Ä., Joachim : A n.l. quas suo uiuolo BD quas suo uiuilo C quam suauum uolo Merula Merula, Giorgio quam suauium uolo Pylades quasi Ioui uolo Camerarius a 3
249ME. dictum facessas, datum | edis, caueas malo
datum edis caueas BCD lineola in B atque in C : datum et discaueas Merula Merula, Giorgio datum aedis caueas Scutarius 1 elatum et discaueas Pylades doctum et discaueas Camerarius a
258nam ita est haec hominum natio : in Epidamnieis
in Epidamnieis A : natio epidamnia BCD Merula Merula, Giorgio natio hic Epidamnia Camerarius a 4
493cur ausu’s facere, quoi | ego aeque heres eram?
heres Lipsius Lipsius, Justus Ant. 61 : heris BCD lineola in C eras Merula Merula, Giorgio haeres Camerarius a 5
776SEN. salua sis. saluen aduenio? saluen accersi iubes?
saluen accersi BCD : seruo accersi Merula Merula, Giorgio sed cur accersi Camerarius a
859osse fini dedolabo | assulatim uiscera
osse fini BCD : exossabo dein Camerarius a 6 exossem nisi Merula Merula, Giorgio
1142potaui atque accubui scortum, pallam et aurum hoc * * *
versus mutilus in BCD Merula Merula, Giorgio lineola in C : mihi dedit suppl. Camerarius a 7
164/5facere coniecturam † captum sit collegium. †
collegium BCD Merula Merula, Giorgio : A n.l. collegium augurum Pylades Camerarius a 1
821SEN. tu negas? ME. nego hercle uero. SEN. immo hercle † eludere † negas
eludere BCD : occludere Merula Merula, Giorgio impudenter Camerarius a
826ME. quaeso, quid mi tecum est? unde aut quis tu homo es? * * * *
versus mutilus in BCD Merula Merula, Giorgio : quid nocui Pylades quid feci ego Camerarius a
984† metum aut multum. prope est quando ceruso faciam † pretium exsoluet
metum aut BCD : mecum haud Merula Merula, Giorgio metuam haud Pylades metuam ego haud Camerarius a
ceruso BCD lineola in C Merula Merula, Giorgio : herus ut quod strenue Camerarius a
988†neque utrum† ex hoc saltu damni saluom ut educam foras
ut educam foras Pareus Pareus, Johann Philipp : ute duo anfora BCD alium eluo anfora Merula Merula, Giorgio Scutarius Scutarius, Eugenius eliciam foras Camerarius a 2
1019nimis [aut] bene ora commetaui atque ex mea sententia
aut BCD secl. Bothe 1: haud Merula Merula, Giorgio Scutarius 1 autem Camerarius a
Quello che si può dedurre appare abbastanza coerente. Il Pal. lat. 1615 consente al CamerarioCamerarius d.Ä., Joachim di restaurare singole parole o interi versi omessi dalla tradizione editoriale precedente o perché già assenti nel Vat. lat. 3870 (6, 23, 44, 563) – codice da cui è dipesa, come si sa, la conoscenza delle ‘dodici’ commedie fino a questo momento – o perché tralasciati dall’ editio princeps (75–76, 625) o dalle edizioni successive (987, 988).
È interessante notare che il simbolo più usato ai margini del testo sia quello volto ad evidenziare l’accordo con il vetus codex 3 . Nella maggior parte dei casi il filologo vuole così mostrare come il codice gli offra lezioni buone e innovative (65, 86, 288, 411, 412, 563, 629, 675, 715, 723, 724, 848, 849, 853, 1017, 1059) o gli permetta di ricostruirle (621, 745, 814, 987, 988); in alcune circostanze la lettura di B conferma soluzioni già trovate da editori precedenti (983, 987) e in due casi consente di ripristinare la corretta distribuzione di battute (744, 848).
Altre volte invece il codice presenta soluzioni che non vengono colte dal CamerarioCamerarius d.Ä., Joachim ( arg. 2, 449, 935) o, ancora, errori che invece lo sviano (62, 186, 209, 210, 334, 846).
Probabili ‘tracce’ del CamerarioCamerarius d.Ä., Joachim sui codici B e C
Le lineolae
Dalla lettura dell’apparato proposto si sarà notato come in corrispondenza di un intervento editoriale del CamerarioCamerarius d.Ä., Joachim possa ricorrere nei codici la presenza di una lineola tracciata sotto la lezione in questione . In effetti, sia in B sia in C si notano numerose sottolineature dall’inchiostro scuro e dal tratto spesso, che rivelano un’estrema disinvoltura nei confronti del manufatto antico.1 Sorge quindi la curiosità di indagare se il riscontro tra questi segni – che ricorrono simili nei due codici posseduti dal filologo – e il lavoro editoriale del CamerarioCamerarius d.Ä., Joachim possa farne attribuire a lui la paternità.2
Читать дальше