ácido asidu n . Kining tambála makalínis sa asidu, Este medicamento puede disolver el ácido. v [b (1)] aplique ácido a st Asiduhi ang labábu, aplique ácido al lavabo .
asikásu v [A; A12] 1 prestar atención a. Wà na lang asikasúhi níya ang mga biaybíay, Simplemente no prestó atención a las palabras de burla. 2 atender. Wà siya mag-asikásu sa íyang pamisti, No prestó atención a su apariencia. Dì ku makaasikásu sa ákung papílis, no puedo atender mis papeles. Asikasúha ang mga bisíta, Atiende a los visitantes. 3 haz un problema con st Ug mag-asikásu ka ánang diyútayng tabì, si haces un problema con ese pequeño chisme.
asiláda n una estudiante que trabaja para su manutención y alojamiento en un dormitorio administrado por monjas. v [B16; a12] ser una asiláda . Nakaiskuyla ku kay nag-asiláda man ku, pude estudiar porque tenía un trabajo en un dormitorio.
asílu n asilo para huérfanos, indigentes.
asíman = ulasíman .
asin n sal. walay — sin sustancia, increíble. Walay asin ang íyang mga púlung, Sus palabras no pueden ser creídas. v 1 [A] forma sal. Muasin ang túbig sa dágat ug itúsun, El agua de mar forma sal si la hierves . 2 [A; b (1)] hacer sal. Nag-asin siya, está haciendo sal. 3 [A; a12] conservar los alimentos con sal. Asinun ta ning karni, conservemos esta carne con sal. 4 [A; b (1)] sazone con sal. Asini ang sabaw, pon sal en la sopa. -en- n alimentos conservados en sal. -l-an (←) n fábrica de sal. pang-an (←) n lechos de sal.
asin-ásin n arroz o maíz cocidos hasta obtener una consistencia blanda. v [A; a] hervir el arroz o la sémola de maíz suave, pero no aguada. Asin-asína ang sampuraduhun, Cocine el arroz y el chocolate en un pudín.
asinda n plantación. propietario de plantación asindíru n . v [B56] conviértase en propietario de una plantación. †
asinsiyun n Día de la Ascensión.
asinsu v [A; a12] mejorar económicamente. Dílì ka makaasinsu ánang panginabuhía, No puedes mejorarte económicamente en esa línea de trabajo. n mejora de la situación económica. Walay asinsu kining lungsúra, Esta ciudad no ha mostrado ninguna mejora.
* as-ip pa- v [A1; b (1)] pretende ser lo que uno no es. Magpaas-ip bayà siyang dátù unyà pubri diay, Ella finge ser acomodada aunque es pobre.
asir v 1 [A2] sale con éxito. Sulayi lang ning tambála básig muasir, solo prueba este medicamento. Podría ser eficaz. 2 [AN; c1] afirmar. Kinahanglan giyud nga mangasir ka sa ímung katungud sa pagkaasáwa, Tienes que hacer valer tus derechos como esposa. pa- [A; c] prueba st haciéndolo salir. Ipaasir sab ang ímung pagkaduktur, dílì kay dukturduktur lang, demuéstreles que es un médico genuino, no solo un charlatán.
asíras n acera. v [A1; b (1)] poner una acera. Maáyung asirásan ang kílid sa kalyi, Sería bueno poner una acera al costado de la calle.
asiráwu a para que un acero sea templado, blando. Asiráwu nang kutsilyúha kay dalì sonó mahábul, Ese cuchillo es de genio suave porque se desafila fácilmente. v [B12; a12] para que el acero salga templado. †
asíru n 1 acero. 2 cables de acero guía de líneas de pesca. v [A13; b (1)] coloque una guía de alambre de acero.
asistinsiya n asistencia financiera brindada en programas sociales o cívicos.
asistǐr v [A; c] 1 prestar ayuda en hacer el trabajo. Muasistir sila sa pagtúkud sa balay, Ayudarán a construir la casa. 2 asiste en una misa. †
asíti = asayti .
lata de aceite asitíra n . v [a12] convertir en una lata de aceite.
asitun n acetona. v [b (1)] poner o aplicar acetona. Asitunan lag diyútay ug mahuswà ang kútiks, simplemente aplica un poco de acetona y el esmalte de uñas se desprenderá. [ 61 ]
aslay v [A3P; b6] salpique, para que los granos reboten. Ayawg ibundak ang baldi kay muaslay ang túbig, No golpees el balde porque el agua se derramará. Ang humay nag-aslay tungud sa ímung linubkan, La forma en que lo golpeas está haciendo que el arroz vuele.
aslum a 1 agrio. 2 cruzado, agrio en la expresión facial. v 1 [B; a12] ser, amargarse. Way kaláki ang tubà nga nag-aslum lang, El palm toddy no es bueno porque es amargo. Aslúmun nátù ang kahiláda, Hagamos la limonada buena y amarga. 2 [BN; a12] ser amargado. Mangaslum dáyun íyang nawung ug badlúngun siya, Su rostro adquiere una expresión amarga si le dicen que deje de hacer st.
asnat v [A; a1] levanta st pesado. Asnáta ang lamísa arun dì magasgas ang salug, Levante la mesa cuando la lleve para no rayar el piso.
asnu n culo.
aspaltu n asfalto. v [A; a12] aplicar asfalto. Aspaltúhun ang baskitbulan, La cancha de baloncesto estará asfaltada. aspaltádu a pavimentado con asfalto.
espárragos n espárragos. - Hierba ornamental irmúsu con hojas como espárragos.
aspíra ultima n = mansanilya .
aspiranti n aspirante a un puesto. v [B] conviértase en aspirante. Dì ku mag-aspiranti sa pagkaprisidinti kay hikuntrahan ta, no quiero ser candidato a presidente porque me haré enemigos.
aspirasiyun n aspiración. v [b (1)] aspirar. Ang pagkaduktur mauy íyang giaspirasyunan, Aspiraba a ser médico.
aspirina, aspirina n aspirina.
asta = hasta .
astri n cenicero. v [a12] convertirlo en un cenicero.
astrunawta n astronauta.
astrunumíya n astronomía.
astrunumu n astrónomo. v [B1256; a12] be, conviértase en astrónomo.
astrunut n astronauta. v [B1256; a12] be, conviértete en astronauta.
asu n 1 humo. Way asu nga makumkum, no puedes esconder el humo en tu puño. (Ningún secreto puede mantenerse por mucho tiempo). 2 humos. v 1 [A] emite humo, vapores. Ngánung nag-asu man ang dapug? ¿Por qué la chimenea emite humo? 2 [b4] estar en camino de humo. Ayawg dáub dihà kay maasuhan mi diri, No enciendas un fuego allí porque estamos justo en el camino del humo. 3 [B1246] sube en humo, será en balde. Ang kwartang gigugul nímu naasu lang, El dinero que invirtió fue en vano. pa- v [A; b6] fumigar, aplicar humo a las plantas para hacerlas crecer. Paasuhi ang mangga arun mamúwak, fuma el árbol de mango para que florezca. asuasu v 1 [A] emite humo continuamente. 2 [A3; b (1)] vienen rápido y espeso, en rápida sucesión. Miasuasu ang íyang kúmù, Los golpes de sus puños llegaron rápidos y furiosos. alasúhan un expuestos al humo. n chimenea.
ásud v 1 [ A2C ; ac] para que dos o más personas machaquen cereal en un mortero juntas y en sincronía. Asúra (iásud) ang mga lubuk, Haz tus golpes alternativamente — cuando uno levanta, el otro baja. 2 [A13; b (1)] vienen uno tras otro en rápida sucesión, como varias personas machacando arroz en un mortero. Nag-ásud ang pangutána sa mga piryudista, Las preguntas de los periodistas llegaron en rápida sucesión. Giasúran ug haluk ang bátà sa mga dalága, Las niñas ahogaron al bebé con besos. asud-asud v [A13; b (1)] = ásud , 2.
asúgi n cabeza de partido.
asúkal = asúkar .
asúkar n azúcar refinado. v 1 [A13B23] se convierte en azúcar. Ang sintral nag-asúkar sa tubu, El ingenio produce azúcar refinada. Ug muasúkar na ang binúkal nga dugà, Cuando el jugo hervido forma azúcar. 2 [c] poner azúcar en st Giasukaran ba nímu ang kapi? ¿Le has puesto azúcar al café? Azucarero asukaríra n para uso de mesa.
asul un azul. - marína, marínu azul marino. v [BN; a1] sea azul. Nag-asul ang lawud, La parte profunda del mar se ve azul.
asunting n k.o. Arbusto erecto y ramificado, silvestre pero ocasionalmente plantado como ornamental. Las hojas se utilizan en el tratamiento de hongos cutáneos: Cassia alata .
Asuntu n 1 caso judicial. 2 asunto, preocupación a tener en cuenta. Asuntu sa kasingkásing, Un asunto del corazón. v [C2; a12] tener un caso judicial. Asuntúhun pa ba nátù kini nga gamay ra man? ¿Hacemos un caso judicial de este pequeño asunto?
Читать дальше